Περί «αναδιάρθωσης»

Είναι ενδιαφέρον να προσπαθείς μέσα σ’ αυτό το οικονομικό τσουνάμι που χτυπά αδιάκοπα τη χώρα, να ξεχωρίσεις κάποιες σκέψεις και άρθρα, που βρίθουν στο διαδίκτυο, που όντως θα σε φωτίσουν και θα σε προσανατολίσουν. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ευρήματά μας αυτής της εβδομάδας που θα δώσουν άλλη μία οπτική και μία βοήθεια στη συμπλήρωση του πάζλ που ταλανίζει όλους μας. Να υπενθυμίσουμε ότι η παράθεση απόψεων στο διαδίκτυο ανωνύμως κατά κανόνα, παρουσιάζει ειδικό ενδιαφέρον γιατί οι απόψεις  αυτές είναι αποφορτισμένες από το ειδικό φορτίο που προσθέτει το όνομα και σε οδηγούν να καταπιαστείς αποκλειστικά μ’ αυτές. Ιδού ο σημερινός μας διάλογος που ξεσηκώσαμε από το αντινιούς και με πρόταση παρακαλώ:

- Ποιά η πρόταση σας; Η δικιά μου είναι οικειοθελής φτώχεια και ανεξαρτησία.

- Νομίζω ότι δεν θα χρειαστεί καν η οικειοθελής φτώχεια. Αρκεί να το πάρουμε απόφαση ότι θα προχωρήσουμε έστω και φτωχοί. Αν το πάρουμε απόφαση, τότε θα καταφέρουμε α) να είμαστε ανεξάρτητοι και β) να ξαναχτίσουμε σωστά τη χώρα μας.

- Συμφωνώ με όλα εκτός απ’ το “έστω” φτωχοί. Δεν υπάρχει άλλη οδός για την ανεξαρτησία έξω απ’ τη φτώχεια. Φοβάμαι τη μικρή σας αμφιβολία γι αυτό. Όσο για το οικειοθελής, μόνο τότε η φτώχεια θα οδηγήσει στην ανεξαρτησία. Το να μας πετάξουν σαν στιμένες λεμονόκουπες αφού πάρουν όσα θέλουν (βλέπε ξεπούλημα) δεν έχει ανεξαρτησία, έχει μόνο φτώχεια.

- Μην είσαι σίγουρος ότι η “οικειοθελής φτώχεια” παράγει… ανεξαρτησία! Η φτώχεια παράγει αδυναμία. Και η αδυναμία παράγει μεγαλύτερη εξάρτηση. Κι όταν παράγει “ανεξαρτησία” αυτή είναι περισσότερο ανεξαρτησία τύπου (πάλαι ποτέ) Αλβανίας του Εμβέρ Χότζα, που οδήγησε στην απόλυτη διάλυση της χώρας εκείνης για πολλά χρόνια. Καταλαβαίνω τί θέλεις να πείς. Ότι πρέπει να αποκοπούμε από ένα διεθνές σύστημα, το οποίο καταρρέει, για να μη μας παρασύρει στο βυθό. Κι ότι πρέπει να κόψουμε με το μαχαίρι κάποιους εθισμούς υπερκαταναλωτισμού, που μας οδήγησαν στην απόλυτη εξάρτηση (από δανεικά και από τοκογλύφους δανειστές).
Αν αυτό πάνω κάτω λές δεν διαφωνούμε. Αλλά η λύση δεν είναι να αντιστρέψουμε το λάθος με ένα άλλο… λάθος. Να περάσουμε από τον υπερκαταναλωτισμό στην…οικειοθελή φτώχεια! Λύση είναι να περάσουμε στην παραγωγή (εκεί που μόνο καταναλώναμε). Στην Ανταγωνιστικότητα εκεί που μόνο “τρώγαμε από τα έτοιμα”.
Στην εξωστρέφεια ως εξαγωγείς, όχι ως υπερδανεισμένοι καταναλωτές.

Αυτό ΔΕΝ είναι εθελοντική φτώχεια. Αυτό είναι μετασχηματισμός της κοινωνίας από παρασιτική σε παραγωγική-ανταγωνιστική. Και μια τέτοια κοινωνία, που παράγει κι ανταγωνίζεται διεθνώς, μπορεί να επιβιώσει νικηφόρα διεθνείς κρίσεις (τις οποίες δεν μπορεί, έτσι κι αλλιώς να αποφύγει). Όσον αφορά το “εθελοντική” είναι μάλλον σχήμα λόγου, έτσι; Την φτωχοποίηση μας την επιβάλλουν δεν την επιλέξαμε εμείς!

Αλλά έχουμε και συνέχεια:

- Όπως θα έχετε ήδη καταλάβει, η λέξη “αναδιάρθρωση” επειδή κατά περίπτωση μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα, τελικά δεν σημαίνει απολύτως τίποτε. Χρησιμοποιείται όμως απο πολλούς και διάφορους, ως εργαλείο τζόγου “ευρείας λαικής χρήσεως”. Τζόγου οικονομικού αλλά και πολιτικού. Τα περισσότερα που γράφονται  είναι αερολογίες. Η ουσία είναι μία: Όταν ουσιαστικά επί δεκαετίες δεν παράγεις τίποτε, αλλά καταναλώνεις πολύ και πολυτελώς, δηλαδή υπερδανείζεσαι, κάποια στιγμή έρχεται ο λογαριασμός. Ειδικά η περίοδος 2003 – 2009 (σχηματικά, από την προετοιμασία των Ολυμπιακών μέχρι το σκάσιμο της Ελληνικής φούσκας), ήταν η περίοδος μεγάλου φαγοποτιού των “εχόντων”. Το μαρτυρούν οι οικονομικοί αριθμοί, η καμπύλη τιμών των ακινήτων και των ενοικίων, τα τεράστια “πολιτικά τάνκς” με τα μαύρα τζάμια που γέμισαν τους Ελληνικούς δρόμους, οι ανερχόμενοι μισθοί στις ΔΕΚΟ κτλ. Και αντίστροφα: Η πτώση των Ελληνικών εξαγωγών (δείτε τα νούμερα – αφού πουλούσαν εντός των συνόρων σε τρελές τιμές γιατί να εξάγουν;). Το πιό αναμενόμενο είναι η επιστροφή του ΑΕΠ και της ολικής κατανάλωσης κοντά στους μακροπρόθεσμους μέσους όρους, δηλαδή γύρω στο 2003. Η λεγόμενη δημοσιονομική προσαρμογή κρύβει από πίσω της και προυποθέτει το ξεφούσκωμα της ολικής φούσκας. Είναι μια συνηθισμένη, “φυσιολογική” οικονομική διαδικασία, και αυτό το ξέρει ο καθένας που ασχολείται στοιχειωδώς με τα οικονομικά, ανεξαρτήτως “σχολής”. Αλλά αυτό είναι δύσκολο να ειπωθεί, για πολιτικούς λόγους. Γι αυτό και δεν μας το λένε, πράσινοι, βένετοι ή πολύχρωμοι….

- Δίκιο έχεις στα “της φούσκας” του υπερκαταναλωτισμού από δανεικά, αλλά σε κάποια άλλα δεν μας τα λές καλά … Το μεγάλο φαγοπάτι έγινε κυρίως ΠΡΙΝ το 2003. Όταν προετοιμάζονταν οι Ολυμπιακοί αγώνες (κι όχι την τελευταία χρονιά) κι όταν οργίαζαν οι προμήθειες και οι αναθέσεις… Όχι να μας λές ότι τα πολυτελή αυτοκίνητα εμφανίστηκαν μετά το 2003. Την εποχή του Χρηματιστηρίου 1998-2000 ξέχασες τι γινόταν; Τότε είχαμε την ευκαιρία της πραγματικής προσαρμογής και τότε, αντίθετα, ξωκύλαμε.  Κι ύστερα αυτό που συμβαίνει σήμερα έχει δύο προβλήματα:
α) Γυρίζουμε πίσω στο 2003 σε μισθούς, όχι σε τιμές. Σε τιμές πάμε πολύ πάνω από το 2009! Ξέρεις τι σημαίνει αυτό; Ότι σε πραγματικές τιμές τα εισοδήματα γυρίζουν πίσω κι από το 1995. Χωρίς όμως παραγωγικούς κλάδους, που υπήρχαν τότε, όπου θα μπορούσε να απορροφηθεί αυτό το φθηνό δυναμικό. Φτωχοποίηση έχουμε! Όχι απλώς σπάσιμο της φούσκας.

β) Κι ακόμα η εσωτερική υποτίμηση ΠΟΤΕ μα ΠΟΤΕ δεν γίνεται σε συνθήκες δημοσιονομικής προσαρμογής! Διότι όταν ρίχνεις απότομα τα πραγματικά εισοδήματα και προσπαθείς ταυτόχρονα να μειώσεις τα ελλείμματα, τότε η μείωση εισοδημάτων οδηγεί σε ΑΥΞΗΣΗ των ελλειμμάτων. Εσωτερική υποτίμηση έχει νόημα, όταν το έλλειμμα είναι σχετικά μικρό, και η οικονομία αναπτύσσεται με κάποιους υποφερτούς ρυθμούς. Αν, αντίθετα, σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης και μεγάλων ελλειμμάτων κάνεις… “εσωτερική υποτίμηση” τότε δίνεις το λάθος φάρμακο, στη λάθος αρρώστια τη λάθος στιγμή… Ακόμα και οι του ΔΝΤ αρχίζουν να το καταλαβαίνουν αυτό (άλλο αν δεν τολμούν να το ομολογήσουν). Τέλος, “εσωτερική υποτίμηση” σημαίνει πτώση μισθών καί τιμών. Εδώ έχουμε πτώση μισθών με άνοδο τιμών. Τρέχα γύρευε…

-  Άν δούμε τη φούσκα πιό μακροπρόθεσμα έχεις απόλυτο δίκιο. Οι αντιπαραγωγικές Ελληνικές φούσκες είναι σαν τις ρωσικές κούκλες. Η “σκληρά καταναλωτική” καταληκτική φούσκα που ανέφερα περικλείται μέσα σε μια ευρύτερη δήθεν “εκσυγχρονιστική” φούσκα 1998-2009, εκείνη μέσα στην φούσκα 1991-2009 (θυμάσαι τα “πιό φτηνά αυτοκίνητα” του Μητσοτάκη), εκείνη πάλι στην “φούσκα της αλλαγής” 1981-2009, φθάσαμε αισίως και στην μεταπολιτευτική φούσκα της “στραβής επανεκκίνησης” του 1974. Για τις τιμές – μισθούς: Γνώμη μου είναι ότι χωρίς καθοδική εκτόνωση των τιμών είναι αδύνατο να τελειώσει η κρίση. Έχουμε δρόμο. Για την εσωτερική υποτίμηση: Είμαι οπαδός της αντικυκλικής πολιτικής. Αλλά όπως έχω γράψει, αντικυκλική πολιτική κάνεις κυρίως στη φάση της ανόδου – σχηματίζοντας απόθεμα: Βάζεις τάπα στη φούσκα με άνοδο συντελεστών φορολογίας, περιορισμό μισθολογικών αυξήσεων της υψηλόμισθης μερίδας και περιορισμό ρευστότητας. Κανείς σχεδόν δεν το έκανε, αντίθετα όλοι, και περισσότερο η Ελλάδα, κάνανε άγρια προ-κυκλική πολιτική, ακολουθώντας το νεοφιλελεύθερο δόγμα. Τώρα, συνεχίζουμε αναγκαστικά την προκυκλική πολιτική. Όλα τα κάνουμε λάθος, ανάποδα. Η ορθολογική version του Κευνσιανισμού λέει ότι για να επανορθώσεις τις κυκλικότητες, στερείς από το σύστημα ρευστότητα στη φάση της ανάπτυξης με τη φορολογία και την πολιτική μισθών, σχηματίζεις δημοσιονομικό απόθεμα, ώστε στη φάση της ύφεσης να τονώσεις την ενεργό ζήτηση με δημόσιες επενδύσεις. Πήγαμε όλοι ανάποδα στο λογικό και τώρα πληρώνουμε το τίμημα. Από αυτή την παγίδα που φτιάξανε μόνοι τους οι άφρονες δημόσιοι managers και πολιτικοί, δεν βγαίνει κανείς εύκολα, ούτε χωρίς πόνο….

 Αυτά τα ολίγα τα πεσιμιστικά μέρες που είναι. Καλή Ανάσταση.