Φινλανδία, μεταλλείο Talvivaara: Περιβαλλοντικά εγκλήματα και εξόρυξη ουρανίου από την πίσω πόρτα

Τα περιβαλλοντικά εγκλήματα για τα οποία θα διαβάσετε πιο κάτω δεν συμβαίνουν σε κάποια PIG χώρα του Ευρωπαϊκού νότου αλλά στη Φινλανδία – μια σκανδιναβική χώρα, που λέγεται ότι έχει μια από τις πιο προηγμένες δημοκρατίες του κόσμου, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά διαφθοράς, και μια θρησκευτική σχεδόν προσήλωση στην προστασία του περιβάλλοντος. Λέγεται επίσης ότι είναι μια χώρα όπου η βαριά βιομηχανία της εξόρυξης και επεξεργασίας μετάλλων λειτουργεί με τα υψηλότερα περιβαλλοντικά στάνταρντς και σε πλήρη αρμονία με τις άλλες δραστηριότητες, τις οποίες όχι μόνο δεν πλήττει αλλά ωφελεί κιόλας. 
Αυτό το παραμύθι μας διηγήθηκε και η πρώην Γεν. Γραμματέας Επιθεώρησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας κα Μαργαρίτα Καραβασίλη, που επισκέφθηκε τη Φινλανδία για να μας πείσει πόσο “καλό” και “ασφαλές” είναι το κυάνιο των χρυσωρυχείων (ας θυμηθούμε τις δηλώσεις της εδώ). Η πραγματικότητα φαίνεται να είναι αρκετά διαφορετική. Διαβάστε το άρθρο που ακολουθεί και μετά θα αξιολογήσετε διαφορετικά τις υποσχέσεις για “αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους”, “αυστηρούς ελέγχους” και “αυστηρή τήρηση της νομοθεσίας” από το διεφθαρμένο Ελληνικό κράτος και την οποιαδήποτε κυρία Μαργαρίτα ή διάδοχό της. Όλες οι πηγές του άρθρου βρίσκονται στο τέλος του κειμένου.

“Μόνο” νικέλιο ή και ουράνιο; 

Το Talvivaara είναι το μεγαλύτερο επιφανειακό μεταλλείο νικελίου της Ευρώπης στο Sotkamo της κεντρικής Φινλανδίας, 550 χλμ ΒΑ του Ελσίνκι. Η παραγωγή ξεκίνησε το 2008, πρόκειται δηλαδή για ενα καινουριο μεταλλείο, γεγονός που καταρρίπτει τον μύθο ότι “στο παρελθόν οι εταιρείες εξόρυξης δεν σέβονταν το περιβάλλον, αλλά τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά”. Οι εγκαταστάσεις εξόρυξης, θραύσης, βιο-εκχύλισης σε σωρούς και απόληψης των μετάλλων καταλαμβάνουν έκταση 60.000 στρεμμάτων! Εκτός από νικέλιο, το Talvivaara παράγει επίσης χαλκό, ψευδάργυρο, κοβάλτιο.

Προσεχώς και ουράνιο. Το 2010 η εταιρεία ανακοίνωσε την έναρξη παραγωγής ουρανίου σαν “παραπροϊόν” της δραστηριότητάς της στο Sotkamo. Η λέξη “ουράνιο” δεν είχε αναφερθεί καθόλου στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αν και η ύπαρξη αποθεμάτων ουρανίου στην περιοχή ήταν γνωστή από τη δεκαετία του 1980. Ούτε είχε γίνει καμία νύξη για εξόρυξη ουρανίου στους κατοίκους και τους τοπικούς Δήμους, μέχρι που η εταιρεία είχε εγκατασταθεί και η εξόρυξη είχε ξεκινήσει. Μάλιστα για πολλούς που έχουν παρακολουθήσει την υπόθεση από κοντά, η εταιρεία Talvivaara είναι μια “επιχείρηση περιβαλλοντικού εγκλήματος” που είχε σκοπό να εισάγει την εκμετάλλευση ουρανίου από την πίσω πόρτα. Η εταιρεία πήρε έγκριση για το μεγαλύτερο μεταλλείο νικελίου στην Ευρώπη, το οποίο “μετά” προέκυψε να είναι επίσης το μεγαλύτερο μεταλλείο ουρανίου στην Ευρώπη, χωρίς να έχει γίνει καμία ειδική περιβαλλοντική εκτίμηση γι’αυτό.
Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία αν η εταιρεία εξαπάτησε τις κρατικές αρχές ή αν οι αρχές να ήταν μέσα στο κόλπο. Αυτοί που σίγουρα εξαπατήθηκαν είναι οι κάτοικοι της περιοχής που άλλο περίμεναν κι άλλο τους βγήκε. Αν όμως μια εταιρεία μπορεί να κάνει τέτοια απάτη στη Φινλανδία, τότε πώς μπορούμε να ελπίζουμε ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί στη μικρή μας Μπανανία; Μήπως έχουν δίκιο τελικά οι κάτοικοι του Κιλκίς που εδώ και καιρό τονίζουν ότι τα κοιτάσματα Βάθης-Γερακαριού, των οποίων η εκμετάλλευση δόθηκε πρόσφατα στην ΕΛΛΑΚΤΩΡ του Μπόμπολα, εκτός από χρυσό περιέχουν και ουράνιο;

Μια εταιρεία περιβαλλοντικού εγκλήματος 

Τα νερά ενός ρέματος που περνάει από το Talvivaara, γεμάτα αφρούς από τα απόβλητα του μεταλλείου

Κατά τη διάρκεια μόνο των πρώτων δύο ετών λειτουργίας του, το μεταλλείο Talvivaara απέφυγε συστηματικά να ακολουθήσει τις περιβαλλοντικές άδειες και παραβιάζει διαρκώς τα αδειοδοτημένα όρια εκπομπής ρύπων. Οι λίμνες κοντά στο μεταλλευτικό συγκρότημα του Talvivaara χρησιμοποιούνται σαν αποδέκτες για τα κάθε λογής απόβλητα του μεταλλείου, με βασικό ρύπο τα θειϊκά άλατα τα οποία προκαλούν φαινόμενα ευτροφισμού και έλλειψης οξυγόνου. Η συγκέντρωση θειϊκών στα απόβλητα βρέθηκε να είναι 8.000 mg/m3 ενώ η άδεια λειτουργίας έλεγε 130 mg/m3με αποτέλεσμα τη σοβαρή ρύπανση των υδάτων, μέχρι απόσταση 80 χιλιομέτρων από το μεταλλείο. Ο εκπρόσωπος της εταιρείας λέει με αφέλεια ότι “οι υψηλές συγκεντρώσεις θειϊκών ήταν μια μεγάλη έκπληξη” διότι περίμεναν να κατακαθίσουν σαν ίζημα στις λεκάνες καθίζησης. Επίσης ανιχθεύθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις μαγγανίου. Η εταιρεία έχει παραγγείλει από την Ολλανδία μια μονάδα επεξεργασίας του νερού με “αντίστροφη όσμωση” με σκοπό τη μείωση της ρύπανσης.

Το τοπικό Κέντρο Περιβάλλοντος βρήκε τέσσερις λίμνες με εξαιρετικά υψηλή ρύπανση και άλλες τρεις με λιγότερη ρύπανση. Οι κάτοικοι της περιοχής παραπονιούνται για δυσάρεστες οσμές από θειάφι, μαύρη σκόνη, δερματικά εξανθήματα και άλλα συμπτώματα. Οι τοπικές αρχές τους έδωσαν οδηγία να μη χρησιμοποιούν νερό από τα πηγάδια για οποιαδήποτε οικιακή χρήση. Πολλές διαρροές ρύπων έχουν συμβεί στη σύντομη ιστορία του Talvivaara, μεταξύ των οποίων και μια μεγάλη διαρροή το 2010 από τη λίμνη καθίζησης γύψου (που επίσης περιέχει ουράνιο), την οποία η εταιρεία ανακοίνωσε δυο μέρες αργότερα. Για όλα αυτά υπάρχουν σε εξέλιξη δυο έρευνες από την αστυνομία, ενώ ο Υπουργός Περιβάλλοντος εχει δώσει στην εταιρεία προθεσμία μέχρι το τέλος του 2012 να λύσει τα προβλήματα ρύπανσης ή να αντιμετωπίσει κυρώσεις μέχρι και κλείσιμο του μεταλλείου.

Νεκρός εργάτης από “Θανατηφόρα συγκέντρωση υδρόθειου στον αέρα”!
Στις αρχές του 2012, ένας εργαζόμενος στο Talvivaara πέθανε από “θανατηφόρα συγκέντρωση υδρόθειου στον αέρα”. Σύμφωνα με την αρμόδια Φινλανδική αρχή το δυστύχημα προκλήθηκε λόγω ελαττωματικού σχεδιασμού και ελέγχου της ασφάλειας της μονάδας ανάκτησης μετάλλων. Η μεταλλευτική εταιρεία γνώριζε από πριν τον κίνδυνο, ωστόσο τα αίτια της έκλυσης υδρόθειου δεν διερευνήθηκαν συστηματικά.

Νεκρά πουλιά

Λίγες εβδομάδες αργότερα, 30 νεκρά και μισοπεθαμένα πουλιά βρέθηκαν να επιπλέουν στη λεκάνη με το διάλυμα επεξεργασίας του μεταλλεύματος. Η εταιρεία παραδέχθηκε ότι η λεκάνη περιέχει υψηλές συγκεντρώσεις τοξικών μετάλλων αλλά είπε ότι είναι “ασυνήθιστο” να βρεθούν τόσα πολλά νεκρά πουλιά και δεν παρέλειψε να ζητήσει από την αστυνομία να διερευνήσει πώς έγινε να βρεθεί εκεί ένας περίεργος δημοσιογράφος. Oι εργαστηριακές αναλύσεις έδειξαν ότι ο θάνατος των πουλιών προκλήθηκε από έκθεση σε τοξικά μέταλλα. Στους ιστούς τους βρέθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις νικελίου, ψευδαργύρου και μαγγανίου. 

Ερευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από το μεταλλείο Talvivaara, που παραβιάζουν τόσο τη φινλανδική νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος και την άδεια λειτουργίας της εταιρείας, έχουν αγνοηθεί εδώ και χρόνια από την μεταλλευτική εταιρεία, από την τοπική περιβαλλοντική υπηρεσία, αλλά και από το υπουργείο περιβάλλοντος της Φινλανδίας.

Το θέμα της συνεχιζόμενης τοξικής ρύπανσης από το Talvivaara εφτασε και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά από ερώτηση δυο Φινλανδών ευρωβουλευτών. Στην απάντηση του ο Επίτροπος Περιβάλλοντος κ. Ποτόκνικ αναφέρει ότι “η Επιτροπή γνωρίζει ότι το μεταλλείο Talvivaara στη Φινλανδία πιθανόν να αδειοδοτήθηκε και να λειτουργεί κατά παράβαση αρκετών Ευρωπαϊκών νόμων. Αυτή η μεταλλευτική δραστηριότητα μπορεί να θέτει σε σημαντικό κίνδυνο τα επιφανειακά υδατικά σώματα όπως τις λίμνες Salminen, Kalliojärvi, Ylä-Lumijärvi and Kivijärvi και να οδηγεί σε ρύπανση του αέρα και των εδαφών”. Στις 25 Ιουνίου 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε έρευνα της υπόθεσης και αν τα ανωτέρω αποδειχθούν, ενδέχεται να προσφύγει νομικά κατά της Φινλανδίας.

Ουράνιο από την πίσω πόρτα
Παρ’ολα αυτά το Φεβρουάριο 2010 η εταιρεία έκανε αίτηση για παραγωγή ουρανίου. Ένα σκάνδαλο διαφθοράς ξέσπασε όταν αποκαλύφθηκε ότι η οικογένεια της τότε Υπουργού Περιβάλλοντος είχε αγοράσει μετοχές της Talvivaara αξίας 300.000 ευρώ ακριβώς πριν από την αίτηση εξόρυξης ουρανίου. Αυτό που συνήθως αγνοείται είναι ότι το ουράνιο ήδη εξορύσσεται από τη γη αλλά δεν ανακτάται σε συμπυκνωμένη μορφή, γεγονος που αφήνει τους κατοίκους της περιοχής εκτεθειμένους στη ραδιενεργό ρύπανση από το ουράνιο που απορρίπτεται στη δεξαμενή καθίζησης γύψου (αυτή που διέρρευσε το 2010). Έτσι τώρα με χαρακτηριστική υποκρισία η εταιρεία ισχυρίζεται ότι θα υπάρχει “περιβαλλοντικό όφελος” από την ανάκτηση του ουρανίου από τα απόβλητα, ενώ οι περιβαλλοντικές οργανώσεις καταγγέλουν συνομωσία για να παρακαμφθεί η ειδική νομοθεσία για την εξόρυξη ουρανίου. Ο τέλειος εκβιασμός προς τους κατοίκους που τώρα πια τους είναι αδύνατον να πουν “όχι”…

H αίτηση για εξόρυξη ουρανίου εγκρίθηκε στις 1 Μαρτίου 2012 παρά τις πολλές αντιδράσεις και προσφυγές που εκκρεμούν στα Φινλανδικά δικαστήρια, η εταιρεία ωστόσο πρέπει να λάβει και μια σειρά άλλων αδειών μεταξύ των οποίων και την περιβαλλοντική άδεια. Η Talvivaara είχε ήδη υπογράψει συμβόλαιο με την Kαναδική Cameco, τη μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής ουρανίου στον κόσμο για την κατασκευή ενός εργοστασίου ανάκτησης του ουρανίου. Τα 45 εκατ. ευρώ που θα βάλει η Cameco θα αποπληρωθούν από την Talvivaara σε ουράνιο από το οποίο προγραμματίζει να παράγει 350-500 τόνους το χρόνο. Η Cameco είναι διαβόητη για τη διαρροή ραδιενεργών αποβλήτων στη λίμνη Οντάριο και προμήθευε το ουράνιο για τα όπλα ουρανίου που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ στον πόλεμο του Κόλπου. Καλά παιδιά, όλοι τους.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: To Talvivaara θα παράγει ουράνιο σε μορφή συμπυκνώματος (yellowcake) το οποίο στη συνέχεια θα πηγαίνει για ανάκτηση στο εργοστάσιο “ακαριαίας τήξης” της Ρωσικής εταιρείας Norilsk στο Harjavalta, στη νότια Φινλανδία. Η Norilsk έχει πάρει ήδη άδεια από τη Φινλανδική Αρχή Πυρηνικής Ασφάλειας για παραγωγή και αποθήκευση 10.000 κιλών ουρανίου το χρόνο. Ας το έχουμε στο νου μας εμείς εδώ στη Χαλκιδική που θα έχουμε ένα τέτοιο εργοστάσιο στο Μαντέμ Λάκκο. Και ας θυμηθούμε ότι ουρανιούχα κοιτάσματα δεν υπάρχουν μόνο στο Παρανέστι και στο Κιλκίς αλλά και στο Στρατώνι.


To μεταλλείο επεκτείνεται
Η εταιρεία έχει καταθέσει επίσης αίτηση για μια μεγάλη επέκταση του μεταλλείου στο Sotkamo, από τα 60.000 στρέμματα που είναι τώρα στα 134.000 στρέμματα. Κάποιοι δηλώνουν από τώρα ότι αν αδειοτηθεί η επέκταση θα πουλήσουν ότι έχουν και θα φύγουν από την περιοχή γιατί “δεν είναι ζωή να ζεις στα όρια ενός κρατήρα εξόρυξης”. Αν ένας κάτοικος δεν επιθυμεί να πουλήσει την ιδιοκτησία του, το μεταλλείο μπορεί να κυρήξει αναγκαστική απαλλοτρίωση, αλλά ακόμα δεν έχει ξεκινήσει καμία τέτοια διαδικασία. Η εταιρεία ελπίζει ότι όλοι οι ιδιοκτήτες θα πουλήσουν με τη θέλησή τους.

Ήδη σήμερα το μεταλλείο είναι ένα τέρας. Η παραγωγή σήμερα είναι 10 εκατ. τόνοι το χρόνο (περίπου το μέγεθος του μεταλλείου των Σκουριών) αλλά το συνολικό απόθεμα χαμηλής περιεκτικότητας μεταλλεύματος είναι 1 δις τόνοι. Το αλεσμένο μετάλλευμα αποτίθεται σε ένα σωρό 1.200 μ, μήκος, 400 μ. πλάτος και 8 μ. ύψος όπου γίνεται η βιο-εκχύλιση, δηλαδή ο διαχωρισμός των μετάλλων από το μετάλλευμα με τη δράση βακτηριδίων. Η επέκταση θα πενταπλασιάσει την παραγωγή και ο νέος σωρός βιοεκχύλισης, θα έχει διαστάσεις 5 επί 5 χιλόμετρα. Αυτό σημαίνει 25.000 στρέμματα (!) και χρειάζονται δυο τέτοιοι σωροί, για πρωτογενή και δευτερογενή εκχύλιση, οι οποίοι θα παραμείνουν στην περιοχή ακόμα και μετά το κλείσιμο του μεταλλείου.

Αυτό το είδος της “ανάπτυξης” ονειρεύονται μερικοί και για την Ελλάδα. Όμως στην περιφερεια Kainuu όπου βρίσκεται το Talvivaara δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι να διαμαρτυρηθούν. Το 95% της έκτασης καλύπτεται από ακατοίκητα δάση ενώ η πυκνότητα πληθυσμού είναι 3,8 – δηλαδή ούτε καν 4 άνθρωποι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο! Οι πλησιέστερες κοινότητες είναι το Sotkamo και το Kajaani που απέχουν αντιστοίχως 22 και 28 χιλιόμετρα από το Talvivaara. 22 χιλιόμετρα είναι από την Ιερισσό μέχρι την Ολυμπιάδα! Και οι συγκρίσεις τελειώνουν εδώ… Περισσότερα για το πώς βιώνουν οι κάτοικοι της περιοχής τη “αρμονική συνύπαρξη” με το τέρας, σε επόμενη ανάρτηση.

Η γέννηση ενός κινήματος κατά της εξόρυξης ουρανίου 

Η Φινλανδία έχει σε λειτουργία τέσσερις πυρηνικούς αντιδραστήρες, άλλος ένας κατασκευάζεται (με προβλήματα και ατυχήματα) και άλλοι δυο είναι στη φάση του σχεδιασμού. Οι Φινλανδοί θεωρούνται ότι είναι από τους πλέον φιλικούς προς την πυρηνική ενέργεια λαούς της Ευρώπης, αφού σε δημοσκόπηση που έγινε το 2008 το 61% των πολιτών απάντησε θετικά – πολύ πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο που είναι 44%. Προφανώς δεν έχουν ρωτηθεί μετά τη Φουκουσίμα. Στη Φινλανδία επίσης βρίσκεται το πρώτο στον κόσμο βαθύ γεωλογικό αποθετήριο για οριστική απόθεση πυρηνικών αποβλήτων. Μεταλλεία ουρανίου δεν υπάρχουν στη Φινλανδία – τo Talvivaara θα είναι το πρώτο – εκκρεμούν όμως αρκετές αιτήσεις για εξόρυξη ουρανίου. Επίσης πολλές αιτήσεις για μεταλλεία χρυσού ή φωσφορικών αλάτων αποκρύπτουν το ουράνιο που επίσης θα εξορυχθεί, ακριβώς όπως το απέκρυψε και η Talvivaara.

Φαίνεται απίστευτο αλλά οι Φινλανδοί (ναι, οι Φινλανδοί!) ζητούν συμπαράσταση και βοήθεια από το εξωτερικό για να σταματήσουν αυτά τα καταστροφικά σχέδια για το μεγαλύτερο μεταλλείο ουρανίου στην Ευρώπη. Τονίζουν ότι όπου έχει γίνει εξόρυξη ουρανίου, οι γύρω κοινότητες και η φύση έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες, γι’αυτό και η η εξόρυξη ουρανίου έχει σταματήσει σχεδόν παντού στην Ευρώπη.

Οι Φινλανδοί σε γενικές γραμμές, εμπιστεύονται το κράτος τους και καλά κάνουν. Επιπλέον είναι ένας σιωπηλός λαός που δεν συνηθίζει τις έντονες συναισθηματικές εκδηλώσεις. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ που έζησε στη Φινλανδία εξόριστος το 1940 είχε πει ότι οι Φινλανδοί, που έχουν σαν επίσημες γλώσσες τα Φινλαδικά και τα Σουηδικά, είναι ο μόνος λαός στον κόσμο που “σιωπά σε δυο γλώσσες”. Όμως οι σιωπηλοί Φινλανδοί διαδηλώνουν ενάντια στο Talvivaara. Με εντελώς διαφορετικό τρόπο από εμάς τους νότιους (τραγουδάνε), αλλά διαδηλώνουν! Δείτε το βίντεο και προσέξτε τις αμήχανες απαντήσεις των στελεχών της εταιρείας όταν τους γίνονται ερωτήσεις για το ουράνιο:

http://stoptalvivaara.org/fi/index.html

Κινήματα αντίστασης σε μεταλλεία ουρανίου έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια σε αρκετες περιοχές της Φινλανδίας: στα βορειοανατολικά (Koillismaa), ανατολικά (north Karelia) και νότια (Uusima) και δυτικά (Lapland) Δείτε Farmers and summer residents unite against uranium prospecting και Mining raises emotions in Finnish Lapland.


Ελλ.πηγή: http://antigoldgreece.wordpress.com/2012/10/08/talvivaara1/

ΠΗΓΕΣ:

http://en.wikipedia.org/wiki/Talvivaara_Mining_Company

http://www.helladelicious.com/blog/stories-and-news/2012/04/talvivaara-a-finnish-environmental-crime-company/

http://www.hs.fi/english/article/Lakes+near+Talvivaara+mining+complex+serving+as+drains+for+sulphate+emissions/1329103923903

http://yle.fi/uutiset/dead_birds_found_at_talvivaara_mine/6075780

http://www.helladelicious.com/blog/stories-and-news/2012/05/images-of-the-talvivaara-pollution/

http://yle.fi/uutiset/eu_probes_talvivaaras_environmental_record/6217331

http://www.hs.fi/kotimaa/Talvivaaran+allasalueelta+l%C3%B6ytyi+kymmeni%C3%A4+kuolleita+lintuja/a1305560856341

http://www.europarl.europa.eu/sides/getAllAnswers.do?reference=E-2012-004384&language=EN

http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_power_in_Finland

http://www.wise-uranium.org/upeur.html