«Ο τελευταίος πειρασμός» - Η Λέσχη Ανάγνωσης Κιλκίς προσεγγίζει τον Καζαντζάκη

Της Χαρούλας Καραμπίδου

Τρίτη βράδυ και η λέσχη ανάγνωσης της δημόσιας βιβλιοθήκης πιστή στο μηνιαίο ραντεβού της. Το πατάρι του Ερωδιού ιδανικό σκηνικό για ποτό και «βαριά» κουβέντα για ένα βιβλίο αμφιλεγόμενο, από τα ποιο γνωστά και πολυμεταφρασμένα στο εξωτερικό. Ένα μυθιστόρημα που το ακολουθούν χαρακτηρισμοί όπως μεγαλειώδες και συγκλονιστικό αλλά κατ’ άλλους βλάστημο και ασεβές. «Ο Τελευταίος πειρασμός» του Καζαντζάκη δίχασε, είχε φανατικούς υποστηρικτές και επικριτές. Είναι η προσέγγιση του Καζαντζάκη για τα τελευταία χρόνια της ζωής του Χριστού με κέντρο τη δυαδική του υπόσταση. 

Ο συγγραφέας στον πρόλογο τη χαρακτηρίζει εξομολόγηση αγωνιζόμενου ανθρώπου. «Είμαι βέβαιος πως κάθε λεύτερος άνθρωπος που θα διαβάσει το βιβλίο ετούτο, το γεμάτο αγάπη, θ’ αγαπήσει περισσότερο παρά ποτέ, καλύτερα παρά ποτέ το Χριστό». Και η έννοια της ελευθερίας, της ελεύθερης βούλησης υπάρχει στο βιβλίο. 

Ακόμα και την ύστατη στιγμή πάνω στο σταυρό ο θεάνθρωπος μπαίνει στον πειρασμό και οραματίζεται το πώς θα ήταν η ζωή του αν δεν είχε ακολουθήσει τις εντολές του Θεού. Νικάει όμως τον πειρασμό, θυσιάζεται, εκτελεί το χρέος του και ευτυχισμένος πλέον κραυγάζει: «Τετέλεσται!».

Η κουβέντα μοιράζεται ανάμεσα σε θρησκείες, ιστορικά γεγονότα, πολιτική, τη ζωή του Καζαντζάκη, τις εσωτερικές του αναζητήσεις, τις εμμονές, τη μάχη ανάμεσα στη σάρκα και στο πνεύμα, όλα αυτά που τον καταδυνάστευαν. 

 Ο Καζαντζάκης ο μυθιστοριογράφος, ο θεατρικός συγγραφέας, ο ποιητής, ο ταξιδευτής, ο στοχαστής, ο φιλόσοφος, ο πολιτικός. Ήταν το ανήσυχο πνεύμα της εποχής; Μια υπαρξιακή αναζήτηση που ερμηνεύτηκε κατά το δοκούν; Καταλήγουμε πως είναι ένα βαθιά θρησκευτικό βιβλίο, ένα έργο πνευματικό που προσεγγίζει τις γραφές λυρικά και μέσα από πρίσμα λογοτεχνικό. 

Είναι μια άλλη οπτική στα ευαγγελικά κείμενα. Αίσθηση προκαλεί η σχέση Ιησού-Ιούδα, σχέση αγάπης και εμπιστοσύνης. Αλλά και ο υποτιμημένος ρόλος της γυναίκας, πόσο άλλωστε της μάνας που ελάχιστα αναφέρεται. Οι περιγραφές του είναι τόσο γλαφυρές που σε μεταφέρουν νοερά στον τόπο και στο χρόνο των γεγονότων. Οι μεταφορές και οι συμβολισμοί του εντυπωσιάζουν. 

Δε λείπουν και αναφορές που παραπέμπουν σε σοβιετικού τύπου πολιτικές ιδεολογίες αλλά και σε άλλες θρησκείες με τις οποίες ερχόταν κοντά στα ταξίδια του στη Ασία.

Ο Χριστός για τον Καζαντζάκη είναι ένας πραγματικός άνθρωπος . Ταυτίζεται με τον καθένας μας. Είναι αυτός που αγωνίζεται όπως όλοι μας, που βιώνει το μαρτύριο με την ανθρώπινη φύση του. Έτσι δεν μπορεί να μην αμφιβάλλει , να μη λαχταρά, να μην αγωνιά, να μη δειλιάζει. Συμφιλιώνεται όμως, υπακούει στο θείο πρόσταγμα, κατευνάζει σαρκικές επιθυμίες, υποτάσσεται στο πνεύμα

«Ο τελευταίος πειρασμός» ξεκινά να γράφεται το 1941 στην Αίγινα για να ολοκληρωθεί στην Αντίμπ το 1951 και να κυκλοφορήσει πρώτα σε Σουηδία, Νορβηγία και Γερμανία. Οι αντιδράσεις ξεκινούν το 1954 όταν το Βατικανό το εντάσσει στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων, στο Index, όπου έχει φροντίσει να εγγράψει και τη θεωρία του Γαλιλαίου. 

To 1955 κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Η επίσημη ελληνική ορθόδοξη εκκλησία το λογοκρίνει προτού ακόμα κυκλοφορήσει. Θέλει να το απαγορεύσει και αναθεματίζει το συγγραφέα που τον κατηγορεί βάναυσα. Το βιβλίο το χαρακτηρίζει « σκανδαλώδες και επικίνδυνον διά κάθε χριστιανόν, ως εκ τούτου επιβάλλεται όπως –πάση θυσία– αποφευχθεί η εις την ελληνικήν μετάφρασίς του». 

 Η απάντηση του ίδιου στην Ιερά Σύνοδο; «Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να 'ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να 'στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ». Ποτέ στην πραγματικότητα δεν τόλμησαν να αφορίσουν τον Καζαντζάκη.

Περιπετειώδης ήταν και η μεταφορά του στον κινηματογράφο από τον Μάρτιν Σκορσέζε αφού και στον δυτικό κόσμο προκάλεσε κύματα θρησκευτικού φανατισμού. Στη Ελλάδα προβάλλεται το 1988 και απαγορεύεται με δικαστική απόφαση αφού πρώτα ρασοφόροι και κάθε λογής θρησκευόμενοι έχουν βγει στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι και δε διστάζουν και καταφύγουν ακόμη και στη βία. Η ταινία The Last Temptation of Christ είχε προλάβει να κόψει 160.000 εισιτήρια.