Η σκιά του Ταρτούφου

Του Φώτη Μισόπουλου
Μονόπραχτη ειρωνεία σε δυο σκηνές και τέσσερις εικόνες

''Ο φιλόσοφος παράγει ιδέες, ο ποιητής ποιήματα, ο πάστορας κηρύγματα, και ούτω καθ' εξής. Ο εγκληματίας παράγει εγκλήματα'' / ΚARL MARX, ΤΟ ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ [1*]

[Δεν υπάρχουν σκηνικά, ένας οποιοσδήποτε χώρος. Κάθονται σχεδόν ανάμεσα στο κοινό καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης, - ο ΜΟΛΙΕΡΟΣ, ο ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ, η ΦΙΛΙΠΠΙΝΑ, υπηρέτρια της κυρά Πετρούλας μητέρας του Οργκόν [Οργώνη] - ΒΟΥΒΑ ΠΡΟΣΩΠΑ - μιας αόριστης συγκατάθεσης ή ακόμα και μη επικύρωσης του δρώμενου,- συμμετοχή σε μια ιστορική κι αισθητική αποδοχή ή όχι, για όσα συμβαίνουν και περιγράφονται][Λίγο φως]

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ:
ΙΩΝΑΣ
ΓΥΝΑΙΚΑ
ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΤΡΑΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ
ΦΑΝΤΑΣΜΑ

Α' ΣΚΗΝΗ

1η ΕΙΚΟΝΑ

[όλα τα πρόσωπα είναι παρόντα, υποδυόμενα ένα είδος αρχαίου χορού - σε τυχαίες θέσεις, κάποτε τελείως ακίνητα όταν δεν μιλούνε]-[φασαρία, ομιλίες, ήχοι-συμμετέχουν οι θεατές επίσης][μεγάλη παύση]
ΙΩΝΑΣ : Το συνταρακτικό μυστικό : στο μεταξύ ήρθε ένα τρένο, όπως αυτά που έβγαζε ο Γκόρκυ από τη τσέπη του - γεμάτα χαφιέδες[3*] - φορούσαν βαριά πανωφόρια γούνινα σαν ανεπίτρεπτες συζητήσεις, - αν και είμαι σε θέση να στέκω στα πόδια μου, περιμένω θαύματα - τον άνεμο που δεν παρασύρει φύλλα, ή ένα μαγκάλι σαν το χρώμα των τοίχων [οι άλλοι μένουν αποσβολωμένοι, ξαφνικά ξεσπούν σε γέλια, ειρωνικά σχόλια, χειροκροτήματα]-[ησυχία]. Έκλεισα την πόρτα, - η σκιά του πνιγμένου μένει για πάντα στο νερό, τόγραφε κάπου ο Γουίλιαμ [2*], τα μάτια βαραίνουν με τη θλίψη όσο γερνάς, σα να τελειώνει με κάποιο τρόπο η θάλασσα [μικρή παύση]

ΓΥΝΑΙΚΑ : ''Τώρα θα ζούμε μαζί θ' απατούμε τον Δορυμέδοντα ή όποιον άλλον μάς δείξει ο Οιδίποδας, στην ουσία'' [3*]
ΙΩΝΑΣ : Αυτό ήταν όλο;;
ΓΥΝΑΙΚΑ : Ναι, θα βάζεις το χέρι σου στο λαιμό μου, σα να πρόκειται να ματαιωθεί και το τελευταίο γκρίζο παράθυρο, κι έπειτα μια νύχτα θ' ακούσεις την απάντηση, θα έρθει μόνη της
ΙΩΝΑΣ : Πώς κι από πού;;

ΓΥΝΑΙΚΑ : Φαντάσου, την ιστορία ενός ξεγραμμένου βιβλίου, σαν κάποιος νάχει κάνει την απογραφή από ό,τι τον τυράννισε στη ζωή του - θα σου πω άλλη φορά, πρέπει να φύγω [απομακρύνεται]

ΙΩΝΑΣ : Κατάφερα σιγά σιγά να μαζέψω τα κομμάτια του παρελθόντος και θέλει να προσέχω, - ένας χαμένος εμιγκρές - εξακολουθώ να θυμάμαι εμπειρίες με φαντάσματα...
ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : [σχεδόν διακόπτει] Αποσύνθεση, απερίγραπτη αποσύνθεση - απλά ο φόβος του βίαιου θανάτου, - φύλαξε την αλαζονεία για την σιωπή της περιφρόνησης, ζωές που εξηγήθηκαν δεν είναι ζωές, οφείλει να είναι αδύνατη και η πιο μικρή φιλοφρόνηση σε ορισμένους
ΙΩΝΑΣ : Δεν θα είμαι ούτε καν εγώ ο ίδιος αυτός που υπήρξα και δεν είμαι πια αυτός που ταίριαζε στο εγκαταλειμένο σπίτι - είμαι κάποιος που έζησε χωρίς προορισμό σε άλλες νύχτες
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Ίσως να ζήσατε στο βάθος ενός φόνου που δεν έγινε ποτέ γνωστός - έγιναν γνωστές όμως και διαδόθηκαν οι σημειώσεις του ποινικού δικαίου ανάμεσα στους φοιτητές - θα μιλάτε στο διηνεκές για το εγκώμιο ενός εγκλήματος

ΙΩΝΑΣ : Κάποτε θ' αποδειχτεί ο σκοπός για τις σκιές που φέγγουν στα παράθυρα - μέρες κλινήρης, θα έρχεσαι να ελέγξεις αν βάζω τα δυνατά μου, πόσο εν τέλει διαρκεί, αλλά θα έχω φύγει
ΓΥΝΑΙΚΑ : [επανέρχεται την ώρα που μιλάει ο Ιωνάς] Θα μπορώ να βλέπω το βάθος του ματιού σου, το θόλο που με ζύγιζε και με κράτησε τόσες δεκαετίες σε μια απαίτηση και σε μια τελευταία σελίδα, - λατρεύοντας το ίδιο ένα υγρό τζάμι
ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : ''Ποιος ήταν;;'', θα ρωτήσουν
ΙΩΝΑΣ : Θ'απαντήσουν μόνοι τους, ''κανείς, ακόμα κι αν έστεκε κάποιος έφυγε'' [μικρή παύση] και μετά θα κατεβείς στην πόλη, καθώς δεν ακούγεται τίποτα όπως τις παλιές μέρες [Φως. Σκοτάδι] 

2η ΕΙΚΟΝΑ

[Λίγο φως]

ΓΥΝΑΙΚΑ : Έχουμε σε όλα απαντήσει - τα φώτα του δρόμου και τα τρένα κρατούν τη μεγάλη υπεκφυγή, εκτός άμα ξέρεις πώς να ξοδεύεις τη ψυχή σου, με τι μαεστρία τινάζεις το αγιόκλημα όταν έρθει ο καιρός - και μην παιδεύεσαι στο τέλος θα βάλουμ' έναν τίτλο, κάθε ταλαντευόμενη αγανάχτηση ανάμεσα σε μιαν αρχή και σε μιαν αρχή [παύση]

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Εσείς τι νομίζετε, η νομισματοκοπία θα έφτανε στη σημερινή τελειότητα, αν δεν υπήρχαν επίπονοι κι εργατικοί παραχαράκτες;; Κι ίσως αυτός που θ' ανοίξει την πόρτα να λέει παρήγορα πράγματα, πού ξέρεις, καμιά φορά μ' ένα πρόσωπο ανάμεσα στα βότσαλα φανερώνεται ο θαλασσινός καημός, - άλλοτε αναρωτιόμουν ποιοι κάθονται στ' ακρωτήρια, τι να ζητάνε οι πίκρες στη μέση του πέλαγου μες στο Αιώνιο Θήλυ
ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Παραμονεύουνε αιθρίες, οι ζωντανοί μπαλώνουν τις συνομωσίες τους, τελεσιδίκησαν τα μεθεόρτια [γελάει]-''φυσικές εξισορροπήσεις, που υποκαθιστούν ή ανοίγουν μια ολόκληρη προοπτική ''ωφέλιμων κλάδων απασχόλησης''[1*]- δεν ζούνε με γυμνοπαιδίες οι ταρτούφοι [γελάει τρανταχτά με ειρωνεία], ψάχνουν ανήξερους να πούνε φτήνειες και παραβολές, πόσοι θα είναι απολογούμενοι άραγε,- να εγερθεί από τη θέση του ο Αναγνώστης και να μιλήσει με τα 32 του ετερώνυμα [ησυχία- ελάχιστο φως]
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ : Πόσοι θα ζούνε από μάς μόλις πεθάνουν τα ποιήματα, σύντροφοι, ήθελα να γράψω για την αντοχή των υλικών τους, προγραμματίζονται θρήνοι κάθε που αποτυχαίνει μια εξέγερση και ξεκινούμε την επόμενη με λίγο στάρι για τα μνημόσυνα και για την προσφυγιά μας,- άγνωστες φωνές που σάπισαν θα μιλήσουν για το ξημέρωμα, ούτ' ένα ηλιοστάσιο να πάρουμε ανάσα- σαν τα παλιά εικονίσματα που μόνα τους φροντίζουν τη ζωή - το λίγο φέγγος που απομένει - ''ας αφήσουμε τη σφαίρα του ιδιωτικού εγκλήματος, χωρίς εθνικό έγκλημα θα μπορούσε να υπάρξει παγκόσμια αγορά;; Θα υπήρχαν έθνη;;''[1*] [σούσουρο, φωνές επιδοκιμασίας]- [ησυχία], ανάβανε φωτιές, μεγάλες κίτρινες φωτιές, - το πλοιάριο ήτανε άδειο όπως το άνοιγμα της αυλαίας ή το στόμα της θάλασσας, πέστα, καλέ μου Ιωνά τι είδες - πες μας [μικρή παύση]
ΙΩΝΑΣ : ''Από δω μάς πλησιάζουν τα κήτη'', φώναζα, ένοιωθα τη ζεστασιά του ήλιου σα ν' αποκαλύπτονταν η εξαθλίωση, - δεν είναι το ίδιο με τα ζώα και τα πουλιά -, ζούνε μαζί χωρίς να θυμούνται το παρελθόν ή κοιμούνται από απροσδόκητη απροσεξία, - ο ήχος των κυμάτων διαλύει τις υποψίες όπως ένα παλιό μυστικό δωμάτιο που γυρεύει από μόνο του να φυλακίσει ανείπωτους χρησμούς κι ασυνήθιστους ήχους
ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Θα ψάξουμε άλλα πρόσωπα....
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : ''Το έγκλημα αποσύρει από την αγορά εργασίας τον περιττό πληθυσμό''[1*]
ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Όσα ξύπνησαν νωρίς στο ακατανόητο τίποτα - θα ψάξουμε άλλα πρόσωπα

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Υπήρχε μια φωνή που δε μίλησε ποτέ, ένας τόπος που στραγγίζει τη μοναξιά -''το έγκλημα επινοεί διαρκώς νέα επιθετικά μέσα για να προσβάλει την ιδιοκτησία κι έτσι γεννά νέα αμυντικά μέσα στην ανακάλυψη μηχανών''[1*]
ΓΥΝΑΙΚΑ : Όμως φαίνεται- είναι στην άκρη μιας ολόκληρης μετανάστευσης

ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ : Η χροιά των χρωμάτων προδικάζει τις ανυπαρξίες...
ΙΩΝΑΣ : Όταν η απώλεια είναι αναπόφευκτη....
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ : ....και μεις αλλάζουμε κατεύθυνση όπως ο τοίχος καθώς ξαφνιάζει η τόση ησυχία ανάμεσα στα φυλλώματα
ΓΥΝΑΙΚΑ :....ή τα πουλιά που μεταφέρουν ένα μήνυμα πάνω απ' την πόλη για την άλλη εποχή [Φως. Σκοτάδι] 

Β' ΣΚΗΝΗ

1η ΕΙΚΟΝΑ
[Φως][Μπαίνει ο ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ. Κρατάει ένα ένταλμα σύλληψης. Κοιτάζει γύρω του καχύποπτα]

ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Κυρίες και κύριοι, έχω ένταλμα σύλληψης για τον Ταρτούφο. Παρακαλώ να παρουσιαστεί αμέσως μπροστά μου χωρίς διαμαρτυρίες και θεατρινισμούς. Να σεβαστεί τον θεσμό της κρατικής Διοίκησης.Κατηγορείται για ταρτουφισμό - ως δραπέτης και καταζητούμενος εξακολουθούσε να διαπράττει απάτες κατά συρροή σε βάρος ευυπόληπτων ανθρώπων [ο ένας κοιτάζει με καχυποψία τον άλλο][ησυχία]
ΓΥΝΑΙΚΑ : Χάθηκαν οι παλιές εξεγέρσεις με τις αυθόρμητες γονυκλισίες [παύση][με μπρίο, συνεχίζει] : ''Απαλλάχτε με κ.αστυνόμε, απ' τις ενοχλητικες αυτές παρουσίες και φωνές. Παρακαλώ εκετελέστε τη διαταγή σας και συλλάβετε τους κυρίους''[4*]
ΙΩΝΑΣ : [κάνοντας τον αδιάφορο] Οι αμφιβολίες από τη μυρωδιά του πεύκου θύμιζαν ταξίδι που αναβλήθηκε

ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : [γελάει]Αντικλείδι που πέφτει εκστομίζοντας την πιο απίστευτη υπόσχεση ή καταιγίδα
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Σα να μιλάμε την ίδια γλώσσα νομίζω, ερημώνει το τοπίο με τις ώχρες, δεν υπάρχουν χίμαιρες μάς ανήκουν όλα
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Κυρίες και κύριοι, είμαι αναγκασμένος να σάς διαβάσω από το κείμενο του εντάλματος μερικές αποσπασματικές φράσεις λόγω της καταστάσεως, η οποία είναι σοβαροτάτη [παύση]

ΓΥΝΑΙΚΑ : Είστε σίγουρος πως πρόκειται για μάς;;
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Λοιπόν, ''αυτό που ονομάζουμε στον κόσμο μας Κακό, είτε ηθικό, είτε φυσικό, είναι η μεγάλη αρχή που μάς κάνει κοινωνικά πλάσματα, η σταθερή βάση, η ζωή και το στήριγμα όλων των τεχνών και των ενασχολήσεων ανεξαιρέτως - και τη στιγμή που θα έπαυε να υπάρχει το Κακό η κοινωνία θα ήταν καταδικασμένη να φθαρεί, αν όχι να καταποντιστεί αύτανδρη'' [1*][5*]
ΓΥΝΑΙΚΑ : Το είπατε και μόνος σας ότι το Κακό είναι απαραίτητο στο δράμα που ονομάζεται Ιστορία, αλλοιώς θα βυθιστουμε κατά τρόπο αύτανδρο. Συνεπώς δεν έχει κανείς το δικαίωμα να μάς συλλάβει- να ψάξετε εσείς τον υποτιθέμενο απατεώνα, τον Ταρτούφο, όπως τον αποκαλέσατε. Θεωρώ ότι ζούμε μια παρεξήγηση και θα ζητήσουμε πολιτική προστασία. Να μάς πείτε όνομα κι επίθετο του δικαστή που εβγαλε μια τέτοια γελοία απόφαση

ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ : Μάλιστα, μάλιστα - τι αυθαιρεσίες είν' αυτές, κάτι δεν πάει καλά
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Αποφασίστε ποιος είναι ο Ταρτούφος, επειδή τον ξέρετε, έχετε μαζί του συνδιαλλαγές και συναλλαγές ισοβίως [ανάβει τσιγάρο], - φυσικά και θα περιμένω να μου τον υποδείξετε, έχω την υπομονή του λειτουργήματός μου [γελάει δυνατά-ξαπλώνει αναπαυτικά σε μια πολυθρόνα. ''Πηγαδάκια'' μεταξύ των άλλων, βουή, μουρμούρες , σούσουρα, ανησυχία, μιλάνε σε κινητά, επιχειρηματολογούν μεταξύ τους, μαλώνουν]
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ : Νομίζω ότι ζείτε ακόμα στην εποχή του Μολιέρου, οι κοινωνίες έχουν αλλάξει δεν είναι αυτές που αναλύσατε εν προκειμένω...
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Δεν κρίνονται οι αποφάσεις των δικαστών, άλλωστε εγώ είμαι εκτελεστικό όργανο. Περιμένω...

[Ησυχία. Μεγάλη παύση]
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : [μονολογεί] ....κι εκεί που έδειχνε το δάχτυλο τους τρεις ναύτες με το ζυμωτό ψωμί στο βυθό της μαγεμένης ακτής με τ' αρμυρίκια, χτίζουμε τις καινούριες ανεμοδόχες, δίπλα στα σόκορα, κολλητά στις τσιμινιέρες ή μάς χλευάζανε μ' εκείνες τις γνωστές χειρονομίες.. [φως]

2η ΕΙΚΟΝΑ

ΓΥΝΑΙΚΑ : Συμβολικές φιλοφρονήσεις και δώρα αρχαίων ενιαυτών, ρέμπελες σκέψεις που γίναν επιβλητικές από τον άνεμο και τα μοιραία περιττώματα των γλάρων [παύση] Θα γυρίσουμε κάποτε - όλ' αυτά τα δήθεν ανέσπερα συνοικέσια διδάσκουν τις ακινησίες των υδάτων, μόνο μ' επίμονες σιωπές αντιμετώπιζα τους πεθαμένους, το ριζικό μου, τον ήλιο που χαμήλωνε...[παύση]. Να, λοιπόν, που πλησιάζει ο θάνατός μας - όλα τα εγκλήματα διαπράττονται με τη βεβαιότητα μιας κυριαρχικής αθωότητας, μιας ομίχλης που μοιάζει με δικαίωμα
[χτυπά το κινητό του αστυνομικού]
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Μάλιστα κ. Εισαγγελεύ, μάλιστα, θα παρθούν καταθέσεις από όλους. Μάλιστα, αμέσως. [βγάζει ένα σημειωματάριο τσέπης κι ένα στυλό. Καλεί με το χέρι έναν - έναν]. Παρακαλώ, λέγεστε;;
ΙΩΝΑΣ : Ταρτούφος
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Η κυρία;;;
ΓΥΝΑΙΚΑ : Ταρτούφος
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Οι κύριοι;;
ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Ταρτούφος
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΤΡΑΣ : Ταρτούφος
ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Ο επόμενος
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ : Ταρτούφος
[παύση][ο αστυνόμος καλεί στο κινητό του τον εισαγγελέα]

ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : [έχουν φύγει όλοι] κ. Εισαγγελεύ δεν ξέρω αν γίνομαι πιστευτός. Έχουμε πέσει σε σπείρα από δαύτους, σε συμμορία ταρτούφων- ναι, ναι,- απόλυτα σίγουρος. Πέντε τον αριθμό ίσως και πιο πολλοί. Άλλωστε ήταν αναπόφευκτο [ακούγονται βήματα - σχεδόν σκοτάδι]

ΦΑΝΤΑΣΜΑ :....ποιο είν' αυτό το αναπόφευκτο που μάς λυγίζει, αφού δε το νοιώθουμε από πριν και τώρα ήρθε η στιγμή να σου μιλήσω όπως μια ευτυχισμένη νύχτα ή το γέλιο κάπου - αλησμόνητες ιστορίεςμε οικογενειακούς γιατρούς ή κατοικίδια που χάθηκαν απότομα σε νεροποντές κι εγώ πεθαμένος δεκαετίες με το τσιγάρο στο στόμα ζητούσα φωτιά, σα να 'πρεπε να φύγω για το μέτωπο, ανακαλύπτοντας τη ματαιότητα με τρόπο μοναδικό [μικρή παύση]

ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ : Πατέρα εσυ;;, - πατέρα!! [μικρή παύση]

ΦΑΝΤΑΣΜΑ : Όχι. Λάθος. Ταρτούφος.

Φως. Σκοτάδι. ΑΥΛΑΙΑ.

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΦΩΤΟ
[1*] Καρλ Μαρξ, Το εγκώμιο του εγκλήματος, Άγρα, μτφρ. Τζενη Μαστοράκη, 1982

[3*] Μαξίμ Γκόρκυ, Ο χαφιές, μτφρ. Ορέστης Ορλώφ, Παρα πέντε/ ars brevis, αχρονολ.

[2*] το κείμενο υπονοεί τον Γουίλιαμ Φώκνερ, Η βουή και η μανία, Καστανιωτης, μτφρ. Παύλος Μάτεσις, 2010


[4*] Μολιέρος, Ο ταρτούφος, μτφρ-διασκευή Κ.Χ.Μύρης, Ηριδανός, 2006

[5*] ο.π. στο [1*] αναφορά του Μαρξ στον Bernard de Mandeville [1670-1733]

FOTO 1
http://www.lalba.info/alba/wp-content/uploads/2019/06/Musco-Must-19-20.-Tuccio-Dipasquale-1-1-1024x711.jpg

FOTO 2 https://www.teatroecritica.net/wordpress/wp-content/uploads/2018/07/fontanari2.jpg

FOTO3 https://i.guim.co.uk/img/media/8a3fdef1ae060f17153d8efef0f442da736e4f35/16_346_3359_2015/master/3359.jpg?width=1200&quality=85&auto=format&fit=max&s=dca6aaeb5295fe98552898202d4393f3

FOTO 4
https://i.pinimg.com/originals/fa/b7/5e/fab75e3bd7fb3b3a39d866ceae348b77.jpg

FOTO 5
https://www.deutschestheater.de/content-images/image720/73d0a9b071198e4762f2fd272b3091ca/31292/8_klavdiya_kachusova_as_olga__sergey_bogomolov_as_lenskiy.jpg

[δημοσιεύτηκε την Πρωτοχρονιά του 2018 και στο neinnewsgr.blogspot.com]