Συγκίνησε η πολυκύμαντη ιστορία της Στρώμνιτσας

Η πολυκύμαντη ζωή της Στρώμνιτσας παρουσιάστηκε σαν παλιά αγαπημένη κινηματογραφική ταινία, με φόντο σπάνιες φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο του Θανάση Βαφειάδη και με τον ίδιο στο ρόλο του αφηγητή να ανασυνθέτει με τα πιο ζωηρά χρώματα την τοπιογραφία της ξαναζωντανεύοντας τη μνήμη του τόπου και των ανθρώπων του.

Μια πόλη χωρίς ιστορικές ασυνέχειες ανέπλασε ο Κιλκισιώτης ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας και το κοινό που βρέθηκε την περασμένη Τετάρτη στην εναρκτήρια εορταστική εκδήλωση των Πεντεκαιδεκα Μαρτύρων στο Συνεδριακό Κέντρο του Δήμου Κιλκίς φύλαξε στη σκέψη του τα πολύτιμα θραύσματά της.

Η Στρώμνιτσα, χτισμένη σε πέντε λόφους ως Αιστραίον ή Αστραίον να ορθώνεται κατά την αρχαιότητα σε μια εύφορη κοιλάδα, καταγεγραμμένη στα τοπωνύμια του τότε γνωστού κόσμου. Η μετονομασία της σε Τιβεριούπολη, κατά την πιθανότερη εκδοχή στους ρωμαϊκούς χρόνους, συνδέεται με την εξάπλωση του χριστιανισμού, τη δίωξη και τον μαρτυρικό θάνατο για την ομολογία της πίστης τους των σημερινών πολιούχων του Κιλκίς. 

Η πόλη καταστρέφεται από τις επιδρομές των Αβάρων τον 6ο μ.Χ αιώνα. Ως Στρώμπιτζα, τους μέσους βυζαντινούς χρόνους στα χρυσόβουλα του Αλέξιου Κομνηνού και σε τίτλους του μοναστηριού της Παναγίας Ελεούσας που σώζονται στη μονή Ιβήρων, βιώνει ολόγυρά της τις πολεμικές επιχειρήσεις του Βουλγαροκτόνου κατά του στρατού του Βούλγαρου Σαμουήλ με τους Βούλγαρους άρχοντές της να δηλώνουν υποταγή στον Βυζαντινό Αυτοκράτορα. 

Το πολίχνιον υπερνεφελές, όπως χαρακτηρίζεται από τον βυζαντινό ιστορικό Νικηφόρο Γρηγορά το Πάσχα του 1330, ο οποίος κάνει στάση στην περιοχή πριν φτάσει στον προορισμό της διπλωματικής του αποστολής στα Σκόπια, μισό αιώνα αργότερα καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς που το ονομάζουν Ουστρούμζα. Το 1665 επισκέπτεται τη Στρώμνιτσα ο μεγάλοςτούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή. Περιγράφει το ερειπωμένο κάστρο της που είναι δυσπρόσιτο με τρεις πύλες και 2.300 βήματα περίμετρο. 

Για την πόλη γράφει: ‘’Είναι μια πολύ εύπορη και πυκνοκατοικημένη πόλη. Βρίσκεται σε έναν τόπο μεπλαγιές, ρεματιές και λόφους. Είναι μια μεγάλη πόλη, όμοια με τα αμπέλια και τους κήπους του παραδείσου. Δεν υπάρχειόμως γύρω της κάστρο. Έχει 2.040 όμορφα σπίτια, δίπατα, χτισμένα με πέτρα από πάνω ως κάτω, πυκνοχτισμένα, όλα σκεπασμένα με κόκκινα κεραμίδια, εύπορα και πυκνοκατοικημένα. Συνολικά έχει δεκατέσσερεις συνοικίες. Είναι συνοικίες μουσουλμανικές. Έχει τρεις συνοικίες απίστων. Υπάρχει μια εβραϊκή συνοικία. Συνολικά έχει πεντακόσια καταστήματα στησουλτανική αγορά. 

 Το κλίμα της, οι όμορφοι νέοι και οι όμορφες νέες της είναι πολύ ευχάριστοι, πράοι, με δυνατό και λυγερό σώμα. Πόσους δεν έχει με μάτια λαμπερά!’’. Ο καζάς της Στρώμνιτσας είχε 66 χωριά κατά τη διοικητική διαίρεση του 1864. Το 1869 μεγάλη πυρκαγιά αποτέφρωσε τα ¾ της χριστιανικής συνοικίας που ήταν και το ωραιότερο μέρος της πόλης. Κάηκαν οι δυο ναοί και τότε τέθηκαν τα θεμέλια της μεγαλοπρεπούς εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου.

Η πόλη με την ελληνική πατριωτική φλόγα στα τέλη του 19ου αιώνα σύμφωνα με το Ημερολόγιο της Ανατολής, το οποίο επικαλέστηκε ο ομιλητής, είχε 1257 σπίτια και 4.440 κατοίκους. Η χριστιανική κοινότητα διατηρούσε ελληνικό και δημοτικό σχολείοκαι δυο ακόμη εκπαιδευτήρια το Ζαρίφειο παρθεναγωγείο και το Σιλβάγειο νηπιαγωγείο. Η Στρώμνιτσα είχε δυναμική συμμετοχή στον Μακεδονικό Αγώνα με πρωταγωνιστικές μορφές τον υπολοχαγό Βλάσιο Τσιρογιάννη, τα αντάρτικα ένοπλα σώματα του καπετάν Νικοτσάρα, του Χαράλαμπου Μπουφίδη ή Κοζάρη, τους νέους της πόλης υπό τον Δημήτρη Τσιτσίμη μετέπειτα Πρόεδρο της Κοινότητας Κιλκίς το 1921-22.

Η Στρώμνιτσα το 1909 είχε πέντε συνοικίες ελληνικές στο σύνολο των δώδεκα οθωμανικών, βουλγαρικών και εβραϊκών, με τους εμπόρους κατοίκους της να ζουν στο κέντρο της πόλης. Οι Στρωμνιτσιώτες αναθάρρησαν με τις θριαμβευτικές νίκες του ελληνικού στρατού στο Κιλκίς και στη Δοϊράνη τον Ιούνιο του 1913 και περίμεναν τη δική τους σειρά. Η χαρά της απελευθέρωσης κράτησε έναν μήνα και η Στρώμνιτσα άλλαζε και πάλι χέρια, προσαρτώμενη στη Βουλγαρία με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Η πόλη με την ελληνική ψυχή παραδόθηκε στις φλόγες από τους ίδιους τους Στρωμνιτσιώτες για να μην πέσουν στα χέρια των Βουλγάρων οι περιουσίες τους. 

Τις τελευταίες γραμμές της ελληνικής παρουσίας στη Στρώμνιτσα σκιαγράφησε ο Θανάσης Βαφειάδης δίνοντας τον τραγικό της επίλογο. Στις 10 η Αυγούστου, ημέρα Σάββατο οι εναπομείναντες Στρωμνιτσιώτες έβαλαν φωτιά πρώτα στα σχολεία και την εκκλησία και έπειτα στα σπίτια τους. Τα ωραία οικοδομήματα, το ένα μετά το άλλο, σωριάζονταν σε ερείπια από τιςφλόγες που κατέστρεφαν τα πάντα. Η Στρώμνιτσα καιγόταν. 

Οι μανάδες σήκωσαν τα παιδιά για να δουν καλά, να θυμούνται τη δραματικότητα της εικόνας. Οι γέροι και οι άρρωστοι ανασηκώθηκαν στα φορεία τους. Οι ιερείς πέσανε στα γόνατα με τα χέρια ψηλά, προς τον Ύψιστο. Και οι άντρες, άντρες σκληροί και δοκιμασμένοι στον κίνδυνο, δάκρυσαν. Ένας απέραντος λυγμός, σαν ανάσα της γης, σηκώθηκε ψηλά στον αυχένα της Δοϊράνης, συγκλόνισε το λαό. Η Στρώμνιτσα δεν υπήρχε πια. 

Τον Δεκαπενταύγουστο οι πρώτοι πρόσφυγες είχαν ήδη εγκατασταθεί στο Κιλκίς αφού μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς από τη Δοϊράνη στο σταθμό της Κρηστώνας. Η Ειρήνη Ευθυμιάδου περιέγραψε την άφιξη των Στρωμνιτισωτών στην νέα τους πατρίδα: «Κι ανήμερα της Παναγίας ήρθαμε στο Κιλκίς. Όταν ερχόμασταν – το θυμούμαι αυτό- από μακριά μας φαινότανε πως είχε καλά σπίτια το Κιλκίς. Μας είπαν το Κιλκίς είναι άδειο. Θα πάτε εκεί, θα κάνετε καινούρια Στρώμνιτσα».Και μέσα από την τέφρα που άφησε η μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαυσε την πόλη κατά τη διάρκεια της μάχης, αναγεννήθηκε σαν το μυθικό φοίνικα η νέα πόλη του Κιλκίς. 

 Στο φωτογραφικό υλικό που εξέθεσε ο κ. Βαφειάδης παρουσιάστηκαν στιγμιότυπα από τη ζωή και τις δραστηριότητες των Στρωμνιτσιωτών, των πρώτων οικιστών του Κιλκίς στη σύγχρονη ιστορία του όπως ανέφερε προηγουμένως και ο Δήμαρχος Κιλκίς Δημήτρης Κυριακίδης ο οποίος απένειμε τιμητικό ενθύμημα του Δήμου στον προσκεκλημένο του ομιλητή τη συγγραφική δεινότητα του οποίου και επαίνεσε.

Η ομιλία του κ. Βαφειάδη καθήλωσε το κοινό ανάμεσα στο οποίο ήταν και ο εφημέριος του ιερού ναού Αγίου ΔημητρίουΕπιφάνιος Θεοδωρίδης οι ιερείς του ιερού ναού Δεκαπέντε Μαρτύρων Πολύκαρπος Κοντοζίδης και Γαβριήλ Ποικιλίδης ο Αντιπεριφερειάρχης Κιλκίς Ανδρέας Βεργίδης, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Κιλκίς Παύλος Θωμαϊδης οι Αντιδήμαρχοι Γιάννης Χατζηαποστόλου, Ανέστης Πογέλης, Αικατερίνη Γιαννακούλα –Ζιούτα, Θεμιστοκλής Κοσμίδης, Κώστας Πουντζουκίδης, οι εντεταλμένοι δημοτικοί σύμβουλοι Κώστας Παπακώστας, Νίκος Στανημερόπουλος, η δημοτική σύμβουλος Καλλισθένη Πάκα, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Κιλκίς Αθανάσιος Καριοφύλλης, ο κ. Αλέξανδρος Γρόζος ως εκπρόσωπος της Διεύθυνσης της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κιλκίς, ο Πρόεδρος του παραρτήματος του ΤΕΕ Κιλκίς ΤραϊανόςΤρέγκας, οι Πρόεδροι της ΔΕΕΠ ΝΔ Κιλκίς Μηνάς Παπαδόπουλος και ΔΗΜΤΟ Κιλκίς Νίκος Τοπαλίδης, ο π. Δήμαρχος Κιλκίς Αναστάσιος Αμανατίδης, εκπρόσωποι επιστημονικών, πολιτιστικών και αθλητικών φορέων.