Η εξέγερση των Μεταμορφωσιωτών νομού Κιλκίς, της 6ης Μαρτίου 1930

Γράφει ο Πέτρος Λαζ. Σιδηρόπουλος
Έτος 1921-22.

Ο πόλεμος στη Μ. Ασία μαινόμενος συνεχίζεται. Οι πόντιοι πρόσφυγες από την περιοχή του Καυκάσου, δεν πρόλαβαν καλά-καλά να εγκατασταθούν στις νέες τους εστίες και καλούνται σε επιστράτευση. Οι επιστρατευμένοι ντύνονται με περηφάνια, τη στολή του Έλληνα στρατιώτη και ποζάρουν με καμάρι, για μιά αναμνηστική φωτογραφία.


Η θεία μου η Μάρθα, η γυναίκα του Γιώργη Σιδηρόπουλου του Πέτρου, αδελφού του πατέρα μου, μετά τον θάνατο του θείου μου το 1978, στην πολιτική προσφυγιά της πρώην Σ.Δ.Τσεχοσλοβακίας, επαναπατρίστηκε. Αρκετά χρόνια μετά τον επαναπατρισμό της και λίγο πριν πεθάνει, με κάλεσε και δείχνοντάς μου ένα χαρτοκιβώτιο μου λέει : Πέτρο πάρε αυτό το κιβώτιο, που έχει κάποια χαρτιά και έγγραφα του θείου σου. Ξέρω ότι εσύ θα τα φυλάξεις.

Μέσα σ’ εκείνο το χαρτοκιβώτιο μεταξύ των άλλων, βρήκα και ένα έγγραφο δακτυλογραφημένο, με ημερομηνία 27 Φεβρουαρίου 1976 που είχε τίτλο :
"Η Αυθόρμητη εξέγερση των αγροτών του χωριού Μεταμόρφωση Νομού Κιλκίς
6 Μαρτίου 1930". Το έγγραφο αυτό, που δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα του Κιλκίς "ΗΜΕΡΗΣΊΑ" την 5 Μαρτίου 2011, μεταξύ των άλλων έλεγε:

Το 1930 όταν ετοιμαζόμασταν για το γιορτασμό της ημέρας της Γυναίκας, ένας χωριανός μας που συχνά ερχόταν σ’ επαφή με την αστυνομία, έμαθε ότι ετοιμάζουμε το γιορτασμό της ημέρας της Γυναίκας για τις 8 Μαρτίου. Ανάφερε στην αστυνομία ότι οι κομμουνιστές ετοιμάζονται για το γιορτασμό της Γυναίκας και ανάφερε συγκεκριμένα και δύο ονόματα σαν υπεύθυνους : 

1) Παρκοσίδη Θεόδωρο και 

2) Μωϋσίδη Γιάννη. 

Αυτό γίνεται στις 5 του Μάρτη το 1930. Την άλλη μέρα, πριν καλά-καλά ξημερώσει, έρχεται η αστυνομία στο χωριό. Συλλαμβάνει τον Παρκοσίδη Θεόδωρο, τον ξυλοκοπεί και αιμόφυρτο τον οδηγεί στη διμοιρία στρατού που έδρευε στο χωριό μας. 

Ένας άλλος συγχωριανός μας που ετοιμαζόταν πρωί-πρωί να πάει στο χωράφι, είδε τον Παρκοσίδη συνοδευόμενο από την χωροφυλακή με ματωμένο κεφάλι που τον πηγαίνουν στη διμοιρία. Αμέσως ειδοποίησε τον γραμματέα του πυρήνα, Σιδηρόπουλο Γιώργη και ο γραμματέας μαζί μ’ αυτόν ειδοποίησαν τη γειτονιά να συγκεντρωθούν στο σπίτι του Μωϋσίδη Γιάννη μπροστά, όπου είχε πάει η αστυνομία για να συλλάβει κι’ αυτόν. 

Η αστυνομία μόλις είδε το συγκεντρωμένο πλήθος, πανικόβλητη εγκατέλειψε το σπίτι χωρίς να τον πιάσει και εξαφανίστηκε. Οι συγκεντρωμένοι έριξαν το σύνθημα να πάνε προς τη διμοιρία να απελευθερώσουν και τον Παρκοσίδη, τον οποίο πιάσανε χωρίς καμιά δικαιολογία, επειδή είχε παρεξηγηθεί με τον συνεργάτη της αστυνομίας. 

Εν τω μεταξύ το γεγονός αυτό έγινε γνωστό σ’ όλο το χωριό και ο κόσμος του χωριού, άνδρες-γυναίκες, που δεν ακόμη πρόλαβαν να πάνε στη δουλειά, ξεχύθηκαν προς τη διμοιρία, για να απελευθερώσουν τον Παρκοσίδη. Οι συγκεντρωμένοι μπροστά στο σπίτι του Μωϋσίδη, άνδρες-γυναίκες, αφού έγινε άφαντη η αστυνομία, ξεκινήσανε να πάνε προς τη διμοιρία με τον ίδιο σκοπό. Στο δρόμο πηγαίνοντας για τη διμοιρία συναντάν τον αξιωματικό της διμοιρίας, τον αστυνομικό που ενήργησε τη σύλληψη και μερικούς οπλισμένους στρατιώτες. 

Οι γυναίκες μόλις είδαν τον αστυνομικό, αγριεμένες για τον ξυλοδαρμό του Παρκοσίδη που σε τίποτα δεν έφταιγε, άρπαξαν ξύλα από τους φράκτες και επιτέθηκαν εναντίον του ζητώντας τους λόγους της τέτοιας συμπεριφοράς απέναντι στους χωριανούς μας. Ο αστυνόμος περιφρονητικά συμπεριφερόμενος, άρχισε να ξεστομίζει κουβέντες ασυμβίβαστες με ένα όργανο της τάξης. 

Εξαγρίεψε τις γυναίκες που τον περίλαβαν στο ξύλο. Ο αξιωματικός της διμοιρίας που θέλησε να τον υπερασπίσει, δέχθηκε και αυτός την ίδια επίθεση απ’ τις γυναίκες. Ταυτόχρονα όμως οι γυναίκες απευθυνόμενες προς τους στρατιώτες, έριχναν το σύνθημα της συναδέλφωσης, κατηγορώντας τον αστυνόμο και τον αξιωματικό, που από φρουροί του λαού μετατράπηκαν σε βασανιστές του. Αυτό γίνεται σ’ όλη τη διάρκεια του δρόμου προς τη διμοιρία. 

Φτάνοντας στη διμοιρία την κυκλώσανε και απαιτούσανε να αφεθεί ελεύθερος ο κρατούμενος. Εν τω μεταξύ, πολλαπλασιάζεται το συγκεντρωμένο πλήθος και με τα συνθήματα της συναδέλφωσης ουδετεροποιούν τους στρατιώτες, που δεν έκαναν καμιά απόπειρα να διαλύσουν το πλήθος, παρά τις παροτρύνσεις των αξιωματικών. Η απαίτηση ν’ αφεθεί ελεύθερος ο κρατούμενος, γίνεται πιο έντονη και ο κλοιός γύρω από την διμοιρία περισφίγγεται. 

Ο αξιωματικός της διμοιρίας κάνει προσπάθεια να στρέψει τους στρατιώτες ενάντια στο πλήθος και να το διαλύσουνε με τη βία, αλλά τα συνθήματα της συναδέλφωσης ήτανε τόσο ισχυρά που εξουδετέρωσαν κάθε προσπάθεια του αξιωματικού. Μπροστά σ’ αυτήν την επιμονή και την αποφασιστικότητα που έδειξε ο κόσμος, αναγκάζεται ο αξιωματικός της διμοιρίας να υποχωρήσει και να αφήσει ελεύθερο τον κρατούμενο. 

Το πλήθος τον περιλαβαίνει τον κρατούμενο που αφέθηκε ελεύθερος και διαδηλώνοντας με ενθουσιασμό, διασχίζει τους δρόμους του χωριού. Πρέπει να σημειωθεί ότι σ’ όλο αυτό το διάστημα δεν έπεσε ούτε μια σφαίρα. Εν τω μεταξύ ο αξιωματικός της διμοιρίας τηλεφωνεί στην έδρα του λόχου στο διπλανό χωριό*. Ο κόσμος διαλύθηκε ήσυχα και ετοιμαζόταν να πάει για δουλειά. Πριν προλάβει όμως να ξεκινήσει ο κόσμος για τη δουλειά του, κατέφθασε στο χωριό ένας λόχος στρατού με επικεφαλής τον λοχαγό. 

Μόλις μπήκε στο χωριό και κατευθυνότανε για τη διμοιρία, στο δρόμο έπιασε δύο, τον Παρκοσίδη Βασίλη και Μουρατίδη Παύλο και τους οδήγησε στη διμοιρία. Τους είδε ο αδελφός του Μουρατίδη, Αγαθάγγελος και έσπευσε να πάει προς την εκκλησία να χτυπάει τις καμπάνες για να συγκεντρωθεί ο κόσμος, για να απελευθερώσουν κι’ αυτούς. 

Με το άκουσμα της καμπάνας έτρεξαν προς τη διμοιρία αυτή τη φορά πολύ μεγαλύτερο πλήθος, για να γλιτώσουν κι’ αυτούς. Στο δρόμο προς τη διμοιρία συνάντησαν στρατιώτες που είχαν φράξει το δρόμο για τη διμοιρία. Το οίκημα της διμοιρίας φρουρούνταν από ένα τμήμα της δύναμης του στρατού. Ο κόσμος πάλι άρχισε με τα συνθήματα της συναδέλφωσης και παρά την παρότρυνση των αξιωματικών, διμοιρίας και λόχου, οι στρατιώτες δεν κάνανε καμιά απόπειρα να διαλύσουν το πλήθος με βία. 

Ο κόσμος φωνάζοντας το σύνθημα της συναδέλφωσης λαού και στρατού, ταυτόχρονα ζητούσε ν’ αφεθούν ελεύθεροι οι συλληφθέντες. Κι’ εδώ το σύνθημα της συναδέλφωσης λαού και στρατού έπαιξε αποφασιστικό ρόλο. Παρά την επιμονή των αξιωματικών να χρησιμοποιήσουν βία να διαλύσουν το πλήθος, οι στρατιώτες και πάλι δεν κάνανε τέτοια απόπειρα.

Άρχισαν οι αξιωματικοί τα παρακάλια να διαλυθεί ο κόσμος και να στείλουν μια επιτροπή να συνεννοηθούν. Ο κόσμος όμως πιο αποφασιστικά επιμένει ν’ αφεθούν ελεύθεροι οι συλληφθέντες και μετά να διαλυθούν. Ο αγώνας αυτός κράτησε ώρες ολόκληρες. Άξαφνα ακούστηκε ότι κάποιος από το πλήθος έριξε μια πέτρα και τραυμάτισε στο κεφάλι τον αξιωματικό της διμοιρίας. 

Ο λοχαγός που ήρθε επικεφαλής του λόχου από το γειτονικό χωριό, Μεγάλη Στέρνα, συνεχίζει την παράκλησή του να διαλυθεί το πλήθος και να στείλουνε μια επιτροπή για συνεννόηση δίνοντας το λόγο της αξιωματικής του τιμής , ότι δεν θα πειράξει κανέναν. Ο τραυματισμός του αξιωματικού επέδρασε αρνητικά στη διάθεση του κόσμου. Παίρνοντας υπ’ όψη αυτό το γεγονός απ’ τη μια πλευρά και από την άλλη, τις υποσχέσεις του αξιωματικού ότι δεν θα πειράξει κανένα, αποφάσισε να διαλυθεί και να στείλει μια επιτροπή για συνεννόηση. 

Αυτό και κάνανε. Στείλανε μια επιτροπή από τρία-τέσσερα άτομα αφού διαλύθηκε ο κόσμος, εκτός από τα μέλη του πυρήνα που περιμένανε την επιτροπή στο σπίτι του Χριστοφορίδη Βασίλη. Σ’ όλο αυτό το διάστημα, μόνο μετά τον τραυματισμό του αξιωματικού ακούσθηκαν δύο-τρείς πυροβολισμοί που ρίχτηκαν στον αέρα. 

Μόλις έφτασε η επιτροπή και συναντήθηκε με τους αξιωματικούς, αντί για συνεννόηση την κράτησαν. Ο αξιωματικός που ήρθε από το γειτονικό χωριό με το λόχο, πήρε μια ομάδα στρατιωτών μαζί του και ξεκίνησε να πάει εκεί που περιμένανε την επιτροπή οι άλλοι. Έπιασε αυτούς που περιμένανε και τους οδήγησε στη διμοιρία. Εκεί αφού τους χτύπησαν, κράτησαν 9 (εννιά), τους έδεσαν με χειροπέδες και τους οδήγησαν στην αστυνομία, στο χωριό Εύζωνοι. 

Την άλλη μέρα τους κατέβασαν στη Θεσσαλονίκη, τους έκλεισαν στις Νέες Φυλακές, όπου τους κράτησαν υπόδικους και τους παρέπεμψαν στο κακουργιοδικείο του Πολυγύρου. Όταν αργότερα έγινε η δίκη στον Πολύγυρο, τους δίκασαν από τρία χρόνια φυλακή.

Την ίδια μέρα τα γεγονότα διαδόθηκαν αστραπιαία, σ’ όλη την Ελλάδα. Οι αστικές εφημερίδες Θεσσαλονίκης, Αθήνας κλπ., διατυμπάνιζαν χτυπώντας τον κώδωνα του κομμουνιστικού κινδύνου που ξάπλωσε και στην Ελληνική ύπαιθρο. Ολόκληρη την εβδομάδα συνεχίζονταν η καμπάνια στις εφημερίδες γύρω απ’ τα γεγονότα αυτά. Ήταν τέτοια τα γεγονότα που θορυβήθηκαν οι αρχές και σε λίγες μέρες ο γενικός διοικητής Μακεδονίας κ. Γονατάς μαζί με τον βουλευτή Ευθυμιάδη και τον δικηγόρο κ. Τσερεμιά, έφτασαν στο χωριό για να εξετάσουν από κοντά την κατάσταση. 

Εκεί διαπίστωσαν προσωπικά, ότι το χωριό βρίσκεται σε άθλια κατάσταση. Παρά τις τεράστιες περιουσίες που άφησαν στον Καύκασο, για τις οποίες αποζημιώθηκε η Ελληνική κυβέρνηση, η βοήθεια που τους χορήγησε για εγκατάσταση, ήτανε μηδαμινή. Είδαν εκεί με τα μάτια τους, πως τα σπίτια που είχαν φτιάξει οι χωρικοί, ήταν σκεπασμένα με σάπιες και τρύπιες λαμαρίνες. Τότε ο γενικός διοικητής έδωσε εντολή στη συνοδεία του, να αναφέρουν στην υπηρεσία εποικισμού να χορηγήσει δωρεάν σ’ όλους τους κατοίκους υλικά (κεραμίδια, ξυλεία) για ν’ αλλάξουν τις στέγες των σπιτιών. Τον ίδιο περίπου χρόνο, χορηγήθηκε δάνειο στο συνεταιρισμό του χωριού με το οποίο αγόρασε αλωνιστική μηχανή.

Κλάρα Τσέτκιν

Η σοβαρότητα των γεγονότων αυτών ήταν τέτοια που ο αντίλαλός τους έφτασε και στο εξωτερικό. Η βουλευτίνα του ΚΚ Γερμανίας σ. Κλάρα Τσέτκιν έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στις γυναίκες της Μεταμόρφωσης που πήραν αποφασιστικό μέρος στα γεγονότα αυτά.

Οι συλληφθέντες (και καταδικασθέντες) ήταν οι παρακάτω : 1. Παρκοσίδης Θεόδωρος, 2. Παρκοσίδης Βασίλης, 3. Χριστοφορίδης Βασίλης, 4. Χριστοφοριδης Αβράμ, 5. Σπυρίδης Ελευθέριος, 6. Μωϋσίδης Γιάννης, 7. Σιδηρόπουλος Ανέστης, 8. Σιδηρόπουλος Δημήτριος και 9. Σιδηρόπουλος Γεώργιος.

Φωτογραφία των συλληφθέντων την ημέρα των γεγονότων.

Υποσημείωση: Την ημέρα των γεγονότων έφτασε στο χωριό ο σ. Παρτσαλίδης που ζητούσε να συναντηθεί με τον υπεύθυνο της νεολαίας του χωριού σ. Σιδηρόπουλο Χριστόφορο. Τον πρώτο που συνάντησε Τουλκερίδη Βασίλη και ζήτησε να τον πάει στο σπίτι του Σιδηρόπουλου Χρ., εκείνος κατάλαβε ότι πρόκειται για κομμουνιστικό στέλεχος. Του εξιστόρησε τα γεγονότα και άρον-άρον τον έβγαλε έξω απ’ το χωριό. Έτσι γλύτωσε τη σύλληψή του ο σ. Παρτσαλίδης.

Μπρνό – Τσεχοσλοβακίας, 17.2.1976 Σιδηρόπουλος Γεώργιος.

Ο θείος μου, σαν γραμματέας της τοπικής οργάνωσης, πρωταγωνίστησε σ’ αυτά και βέβαια ήταν μεταξύ των συλληφθέντων και καταδικασθέντων. Ήταν ένας σεμνός, ένας ανυστερόβουλος αγωνιστής της Δημοκρατίας και του Σοσιαλισμού. Για τους αγώνες του αυτούς, εξορίστηκε και φυλακίστηκε επανειλημμένα από το Μεταξικό καθεστώς (Γεντί Κουλέ -Αγ.Ευστράτιος-Ακροναυπλία-Λαζαρέτο). 

Το 1943 δραπετεύει μαζί με άλλους συγκρατούμενούς του από το νησί Λαζαρέτο και περνάει στις οργανώσεις του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, όπου δούλεψε σαν δεύτερος και στη συνέχεια πρώτος Γραμματέας Περιφερειακής Υπαίθρου Θεσσαλονίκης. Στην περίοδο του εμφυλίου ανεβαίνει στο βουνό και από εκεί καθοδηγεί τις οργανώσεις του ΑΚΕ της κεντρικής Μακεδονίας. Μετά την ήττα του ΔΣΕ, βρέθηκε πολιτικός πρόσφυγας στην Τσεχοσλοβακία όπου συνεχίζει την κοινωνική του προσφορά, σαν μέλος του γραφείου πολιτικών προσφύγων στην αρχή και αργότερα σαν πρόεδρος στο Κολχόζ που οργανώθηκε από Έλληνες.

Ο Σιδηρόπουλος Γεώργιος του Πέτρου και της Σοφίας, γεννήθηκε το 1900 στο χωριό Κιλεπέρτ του Κυβερνείου του Κάρς. Ήρθε το 1920 ξεριζωμένος πρόσφυγας στη Μεταμόρφωση Ν.Κιλκίς και ύστερα από τόσους αγώνες για καλύτερη και δικαιότερη Ελλάδα, δεν ευτύχησε να ξαναδεί καμιά από τις δυό του ιδιαίτερες Πατρίδες.

Το 1978 πέθανε στο Μπρνό της Σ Δ Τσεχοσλοβακίας.

Ευχαριστούμε τον ίδιο και τους συναγωνιστές του, για τις ελπίδες που μας έδωσαν για μια καλύτερη, για μια δικαιότερη κοινωνία. Εμείς θα τον θυμόμαστε πάντα και θα τον τιμούμε, σαν έναν άνθρωπο που αφιέρωσε τη ζωή του στην υπηρεσία της κοινωνικής δικαιοσύνης.