Η παρακμή της λίμνης Κερκίνη

Του Χρήστου Α. Κατσαρού  
 Ο Νομός Σερρών, πλούσιος και ευλογημένος απλώνεται σαν φυσικό σύνορο ανάμεσα στη Κεντρική και την Ανατολική Μακεδονία και μας καλεί να τον εξερευνήσουμε.
Ανάμεσα στις ομορφιές του ξεχωρίζουν δύο υπέροχα τοπία, το ένα φτιαγμένο από την ίδια τη φύση, το σπήλαιο της Αλιστράτης με τους πανέμορφους σταλακτίτες και σταλαγμίτες, και το άλλο ανθρώπινο δημιούργημα, η τεχνητή λίμνη Κερκίνη, ένας από τους γνωστότερους υγροτόπους των Βαλκανίων που προστατεύεται από τη συνθήκη Ραμσάρ ως Εθνικό Πάρκο, το μοναδικό σήμερα στην Ελλάδα. 

Η σημερινή λίμνη Κερκίνη βρίσκεται στη θέση της αρχαίας Πρασσιάδας ή Κερκινίτιδος λίμνης η οποία τροφοδοτούνταν από τον Στρυμόνα που σύμφωνα με τον Ηρόδοτο αλλά και τους άλλους ιστορικούς της αρχαιότητας διέρρεε την περιοχή μέχρι την Ηδωνίδα πόλη των Εννέα Οδών, δηλαδή ως την περιοχή της σημερινής Αμφίπολης.

 Εκεί έριχναν τα νερά τους και οι δύο παραπόταμοι, Κρούσιας και Κερκινίτης από τον οποίο πήρε την ονομασία της και η σημερινή λίμνη. Από τότε η περιοχή είναι γνωστή για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα της ∙ αναφέρεται μάλιστα και το περιστατικό σύμφωνα με το οποίο τα λιοντάρια της περιοχής επιτέθηκαν στις καμήλες του στρατού του Ξέρξη κατά τους Μηδικούς πολέμους.

Βέβαια, η λίμνη ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και την στάθμη του ποταμού πότε εμφανιζόταν και πότε εξαφανιζόταν. Αυτό δυσχέραινε όμως τις αγροτικές εργασίες της γύρω περιοχής και κυρίως την άρδευση. 

Έτσι το 1928, ανατίθεται από την πολιτεία σε αμερικανική εταιρεία και ξεκινά η μελέτη για την κατασκευή φράγματος το οποίο παραδίδεται τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1932, στο ελληνικό κράτος. Μισό αιώνα αργότερα, το 1982, η μείωση της χωρητικότητας λόγω των φερτών υλών από τον Στρυμόνα, αναγκάζει τους υπεύθυνους να προχωρήσουν στην κατασκευή και νέου φράγματος.

Αυτό όμως που κάνει μοναδική την Κερκίνη είναι η βλάστηση και η πανίδα γύρω από αυτήν. Ο επισκέπτης θα εντυπωσιαστεί από τα παραποτάμια δάση, τα μοναδικά νούφαρα που θα αντικρύσει κι από την βιοποικιλότητα σε σπάνια ψάρια αλλά και πουλιά που ενδημούν ή παρεπιδημούν εκεί. 

Ενδεικτικά αναφέρουμε τον αργυροπελεκάνο, την λαγγόνα και τα διάφορα είδη αετών (χρυσαετός, βασιλαετός, πετρίτης) που απειλούμενα με εξαφάνιση έχουν βρει καταφύγιο στην περιοχή. Ακόμα, ζουν εκεί και άγρια ζώα, λύκοι, τσακάλια, αγριόγατες, αγριογούρουνα, ζαρκάδια, νυφίτσες, βίδρες, λαγοί και άλλα είδη καθώς και ο μεγαλύτερος πληθυσμός βουβαλιών στην Ελλάδα.

Γύρω από την λίμνη Κερκίνη έχει επίσης αναπτυχθεί μια ολόκληρη τουριστική βιομηχανία με ξενοδοχεία, ξεναγούς, ταβέρνες κι εστιατόρια. Επιπλέον η περιοχή λόγω της ποικιλίας των ειδών που φύονται ή ζουν εκεί προσφέρεται για περιβαλλοντική εκπαίδευση και οικοτουρισμό αλλά και εναλλακτικές δραστηριότητες. 

Κι ενώ όλα αυτά σε συνάρτηση με την αλιεία, την δασοπονία, την γεωργία και την κτηνοτροφία θα έπρεπε να αποτελέσουν πηγή εσόδων για το νομό και τους κατοίκους, αντιθέτως σήμερα η λίμνη μοιάζει να απειλείται από πάσης φύσεως ανθρώπινη δραστηριότητα και αμέλεια ∙ παράνομη αλιεία, παράνομη υλοτομία, λαθροθηρία είναι μερικά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η περιοχή. 

Το πιο ανησυχητικό όλων όμως είναι η παραμέληση της λίμνης και η μετατροπή της προοδευτικά σε ένα είδος άθλιου σκουπιδότοπου, όπου μάζες από σκουπίδια, ακόμα και σάπια κρέατα, και λύματα από τις αποχετεύσεις μολύνουν το φυσικό τοπίο παρά την καταδίκη της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Ένωση με πρόστιμο για τις παράνομες χωματερές της.

 Επιπλέον η προβολή του χώρου από τους επίσημους φορείς του τουρισμού είναι ελάχιστη, όπως άλλωστε και ολόκληρου του νομού, αφού επικεντρώνονται ως επί το πλείστον σε παραθαλάσσιους προορισμούς, κυρίως νησιωτικούς, που προσελκύουν τη μεγάλη μάζα των τουριστών το καλοκαίρι, αγνοώντας έτσι άλλες μορφές τουρισμού που θα μπορούσαν να προωθηθούν καθόλη τη διάρκεια του έτους.

Σ’ ένα πανέμορφο τοπίο που προσφέρει την δυνατότητα να αναπτυχθούν πάμπολλες δραστηριότητες όπως ιππασία, πεζοπορία με ξενάγηση στα παραποτάμια και παραλίμνια δάση, κανόε καγιάκ, λουτρά, βαρκάδα με τις πλάβες, ιχθυοκαλλιέργειες κλπ με αντίστοιχη εισροή χρημάτων για την ανάπτυξη του νομού και των παρακείμενων δήμων και μάλιστα σε εποχή κρίσης όπου και το τελευταίο ευρώ είναι καλοδεχούμενο και πρέπει να αξιοποιείται η εικόνα είναι πλέον σχεδόν αποκαρδιωτική για τον επισκέπτη αλλά και για την τοπική οικονομία που μαραζώνει και παρακμάζει, ξερόχορτα που κανείς δεν ευαισθητοποιείται να περιποιηθεί, μπάζα και απορρίμματα που δεν περισυλλέγονται, δέντρα που στην κυριολεξία θάβονται κάτω από σκουπίδια με σκοπό την υλοτόμησή τους, ακόμα και παράνομη καύση απορριμμάτων με φυσική συνέπεια την περαιτέρω μόλυνση της ατμόσφαιρας με ρύπους και την οικολογική καταστροφή της λίμνης και του περιβάλλοντος χώρου. 

Αναρωτιέται κανείς αν όλα αυτά είναι σε γνώση των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των αρμόδιων αρχών. Οι ευθύνες είναι βαριές και κατανέμονται εξίσου τόσο στο κράτος όσο και στις δημοτικές αρχές, και μάλιστα στον Δήμο Σιντικής, αφού στα όρια αρμοδιότητάς του βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης της λίμνης, ο οποίος ηθελημένα ή άθελα παραβλέπει στρουθοκαμηλίζοντας τα προβλήματα και κωφεύει, αλλά και στον Φορέα Διαχείρισης της Λίμνης Κερκίνης , σκοποί του οποίου είναι ανάμεσα στα άλλα και:

-   Η φύλαξη του χώρου.

-   Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού.

-   Η περιβαλλοντική εκπαίδευση και

-   Ο σχεδιασμός επιχειρησιακών πολιτικών περιβάλλοντος.

Αν εξαιρέσει κανείς τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, κατά τα άλλα παρατηρείται πλήρης αποτυχία, κατά την ταπεινή μας γνώμη. Η πανέμορφη Κερκίνη αργοπεθαίνει και βοά για σωτηρία. Επιτέλους ας κάνει κάποιος κάτι κι ας ευαισθητοποιηθούν οι υπεύθυνοι πριν είναι πολύ αργά. 

Η λίμνη μπορεί ακόμα να σωθεί, ο τόπος μας το έχει ανάγκη, προτού τον δούμε να μετατρέπεται σε ένα εγκαταλελειμμένο χώρο όπου θα γίνεται χρήση παράνομων ουσιών ή θα λαμβάνουν χώρα διάφορες άλλες έκνομες συναλλαγές και πράξεις .