Ο ΧΡΥΣΟΣ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή (Δεύτερο μέρος)

Το μεταλλείο χρυσού Αβρέτ – Χισάρ
στη δεκετία του 1920


Γράφει ο Θανάσης Βαφειάδης
Αγρ. Τοπογράφος μηχ – πολεοδόμος

Το ελληνικό κράτος δεν είχε ποτέ κανένα πρόβλημα να συμβάλλεται με τους χρυσοθήρες και αυτό έκανε για την αναζήτηση του χρυσού του Κιλκίς, δημοσιεύοντας το 1920 το νόμο 2414 «περί παραχωρήσεως του μεταλλείου χρυσού Αβρέτ – Χισσάρ». Μόνο που τότε διαπραγματευόταν στοιχειωδώς τα οικονομικά ανταλλάγματα, ενώ τώρα δια των υπουργών του και των λοιπών αρμοδίων ξεπουλά όσο – όσο γην και ύδωρ, λες και τα φυσικά αυτά διαθέσιμα τους δόθηκαν ως πατρική κληρονομιά ή ως γονική παροχή.

Ας δούμε λοιπόν τι προέβλεπε αυτός ο νόμος, που τον υπέγραφε στις 5 Ιουνίου 1920 ο βασιλεύς Αλέξανδρος, ο οποίος το διάστημα εκείνο έκανε διακοπές εις Παρισίους, επιδιδόμενος στο μόνο πράγμα που ήξερε να κάνει καλά: να τρέχει άσκοπα με το αγωνιστικό του αυτοκίνητο.

Η σύμβαση υποχρέωνε τον ανάδοχο Λαδίσλαο Κασβίνσκι «να καταβάλη επί ποινή εκπτώσεως εις το δημόσιον ταμείον επί πλέον των επί των μεταλλείων φόρων και τους εξής:

1.      Στρεμματικόν φόρον 10 λ. κατά στρέμμα.

2.      5% του παραγόμενου χρυσού. Πάσαι αι καταβολαί οιουδήποτε φόρου θα γίνωνται εις χρυσόν, υπολογιζόμενον εις την τρέχουσαν τιμήν.

3.      5% επί της καθαράς προσόδου του μεταλλείου, ως αύτη υπολογίζεται δια τον αναλυτικόν φόρον της κατηγορίας Δ του νόμου 1640 (φορολογία κερδών εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων).»

Η σύμβαση θα εξακολουθούσε να ισχύει μόνον εφόσον ο ανάδοχος αποδείκνυε εντός έτους από τον καταρτισμό της, την ύπαρξη εκμεταλλεύσιμου κοιτάσματος χρυσού. Το πιο ενδιαφέρον σημείο της σύμβασης, που θα έκανε τους σημερινούς κατοχικούς υπουργούς να ανατριχιάσουν, ήταν η πρόβλεψη για τη σύνθεση της εταιρείας:

«η τυχόν συσταθησόμενη δια την εκμετάλλευσιν του μεταλλείου Εταιρεία υποχρεωτικώς θα είνε Ελληνική. Τα δύο τρίτα των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου δέον να ώσιν Έλληνες υπήκοοι».

Όλα τριγύρω αλλάζουνε αλλά οι χρυσοθήρες μένουν

Τέσσερις μήνες και μια εβδομάδα μετά την δημοσίευση του νόμου ο Αλέξανδρος επρόκειτο να βρει το πλέον άδοξο θάνατο υποκύπτοντας στο δάγκωμα ενός πιθήκου ονόματι … Μαρξ. Την 1^η Νοεμβρίου ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές και ο νέος πρωθυπουργός Γούναρης, όπως έγραφε ο Κ. Φαλτάιτς, «εθεώρησε τον Κασβίνσκυ ως τυχοδιώκτην και ηρνήθη να επιτρέψη πάσαν άδειαν ερεύνης, την οποίαν εθεώρει ως τυχοδιωκτικήν και απάδουσαν εις την αξιοπρέπειαν του Κράτους».

Ο Κασβίνσκι όμως δεν απελπίστηκε. Παρουσιάστηκε στο βασιλιά Κωνσταντίνο και κατόρθωσε βοηθούμενος από βουλευτές της Θεσσαλονίκης να τον πείσει να ενδιαφερθεί για το μεταλλείο του χρυσού στην περιοχή του Κιλκίς. Η Εθνική τράπεζα, έχοντας εκφρασμένη τη θέληση του άνακτος και της κυβέρνησης συμβλήθηκε το 1922 με τον Κασβίνσκι και χρηματοδότησε τις δαπάνες των δοκιμαστικών εργασιών για την ανακάλυψη της χαμένης φλέβας χρυσού. Το τι έγινε στη συνέχεια περιγράφει ο Φαλτάιτς, στο σχετικό άρθρο του στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια:

«Παρά τα χωρία Κιοσσέ Αμορτσαλί (Δίβουνο) του Αβρέτ Ισάρ ανωρύχθη ένα φρέαρ τριάντα μέτρων βάθους αλλ’ η φλέβα δεν ανεκαλύφθη. Ο Κασβίνσκυ δικαιολογούμενος είπεν ότι ηπατήθη εις τους υπολογισμούς του αλλά η Εθνική Τράπεζα, η οποία εδαπάνησε πολλάς δεκάδας χιλιάδων δραχμών δια τας εργασίας αυτάς, δεν ηννόει να δώση άλλα χρήματα δια την συνέχισιν των ερευνών. Ο Κασβίνσκυ εν τούτοις έπεισε και πάλιν την Εθνικήν Τράπεζαν η οποία του παρεχώρησε νέα διορίαν ερεύνης, διορίαν τριών μηνών, η οποία παρήλθε τον Νοέμβριον του 1923 άπρακτος. Ο Κασβίνσκυ επέμεινε και πάλιν ότι χρειάζεται διόρυξις περισσοτέρων του ενός δοκιμαστικών φρεάτων προς ανακάλυψιν της καλυφθείσης από τας προσχώσεις χρυσοφόρου φλέβας, επι πλέον δε ωνόμαζε διαφόρους εμπόρους της Θεσσαλονίκης προς τους οποίους προ εικοσιπενταετίας είχε πωλήσει ράβδους χρυσού».

Φυσικά ο Κασβίνσκι δεν βρήκε το ορυχείο χρυσού παρά τις γεωτρήσεις που έκανε. Τα ίχνη της αναζήτησης του σύντομα χάθηκαν από τη κιλκισιώτικη γη. Τα ίχνη όμως που θα αφήσουν οι νέοι Κασβίνσκηδες, που ετοιμάζονται να έρθουν, φοβάμαι ότι θα μείνουν ανεξίτηλα, αφού θα διαγουμίσουν κυριολεκτικά τη γη μας.