Ερντογάν, το πραξικόπημα του πλαστού δολαρίου

Του Δημήτρη Μάρδα
Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ
π. Αν. Υπουργού Οικονομικών και Υφ/γού Εξωτερικών
-Ερντογάν, ένας πολιτικός που πήρε το ρίσκο να σκηνοθετήσει πραξικόπημα κατά του εαυτού του εξουδετερώνοντας έτσι τους πολιτικούς του αντιπάλους. Αυτό είναι το συμπέρασμα έρευνας με τίτλο «15 Ιουλίου 2016: Το πραξικόπημα του Ερντογάν» από το Κέντρο για την Ελευθερία της Στοκχόλμης (SCF). Σε παρόμοια συμπεράσματα έχουν καταλήξει και άλλες αναλύσεις, «πατώντας» στα πολλά κενά που άφησε το χρονοδιάγραμμα του πραξικοπήματος, o τρόπος αντιμετώπισης του και οι κινήσεις στρατιωτικών αξιωματούχων προσκείμενων στον Τούρκο πρόεδρο. Βέβαια, ο Ερντογάν θεώρησε υποκινητή του πραξικοπήματος τον ιεροδιδάσκαλο Γκιουλέν.

Κατά τον χρόνο επώασης του πραξικοπήματος κυκλοφόρησε στην Τουρκία ένα χαρτονόμισμα ενός δολαρίου ελαφρά παραποιημένου με την προσθήκη μιας τουρκικής λέξης. Άνθρωποι του καθεστώτος Ερντογάν το απέδωσαν στον Γκιουλέν, καθώς θεωρήθηκε ως μέσο επικοινωνίας των συνωμοτών-πραξικοπηματιών και προσηλυτισμού εντός του στρατεύματος! Η άλλη πλευρά το θεωρεί σενάριο ενορχηστρωμένο από το σύστημα Ερντογάν με σκοπό την ενοχοποίηση του Γκιουλέν.

Ως προς την ερμηνεία του φαινομένου, οι Γκιουλενικοί αξιωματικοί επικοινωνούσαν τότε ή γνώριζε ο ένας τον άλλον μέσω της εμφάνισης του εν λόγω πλαστού δολαρίου, που είχε την ακόλουθη διαφορά από το κανονικό. Στις δυο πλευρές του χαρτονομίσματος ήταν γραμμένη η λέξη GEÇERSIZDIR (άκυρο) στα τουρκικά, κάτι γνωστό όμως μόνο στους φέροντες το εν λόγω χαρτονόμισμα και τους συνοδοιπόρους τους (βλ. φωτογραφία). Αυτό, μαζί με κάποιες άλλες λεπτομέρειες αποτυπωμένες στο πλαστό αμερικανικό νόμισμα, οδηγούσε στο εξής αποτέλεσμα: Κατά την εμφάνιση του δολαρίου από τον κάτοχό του, οι υποψιασμένοι αξιωματικοί μπορούσαν εύλογα να το διακρίνουν, ενώ οι ανυποψίαστοι αποτελούσαν αντικείμενο προσηλυτισμού.

-Ο πρόεδρος Ερντογάν έχει δείξει κατ’ επανάληψη το προφίλ ενός Τούρκου πολιτικού, που δεν φοβάται το σκληρό… ροκ παίζοντας δυνατά τα χαρτιά του στη διεθνή σκηνή. Eξακολουθεί να κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της χώρας παρά την κρίση που τη μαστίζει. Το είδαμε και στο πραξικόπημα του 2016 όπου πολύς κόσμος βγήκε στους δρόμους στηρίζοντάς τον. Επεκτείνει πολιτικά την Τουρκία στις τουρκόφωνες περιοχές της Ασίας, όπως και στις Αραβικές χώρες και την Αφρική. Διπλασίασε το ΑΕΠ της χώρας του, από την αρχή της δεκαετίας του 2000, ενδυνάμωσε την εγχώρια βιομηχανία και αυτή της άμυνας, δε φοβάται μεγαλεπήβολους στόχους, όπως της «Γαλάζιας Πατρίδας» επιδιώκοντας την υλοποίηση τους (Βλ. Συρία). Τέλος, διεθνοποίησε σε μεγάλο βαθμό την οικονομία της Τουρκίας, εξέλιξη που οδηγεί αποτρεπτικά σε κυρώσεις εις βάρος της.

Ως προς την επεκτατική πολιτική της Τουρκίας εις βάρος άλλων χωρών, αυτή εκδηλώνεται μόνο σε χώρες που χαρακτηρίζονται από πολιτική αστάθεια ή τις διαπερνά σοβαρή πολιτική κρίση (Βλ. Συρία).

Ο Τούρκος πρόεδρος δεν έκανε σπουδές στα πανεπιστήμια της Ευρώπης ή τις ΗΠΑ. Επίσης δεν φαίνονται πουθενά οι ξένες γλώσσες που ενδεχομένως γνωρίζει. Φήμες αναφέρουν ότι μιλά παρά μόνο Τουρκικά και το μόνο που γνωρίζει στα Αγγλικά είναι το «Ι will see you in Ankara» (θα σε δω στην Άγκυρα)…Και επιβιώνει πολιτικά εδώ και σχεδόν μια γενιά σε μια Τουρκία που κατατάσσεται όμως στη 84η θέση στην παγκόσμια κλίμακα της διαφθοράς σήμερα.

Δεν είναι όμως μόνο το πραξικόπημα και η θέση περί σκηνοθεσίας ή γνώσης του τελευταίου έγκαιρα, εξέλιξη που οδήγησε στη χειραγώγησή του, αλλά και πολλά άλλα που δείχνουν το υψηλό ρίσκο που χαρακτηρίζει τις επιλογές του.

Αναλυτικότερα, εκβιάζει μέσω του μεταναστευτικού την ΕΕ, εκμεταλλεύθηκε το εμπάργκο κατά του Ιράν και κατά της Ρωσίας κάνοντας μαζικές εξαγωγές και κερδίζοντας χρήματα μαζί με πολιτική στήριξη από αυτούς. Φλερτάρει το Ισλάμ συγκρουόμενος με το Ισραήλ, παραμένει στην ουσία ανενόχλητος στην επεκτατική του πολιτική (βλ. Συρία, Αζερμπαϊτζάν, Κύπρος) από τους ισχυρούς της Δύσης, πατά χωρίς ενοχλήσεις σε δύο βάρκες στο θέμα της Ουκρανικής κρίσης κ.ά.

Από την άλλη όμως δεν απέφυγε τις Σειρήνες της διαπλοκής κάτι που αποτελεί παράδοση στον πολιτικό βίο της Τουρκίας. Δε διστάζει κατά τα γραφόμενα λοιπόν να ξεπλένει το μαύρο χρήμα του Ιράν (Βλ. υπόθεση τράπεζας Halkbank, που απασχολεί τις ΗΠΑ) και της Βενεζουέλας. Οι επιλογές του αυτές και η γενικότερη εικόνα του κατέληξαν σε όχι τόσο ευχάριστους χαρακτηρισμούς για την Άγκυρα. Έτσι σε παλαιότερο τεύχος του στο Foreign Affairs ο συγγραφέας Ryan Gingeras, Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα των Υποθέσεων Εθνικής Ασφάλειας στη Ναυτική Σχολή στην Καλιφόρνια σημείωνε ότι η Τουρκία βρίσκεται στο δρόμο της μετατροπής της σε μαφιόζικο κράτος.

Παρόλα αυτά συνεχίζει την πολιτική του. Ανενόχλητος μετέτρεψε την Αγία Σοφία από μουσείο σε Ισλαμικό τέμενος αν και η συμπεριφορά του απέναντι στους Έλληνες της Πόλης, τις περιουσίες τους και το Οικουμενικό Πατριαρχείο παραμένει στοιχείο που δε συγκεντρώνει αρνητικές κριτικές.

Είχε λόγους να κρατά χαμηλό προφίλ απέναντι στους λεγόμενους Ρωμιούς της Κωνσταντινούπολης καθώς οι παιδικές του εικόνες από τη συμβίωση μαζί τους ήταν χωρίς ίχνος μίσους ή αντιπαλότητας. Το αντίθετο μάλιστα. Από τις πρώτες του δουλειές ως ανήλικος, κέρδιζε ένα καλό χαρτζιλίκι από το μπακάλικο του κυρίου Χρήστου στην περιοχή Κασίμπασα της Πόλης. Ένας άλλος ευγενικός Ρωμιός, έχοντας πάλι το όνομα Χρήστος, του αγόραζε τα ποδοσφαιρικά του παπούτσια όταν αυτά που χρησιμοποιούσε καταστρέφονταν από τη χρήση τους. Ο αυστηρός πατέρας του Ερντογάν, βαρκάρης στο επάγγελμά, τον τιμωρούσε γι’ αυτό αρνούμενος να κάνει το αυτονόητο σε ένα παιδί λάτρη του ποδοσφαίρου...

Βέβαια όλα αυτά δεν τον εμποδίζουν να κράτα μια επιθετική στάση απέναντι στην Ελλάδα προκαλώντας κρίσεις. Οι τελευταίες αντιμετωπίζονται με την ενδυνάμωση της αμυντικής ισχύος της Ελλάδας, την ισχυροποίηση της εγχώριας παραγωγής πολεμικού υλικού και με συμμαχίες με τρίτες χώρες.

-Τέλος, στο οδοιπορικό του Τούρκου προέδρου βλέπουμε και μια δραματική σύμπτωση ημερομηνιών Ελλάδας-Τουρκίας: 15 Ιουλίου 2016, Πραξικόπημα στην Τουρκία. 15 Ιουλίου 1965 η «Αποστασία» στην Ελλάδα που ρίχνει την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου… Τυχαία, δραματική σύμπτωση οι ίδιες ημερομηνίες!