Γράψε… λάθος, Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014

Γράφει ο Σπύρος Καρτσώνης
● Θα πρέπει να διαθέτει πολύ κουράγιο όποιος επιμένει να παρακολουθεί τις πρωινές αλλά και τις προ ή μετα-μεσημβρινές ‘‘ενημερωτικές’’ εκπομπές των ραδιοτηλεοράσεων. Γιατί σίγουρα ακούει πολλά! Από όλους! Πολιτικούς και δημοσιογράφους και λοιπούς προσκεκλημένους. Οι οποίοι διαπράττουν απίθανα μαργαριτάρια. Η σημερινή μας σοδειά:

☺«Έμεινα εκπληκτικός».

Εμείς να δεις! Εκπλαγήκαμε τόσο από την εκπληκτική σου δήλωση, ώστε μείναμε όλοι… εκπληκτικοί! Μη μας κοιτάς καθόλου έκπληκτος! Είσαι όντως εκπληκτικός!

 ☺«Υπαρκτός ο κίνδυνος που υπάρχει… ».

Άρα ο κίνδυνος που δεν υπάρχει είναι ανύπαρκτος. Λογική τετράγωνη! Απορούμε πώς ακόμη δεν κατόρθωσε να τετραγωνίσει τον κύκλο!

☺«Θα επισκεφτούμε τώρα μερικά παιχνιδιάρικα καταστήματα».

… Παιχνιδιάρη μου εσύ! Πώς φαίνεται ότι σου αρέσουν τα παιχνίδια! Γι’ αυτό δέξου μια συμβουλή: Μείνε εκεί που θα πας! Είναι ο κατάλληλος χώρος για σένα!

☺«Αγανάκτηση και οργή βλέπει κανείς στα ροζιασμένα πρόσωπα των συνταξιούχων».

Αγανάκτηση και οργή νιώθει κανείς από τα ροζιασμένα μυαλά των ‘‘μικροφωνούχων’’! Ίσως από την πολλή… χειρωνακτική εργασία να βγήκαν ρόζοι στον… εγκέφαλο!

☺«Θα ακούσουμε δημοτικά τραγούδια και εθνικούς χορούς».

Και θα δούμε εθνικούς χορούς και… δημοτικά τραγούδια!

● «Για την ανοικοδόμηση των πληγέντων από τους σεισμούς περιοχών θα… ».

Πρόκειται για συνηθισμένο αλλά σοβαρό λάθος και γίνεται επειδή δεν προσέχουμε ότι η επιθετική μετοχή (πληγέντων) συμφωνεί με το όνομα (περιοχών) στον αριθμό και στην πτώση, όχι όμως και στο γένος, όπως θα έπρεπε. Η μετοχή είναι αρσενικού γένους, ενώ το όνομα θηλυκού.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα εσφαλμένης διατύπωσης (σε παρένθεση ο σωστός τύπος): «Έγινε απορρόφηση όλων των χορηγηθέντων επιδοτήσεων» (χορηγηθεισών) - «Προβληματισμός λόγω των εξεγερθέντων μειονοτήτων» (εξεγερθεισών) - «Αγωνιζόμαστε για την κάλυψη των επειγόντων αναγκών» (επειγουσών) - «Άριστες οι προσφερθέντες υπηρεσίες» (προσφερθείσες) - «Ζήτησαν τη ματαίωση των προγραμματισθέντων εκδηλώσεων» (προγραμματισθεισών) - «Οι επιτυχόντες στο διαγωνισμό καλύπτουν μόνο το ένα τρίτο των προκηρυχθέντων θέσεων» (προκηρυχθεισών) - «…καθ΄ όσον εκ των αποφάσεων των διαβιβασθέντων στο τμήμα…» (διαβιβασθεισών) - «Ζήτησαν την παραγραφή των επιβληθέντων ποινών» (επιβληθεισών) - «… των μη καταβληθέντων εισφορών» (καταβληθεισών) - «ώστε να μειωθεί ο φόρτος των υπαρχόντων μονάδων» (υπαρχουσών) - «Διατάχθηκαν να επαγρυπνούν λόγω των παρόντων εξελίξεων» (παρουσών) - «Οι κατασχεθέντες περιουσίες από το ΙΚΑ» (κατασχεθείσες).

Και σε αυτά τα παραδείγματα οι επιθετικές μετοχές χορηγηθέντων, εξεγερθέντων κ.λπ. (παθητικού αορίστου) και επειγόντων κ.λπ. (ενεργητικού ενεστώτα) συμφωνούν με τα ονόματα (επιδοτήσεων, μειονοτήτων, αναγκών κ.λπ.) στον αριθμό και στην πτώση, όχι όμως και στο γένος. Οι μετοχές είναι αρσενικού γένους, ενώ τα ονόματα θηλυκού. Εδώ λοιπόν βρίσκεται το λάθος (το οποίο γίνεται κατά κανόνα στη γενική πληθυντικού). Ο επιθετικός προσδιορισμός πρέπει να συμφωνεί με το ουσιαστικό που προσδιορίζει όχι μόνο στον αριθμό και στην πτώση αλλά και στο γένος.

Είναι γεγονός ότι τέτοιοι τύποι -και περισσότερο η μετοχή του παθητικού αορίστου- είναι σε πολλούς ξένοι και άγνωστοι. Γι΄ αυτό και γίνεται αυτή η κακοποίηση με την ενοποίηση των γενών. Η λόγια δημοτική δέχεται τη μετοχή του παθητικού αορίστου και βεβαίως την πιο εύκολη μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα, επειδή και οι δύο είναι μερικές φορές απαραίτητες. Λέμε λοιπόν: οι χορηγηθέντες τόκοι, οι χορηγηθείσες επιδοτήσεις, τα χορηγηθέντα επιδόματα, των χορηγηθέντων τόκων / επιδομάτων, των χορηγηθεισών επιδοτήσεων - ο επείγων λογαριασμός, η επείγουσα ανάγκη, το επείγον περιστατικό, οι επείγοντες λογαριασμοί, οι επείγουσες ανάγκες, τα επείγοντα περιστατικά, των επειγόντων λογαριασμών / περιστατικών, των επειγουσών αναγκών.

Αν πάλι δεν είμαστε σίγουροι ότι θα το πούμε σωστά, μπορούμε να το πούμε διαφορετικά: αντί «των χορηγηθεισών επιδοτήσεων» να πούμε «των επιδοτήσεων που χορηγήθηκαν», αντί «των εξεγερθεισών μειονοτήτων» να πούμε «των μειονοτήτων που έχουν εξεγερθεί».

Αξίζει, νομίζω, σε αυτό το σημείο να σας παραθέσω τι έγραψε (πριν από πολλά χρόνια) ο γνωστός σκιτσογράφος και αρθρογράφος-σχολιαστής Στάθης στα ‘‘Νέα’’ (5-2-99), εξευτελίζοντας το απαίδευτο υπουργείο Παιδείας καθώς το συνέλαβε να εκδίδει αγράμματες εγκυκλίους:

«Εγκύκλιο για την ‘‘αναπλήρωση των απωλεσθέντων ωρών διδασκαλίας’’ στέλνει το υπουργείο Παιδείας! Προφανώς, για το υπουργείο ‘‘η ώρα’’ είναι ‘‘ο ώρας’’, όπως λέμε ‘‘ο στόμας’’ ή ‘‘τι λέει ο στόμας του’’ -ε, λοιπόν, ο στόμας του… το απολεσθεισών ωρών το λέει ‘‘απωλεσθέντων’’!- και μάλιστα το -πο- με ωμέγα, μάλλον λόγω… απλοποίησης της γλώσσας!...».

Και συμπληρώνει η στήλη ‘‘Αντιοικονομικά’’ του ‘‘Οικονομικού Ταχυδρόμου’’ (4^ης-3-99): «Πολύ καλά τα ψάλλει στο υπουργείο Παιδείας ο καλός συνάδελφος, αλλά ίσως δεν έχει προσέξει ότι στην εσφαλμένη αυτή διατύπωση επιδίδονται οι περισσότεροι πολιτικοί μας, αλλά και η συντριπτική πλειονότητα των δημοσιογράφων, σε σημείο ώστε η ορθή διατύπωση απολεσθεισών να θεωρείται καθαρεύουσα και εξεζητημένη. Βλέπετε, δεκαετίες εκπαιδευτικής αποβλάκωσης δεν έχουν μείνει άνευ τραγικών συνεπειών…»

Τι να προσθέσω, φίλοι μου; Ότι η εκπαιδευτική αποβλάκωση συνεχίζεται; Δυστυχώς! Το υπουργείο -πρώην Εθνικής Παιδείας και νυν- Δια Βίου Μάθησης φροντίζει γι αυτό με κάθε τρόπο! Και κυρίως με τα βιβλία γλώσσας, που παλαιότερα τα λέγαμε Αλφαβητάρια και Αναγνωστικά και τώρα μπορούμε κάλλιστα να τα ονομάσουμε -όπως τα ονομάζει ο καλός μου φίλος και εκλεκτός Δάσκαλος Δημήτρης Νατσιός- ‘‘περιοδικά ποικίλης ύλης’’! Καλή εβδομάδα!

kartswnhs@gmail.com