Εκδήλωση για το ολοκαύτωμα των μαρτυρικών χωριών του ανατολικού Κιλκίς

Δελτίο τύπου Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών Κιλκίς
Η αντιστασιακή δράση των προγόνων μας στα χρόνια της κατοχής 1941-1944 πληρώθηκε με ποτάμια αίματος. Είναι τα γνωστά σε όλους μας ολοκαυτώματα τα οποία ιστορική έρευνα, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, απαριθμεί περίπου στα 1.500.

Το Κιλκίς πρωτοπορώντας στην αντιστασιακή δράση, πολύ πριν εμφανιστούν οι μεγάλες οργανώσεις με πανελλήνια εμβέλεια, θα δημιουργήσει την ομάδα «Αθανάσιος Διάκος» η οποία θα προκαλέσει την οργή των Γερμανών και την εξαφάνιση τριών ηρωικών χωριών των Κρουσίων.

Παραθέτουμε στη συνέχεια την ομιλία που εκφώνησε ο κ. Ηλιάδης Γεώργιος, μέλος του Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών νομού Κιλκίς, στον τόπο του μνημοσύνου.

Ομιλία Γιώργου Ηλιάδη

Σάββατο 21 Οκτωβρίου 2023

Μνημείο Πεσόντων

Στον όμορφο αυτόν τόπο των Κρουσίων που βρισκόμαστε, πολύ κοντά στον υδροβιότοπο της Κερκίνης και τις πηγές του Γαλλικού ποταμού, τρία ορεινά χωριά: το Κλειστό (Μούσγαλη), το Αμπελόφυτο (Μουρσαλί) και η Κυδωνιά (Κοτσαλάρ) κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατοικούνταν από μουσουλμάνους και υπάγονταν στον καζά του Αβρέτ Χισάρ. Το 1914, με το ξέσπασμα του Α΄ παγκοσμίου Πολέμου, ο τουρκικός πληθυσμός εγκαταλείπει τους οικισμούς και μεταναστεύει στην Τουρκία. Το 1922 με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας στα χωριά αυτά εγκαθίστανται πρόσφυγες Ποντιακής καταγωγής. Οι ηρωικοί συμπατριώτες μας θα ζήσουν την δική τους τραγική Οδύσσεια.

Οι κάτοικοί τους μέχρι το 1878 κατοικούσαν στον Πόντο και συγκεκριμένα στην περιοχή της Αργυρούπολης. Μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο και την ήττα της Ρωσίας, φοβούμενοι αντίποινα των Τούρκων, εγκαταλείπουν τις πατρογονικές τους εστίες. Εβδομήντα χιλιάδες περίπου συμπαγής ελληνικός πληθυσμός εγκαθίσταται στην περιοχή του Καρς που είχε παραχωρηθεί στην Ρωσία. Εδώ ζουν για σαράντα περίπου χρόνια με σημαντική δομή κοινωνικών οργανώσεων ιδρύοντας σχολεία και χτίζοντας εκκλησίες. 

Μετά την Σοβιετική Επανάσταση του 1917 οι πληθυσμοί αυτοί θα αναγκαστούν να γίνουν πρόσφυγες επειδή οι Ρώσοι θα παραδώσουν την περιοχή τους στους νεότουρκους με τη γνωστή συνθήκη του Μπρεστ – Λιτόφσκ. Για να αποφύγουν τη γενοκτονία του νέου τουρκικού κράτους ένα μέρος αυτού του πληθυσμού αναγκάζεται να εγκαταλείψει για δεύτερη φορά τα σπίτια του ακολουθώντας ένα οδοιπορικό θανάτου μέσα στην υπό εμφύλιο πόλεμο Ρωσία. Θα φτάσουν στη Θεσσαλονίκη μέσω Βατούμ. Ύστερα από ταλαιπωρίες και βάσανα επιλέγουν τελικά, το 1922, τα τρία αυτά χωριά ως τόπο εγκατάστασής τους.

Σταδιακά και μέσα από πολλές δυσκολίες οι πρόσφυγες βάζουν τη ζωή τους σε μια σειρά. Ανοικοδομούν τα χωριά τους και αναπτύσσουν τις γεωργικές και δασικές καλλιέργειες, ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Οι ρακένδυτοι αυτοί Καρσλήδες ήταν αρκετά εξελιγμένοι πνευματικά. Ο συστηματικότερος μελετητής του φαινομένου της κοινότητας στη σύγχρονη ελληνική ιστορία Κωνσταντίνος Καραβίδας παρακολούθησε ένα συνέδριο καυκάσιων στο Κιλκίς και έγραψε σχετικά: «Οι ρήτορες ήταν κυρίως δημοδιδάσκαλοι με μόρφωση απολύτως πλατύτερη των δικών μας και ήσαν θαυμαστοί που όλοι με μπαλώματα στα παντελόνια τους ομιλούσαν με διαυγή τετραγωνικά επιχειρήματα για ζητήματα της πρακτικής πολιτικής και της οργάνωσης του Κράτους. Είμαι υποχρεωμένος να ομολογήσω ότι το συνέδριο αυτό του Κιλκίς μου εφάνη ως κολοσσιαίος λίθος κατατιθέμενος επί της Μακεδονικής Γης».

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος τους βρίσκει σε μια δημιουργική φάση της ζωής τους. Τη στιγμή που άρχισαν να ξεπερνούν βασικά προβλήματα, όπως μαρτυρά και η εξέλιξη του πληθυσμού, ξεσπά ο πόλεμος. Σύμφωνα με στοιχεία της απογραφής του 1940, στο Κλειστό ζουν 109 κάτοικοι, στην Κυδωνιά 83 και στο Αμπελόφυτο 55 κάτοικοι, σύνολο 247.

Τρεις μόλις μήνες μετά τη γερμανική εισβολή και κατοχή της χώρας μας, η εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, που είχε ιδρυθεί μυστικά στη Θεσσαλονίκη στις 15 Μαίου 1941, δημιουργεί στα τέλη Ιουλίου εκείνου του πρώτου χρόνου της ναζιστικής σκλαβιάς στην περιοχή των Κρουσίων, την πρώτη ανταρτοομάδα στην ηπειρωτική Ελλάδα, τον «Αθανάσιο Διάκο». Αρχηγός του «Αθανάσιου Διάκου», ήταν ο δάσκαλος από τη Χαλκιδική, Χρήστος Μόσχος, που υπηρετούσε στην Μαυροπλαγιά και ήταν έφεδρος αξιωματικός. Ο «Αθανάσιος Διάκος» δραστηριοποιείται κυρίως στον ορεινό όγκο των Κρουσσίων του νομού Κιλκίς. Τα τρία χωριά Αμπελόφυτο, Κυδωνιά και Κλειστό βρέθηκαν στο επίκεντρο των διεργασιών, συγκρότησης και δραστηριοποίησης του.

Η δράση των ανταρτών του «Αθανασίου Διάκου» προκάλεσε τις πρώτες απώλειες στην περιοχή του ΚΙλκίς στη Βερμάχτ, ανθρώπινες και υλικές. Όπως:

-Στις 14 Σεπτεμβρίου 1941 ανατίναξε τη σιδηροδρομική γέφυρα Μουριών Κιλκίς, της γραμμής Θεσσαλονίκης – Αλεξανδρουπόλεως.

-Στις 22 Σεπτεμβρίου έστησε ενέδρα στο 62ο χλμ του δρόμου Θεσσαλονίκης – Σερρών σε γερμανικό φορτηγό, σκοτώνοντας τους δύο Γερμανούς που επέβαιναν σ΄ αυτό και τραυματίζοντας τους δυο Έλληνες συνοδούς τους. Περιποιήθηκαν τους Έλληνες τραυματίες και τους άφησαν ελεύθερους.

Οι Γερμανοί κατακτητές αντιδρούν με πρωτοφανή βαρβαρότητα. Στόχος τους είναι να καταπνίξουν κάθε αντιστασιακή εκδήλωση δια πυρός και σιδήρου, να σκορπίσουν τον τρόμο και να κάνουν την αγριότητα και βαρβαρότητα πολιτικό και στρατιωτικό επιχείρημα.

Στις 25 Οκτωβρίου του 1941 ημέρα Σάββατο καταφθάνουν ισχυρές μηχανοκίνητες δυνάμεις των ΕΣ ΕΣ και των ταγμάτων θανάτου των Γερμανών και κυκλώνουν από μακριά σε δυο ζώνες την περιοχή. Οι χιτλερικοί εισβάλουν ταυτόχρονα και στα τρία χωριά. Μαζί τους έχουν και κατοίκους από τα Θεοδόσια και το Ελληνικό, σαν προστατευτική ασπίδα. Αποστολή τους, να μην αφήσουν τίποτα όρθιο και να σκοτώσουν τον ανδρικό πληθυσμό. Χωρίς χρονοτριβή ερευνούν τα σπίτια και διαχωρίζουν τους άνδρες από τα γυναικόπαιδα, στα οποία δίνουν προθεσμία μιας ώρας να εγκαταλείψουν τα χωριά και να φύγουν προς το Λαχανά. 

Χωρίς καθυστέρηση μαζεύουν τον ανδρικό πληθυσμό από 15 χρονών και πάνω, τους εκτελούν. Στο Αμπελόφυτο και Κυδωνιά εκτελούν τους άνδρες στις πλατείες των χωριών. Δέκα κάτοικοι από το Ίσωμα που βρίσκονταν στην Κυδωνιά εκτελέστηκαν μαζί με τους κατοίκους του χωριού. Στο Κλειστό τους βάζουν μέσα στην εκκλησία και αρχίζουν να την γκρεμίζουν με δυναμίτες. Όσοι πετάγονται έξω για να γλιτώσουν θερίζονται στην κυριολεξία από τους Γερμανούς. Εκτελεσθέντες 96 πατριώτες. Καίνε και τα τρία χωριά, δεν αφήνουν όρθια πέτρα, τα ισοπεδώνουν.

Βαρύ το τίμημα των πατριωτών των τριών μαρτυρικών χωριών στο βωμό της πανάκριβης λευτεριάς. Οι πόντιοι πρόσφυγες αφού γλύτωσαν από το κεμαλικό καθεστώς κατά τον ξεριζωμό του 1922, μοίρα σκληρή τους επεφύλαξε να πέσουν από τη ναζιστική θηριωδία.

Ευτυχώς η Ελληνική Πολιτεία, που για τριάντα και πλέον χρόνια είχε «ξεχασμένα» τα αθώα θύματα του ολοκαυτώματος των τριών χωριών, εκπλήρωσε το χρέος της μόλις τον Αύγουστο του 2014, οπότε με Προδρικό Διάταγμα, μετά από αίτηση του Δήμου Κιλκίς, ενέταξε τα τρία χωριά Αμπελόφυτο, Κυδωνιά και Κλειστό στο δίκτυο των μαρτυρικών πόλεων και χωριών που υπέστησαν μεγάλες καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές και υλικές ζημιές κατά την αντίσταση κατά των δυνάμεων κατοχής (1941-1944). Σημειώνεται ότι μετά την ισοπέδωση των τριών χωριών στις 25 Οκτωβρίου 1941, οι τρεις αυτοί οικισμοί δεν ξανακατοικήθηκαν και οι επιζήσαντες του ολοκαυτώματος κάτοικοι εγκαταστάθηκαν σε άλλους οικισμούς του Κιλκίς, κατά κύριο λόγο στην Ξηρόβρυση. Ενώ το μετεμφυλιακό κράτος έσπευσε στις 7 Απριλίου 1951, δέκα χρόνια μετά το ολοκαύτωμά τους να καταργήσει επίσημα με διάταγμα τα τρία χωριά.

Σήμερα, 21 Οκτωβρίου 2023, μετά τη συμπλήρωση 82 ετών, ήρθαμε εδώ στα ιερά αυτά χώματα, για δεύτερη φορά, για να αποδώσουμε ως οφείλουμε Πολιτεία και πολίτες, τιμές στους ήρωες νεκρούς μας που εκτελέσθηκαν βάναυσα από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής.

Ήρθαμε να προσευχηθούμε για τις ψυχές τους.

Οι ήρωες του τόπου μας είναι και θα παραμείνουν αθάνατοι στις καρδιές όλων μας .
Αιωνία τους η μνήμη.