Η ψυχολόγος Βίκυ Καλφοπούλου απαντά στα δικά σας ερωτήματα

Ερώτηση: Κυρία Βίκυ η κόρη μου λέει συνεχώς ότι δεν της αρέσει η εμφάνισή της, συγκρίνει συνεχώς τον εαυτό της με άλλους έφηβους και υποτιμάει γενικώς τον εαυτό της. Προσπαθώ συνεχώς να την εμψυχώνω αλλά εξακολουθεί να νιώθει το ίδιο. Που μπορεί να οφείλεται αυτή η συμπεριφορά; Πως μπορώ να την βοηθήσω;

Χρυσούλα

Φίλη Χρυσούλα,

Η εικόνα που έχουμε σχηματίσει για τον εαυτό μας, άθελά μας, επηρεάζει διάφορες πτυχές του εαυτού μας, όπως τον τρόπο που τον αξιολογούμε, το πόσο σίγουροι είμαστε για τις ικανότητές μας, για την εξωτερική μας εμφάνιση, καθώς και πως όλα αυτά μαζί αντανακλούν στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και στην καθημερινή μας δραστηριότητα. 

Η αυτό-εικόνα μας δομείται από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, αλλά οι μεγαλύτερες διακυμάνσεις όσον αφορά τις επιδράσεις που δέχεται, λαμβάνουν χώρα κατά την εφηβική ηλικία. Η αξιολόγηση που κάνει το κάθε άτομο για τον εαυτό του τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, οφείλεται στις ραγδαίες αλλαγές που συμβαίνουν τόσο στο σώμα και στην εμφάνισή του, όσο και στις ψυχοσυναισθηματικές διακυμάνσεις που παρουσιάζει αυτή η ηλικία. Βέβαια η αυτό-εικόνα μας είναι αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων, όπως οι εμπειρίες που έχουμε βιώσει, τα μηνύματα και οι επιρροές που δεχόμαστε καθημερινώς, η σύγκριση που κάνουμε σε σχέση  με τα σύγχρονα πρότυπα γύρω μας, αλλά και ο ρόλος που παίζει σε όλα αυτά η ηλικία και το φύλλο μας.

Στις μέρες μας οι έφηβοι «αναγκάζονται» να δραστηριοποιούνται σε πάρα πολλούς τομείς, εφόσον καθημερινά έρχονται αντιμέτωποι με πολλές απαιτήσεις: τη σύγκριση και την κριτική για την απόδοση ή επίδοση τους. Άθελα τους πολλές φορές κάνουν το λάθος και τα εισπράττουν με τον αρνητικό τρόπο που καταλήγει να γίνεται αγκάθι στην αυτό-εικόνα τους, αντί να φροντίζουν όλα αυτά, να συμβάλουν προς όφελός τους.

Στην ουσία υπάρχουν τρία είδη στρατηγικής, με τα οποία διαχειριζόμαστε την εικόνα μας. Ο μηχανισμός αποφυγής, που σημαίνει αρνούμαι να δω τα αδύνατα σημεία μου ή τα συναισθήματα που σχετίζονται με την εμφάνισή μου, η επίμονη βελτίωση, που σημαίνει κάνω τα αδύνατα δυνατά ώστε να αλλάξω αυτά που με ενοχλούν και την λογική αποδοχή, που σημαίνει ότι μέσα από εσωτερικό διάλογο αποδέχομαι τον εαυτό μου όπως είναι.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, η αναγνώριση και η αποδοχή των αδύνατων σημείων, βοηθάει το άτομο να συμφιλιωθεί με την εμφάνισή του και κατ’ επέκταση  με την εικόνα που έχει διαμορφώσει. Είναι λογικό, ότι όταν συμφιλιωνόμαστε με τον εαυτό μας, τότε αρχίζουμε και εστιαζόμαστε στις δυνατές μας πτυχές και μόνο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα  να αναγνωρίσουμε αλλά και να εκτιμήσουμε τα θετικά μας στοιχεία. Αντιθέτως, η επιμονή μας για απόρριψη ή αποφυγή και η ενασχόληση με τα αδύνατα σημεία μας, δεν μας αφήνει το περιθώριο να εκτιμήσουμε ή να βελτιώσουμε τις δυνατές μας πλευρές, με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε συνεχώς σε απογοήτευση.

Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι οι τομείς που θεωρούνται σημαντικοί για την αυτό-εικόνα ενός ατόμου πχ (εμφάνιση, σχολική απόδοση, επαγγελματική πρόοδο),  επηρεάζουν τον τρόπο που δέχεται και ερμηνεύει τυχόν αρνητικά σχόλια. Αν κάποιος για παράδειγμα, πει σε κάποιον έφηβο, που η εμφάνιση του έχει πρωταρχικό ρόλο για την αυτό-εικόνα του, ότι έχει άσκημο περπάτημα ή σώμα, τότε αυτό σίγουρα θα επηρέαζε αρνητικά.

Σίγουρα τα θετικά σχόλια αρέσουν σε όλους μας, αλλά πόσο υγιές μπορεί να είναι να ζητάμε συνεχώς να ακούμε μόνο κομπλιμέντα; Το σημαντικό είναι οι γονείς να καταλάβουν και να βοηθήσουν τα παιδιά τους να μάθουν να αντλούν δύναμη, σιγουριά και ικανοποίηση από μέσα τους. Σίγουρα η επιβράβευση είναι σημαντική ώστε να νιώσουν την αξία τους, να την εκτιμήσουν και να την βελτιώσουν. Όσο το άτομο δεν νιώθει σίγουρο για τον εαυτό του, τόσο ευάλωτο νιώθει στο παραμικρό αρνητικό  σχόλιο. Σίγουρα, η αποδοχή αρχικά εισπράττεται από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μας, τους γονείς μας. Αν οι γονείς αγκαλιάσουν και αποδεχτούν το παιδί τους, τότε και αυτό μετέπειτα θα αποδεχθεί τον εαυτό του. Σε μια τόσο ευαίσθητη ηλικία, η μη αποδοχή των πλευρών του  μπορεί να εμποδίσει το άτομο βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα και σε άλλους διάφορους τομείς της ζωής του.

Το μόνο που πρέπει να κάνεις φίλη μου, είναι να επισημαίνεις συνεχώς στο παιδί σου τα καλά του στοιχεία και να το βοηθήσεις να τα εκτιμήσει και το ίδιο. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι πρέπει να αποφευχθούν τυχόν συγκρίσεις με τρίτους και κριτική συμπεριφορά, ώστε να συμφιλιωθεί και να αποδεχθεί τα θετικά της προσόντα.