Από τη ζωοφιλία στη σπουδή της αυθαιρεσίας

Γράφει ο Όμηρος Ταχμαζίδης 
Κυνοκτονία: Στις 24 Μαΐου 1922, ολίγους μήνες πριν την Μικρασιατική Καταστροφή, η εφημερίδα της Θεσσαλονίκης «Πρόοδος», φιλοξένησε στην πρώτη της σελίδα, ένα σχόλιο με τον τίτλο «Κυνοκτονία». Ο αρθρογράφος πρότεινε τη ριζική εξόντωση των αδέσποτων σκύλων. Η ακραία αυτή πρόταση αιτιολογήθηκε με την επίκληση του κινδύνου από τα σκυλιά φορείς λύσσας.
Το περιεχόμενο του άρθρου έχει ως εξής: «Με την έναρξη των πρώτων θερινών καυμάτων ήρχισαν να αναφαίνονται και οι λυσσώντες σκύλοι. Έχομεν δε προχθές και το πρώτον λυσσόδηκτον θύμα.

Ετονίσθη και άλλοτε πλειστάκις ότι οι αδέσποτοι και πλανώδιοι σκύλοι είνε ολίγον περιττοί εντός της πόλεως και ότι επιβάλλεται γενική εξόντωσίς των.

Η καταδίωξίς των όμως ενηργήθη εκάστοτε ελλιπέστατα και δια μίαν μόνον ημέραν. Επί τη ευκαιρία του κινδύνου τον οποίον παρουσιάζουν, καιρός είνε να επαναληφθεί η καταδίωξις των ή μάλλον η κυνοκτονία συστηματική, επίμονος, ριζική. Να επεκταθή δε αφεύκτως και επί πολλών μανδροσκύλων, αποκρυπτομένων την ημέραν και εξαπολυομένων την νύκτα». [εφημ. ΠΡΟΟΔΟΣ,Τρίτη 24-5-1922]

Η κυνοφιλία: Η μαζική κυνοφιλία είναι ένα σχετικώς όψιμο φαινόμενο στην ελληνική κοινωνία. Γενικώς η ζωοφιλία είναι έκφανση όψιμης κοινωνικής ευαισθησίας στη χώρα μας. Η συμπεριφορά απέναντι στους σκύλους (και τις γάτες) δεν ήταν στο παρελθόν παρόμοια με τη σημερινή: όπως συμβαίνει γενικώς με διάφορες εκδηλώσεις στην κοινωνική μας ζωή – μέσα σε ολίγες δεκαετίες άλλαξαν ριζικά συμπεριφορές απέναντι στους ανθρώπους, στα ζώα, στα πράγματα.

Η σημερινή ζωοφιλική υπερευαισθησία – υπαρκτή ή προσποιούμενη- θα φάνταζε σε έναν άνθρωπο του κοντινού μας παρελθόντος, τουλάχιστον, υπερβολική. Όχι ότι οι άνθρωποι των παλαιότερων εποχών στερούνταν ζωοφιλικών συναισθημάτων: από την ιστορία της φιλοσοφίας είναι γνωστή η συμβολή του Άρθρουρ Σόπενχαουερ στη δημιουργία μιας γενικότερης ηθικής της ζωοφιλίας, για τα καθ΄ ημάς παραπέμπω στις αναφορές του Στρατή Μυριβήλη στο μνημειακό αντιπολεμικό του έργο Η ζωή εν τάφω, όπου αναφέρεται στην παράνοια του πολέμου και την ακούσια εμπλοκή των ζώων σε αυτόν – στον αντίποδα παρόμοιων μεμονωμένων ευαισθησιών ευρισκόταν πάντοτε η μαζική κακοποίηση των ζώων στο πλαίσιο ενός καθεστώτος δομικής βίας. 

Όσο παράδοξα και αν ηχεί, είναι η άρση τούτου του καθεστώτος εις βάρος κάποιων κατοικίδιων – κυρίως απέναντι σε εκείνα που χρησιμοποιούνταν για τις μεταφορές και τις σκληρές δουλειές- που έχει οδηγήσει σήμερα τα είδη αυτά των ζώων στα πρόθυρα της εξαφάνισής τους: η μηχανή αντικατέστησε πολλές από τις υπηρεσίες τους προς τον άνθρωπο και έτσι δε χρειάζονται για τις άμεσες ανάγκες του, αντιθέτως ο σκύλος φαίνεται να επιβιώνει και στις συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας – και μάλιστα εξ αιτίας της νέας ζωοφιλικής ευαισθησίας σε πιο τρυφηλές συνθήκες διαβίωσης, σε σχέση με την παλαιά του συμβίωση με τους ανθρώπους. Με εξαίρεση τα αδέσποτα.

Η καθημερινότητα: Δεν έχουν περάσει και πολλές γενιές από τότε που τα μικρά παιδιά πετροβολούσαν τα σκυλιά ή τα κυνηγούσαν με ράβδους ή ακόμη έδεναν άδεια κονσερβοκούτια στις ουρές των γατών και τις αμολούσαν «τρομοκρατημένες» στους δρόμους – άλλες εποχές, άλλα ήθη.

Η πρόταση για μαζική δολοφονία των αδέσποτων σκύλων δε χρειαζόταν πάντοτε να νομιμοποιείται με το αιτιολογικό της λύσσας και αυτό διότι δεν ευρισκόταν σε διάσταση με την καθημερινή αντίληψη των ανθρώπων για τα ζώα και το φυσικό τους περιβάλλον. Μια προέκταση τούτης της «λογικής» είναι και η σημερινή πρακτική των «στειρώσεων»: πρόκειται για διαφορετικής κλίμακας βία εις βάρος των ζώων – τουλάχιστον τα απαλλάσσει από την «ευθανασία» με «φόλα».

Η παραλία: Στο νέο πάρκο στη νέα παραλία έχει προβλεφθεί και λειτουργεί ειδικός χώρος υποδοχής σκύλων: ο χώρος είναι σχετικώς μικρός και προφανώς δεν ημπορεί να εξυπηρετήσει την πληθώρα των ιδιοκτητών και των τετραπόδων τους – το γεγονός ίσως να εξηγεί, αλλά δεν δικαιολογεί, τη χρήση από ορισμένες ομάδες, κυρίως νεαρών ιδιοκτητών, και άλλων σημείων του παραλιακού πάρκου για τις ανάγκες των τετραπόδων φίλων τους.

Ήδη συγκεκριμένος χώρος στο πάρκο έχει καταληφθεί από τους ιδιοκτήτες των σκύλων και το γρασίδι άρχισε, σε ορισμένα σημεία, να εξαφανίζεται: το έδαφος σε λίγο θα θυμίζει κρανίου τόπο – όσον αφορά την έκταση της καταστροφής του πρασίνου αυτή θα εξαρτηθεί από τον ρυθμό της αύξησης του αριθμού των ατόμων που χρησιμοποιούν το πάρκο για τις ανάγκες των σκύλων τους.

Το δείγμα των ατόμων δεν είναι αντιπροσωπευτικό και δεν αφορά όλους τους ιδιοκτήτες τετραπόδων: αλλά εάν συνεχισθεί η κατάσταση θα δημιουργήσει σχολή και ένα κακό προηγούμενο από το οποίο δε θα υπάρχει επιστροφή – από την άλλη το γεγονός ότι οι παραβάτες είναι άτομα νεότερης ηλικίας, κυρίως άρρενες, θα πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις. Σε κάθε περίπτωση δε θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι ομιλούμε για περιορισμένο αριθμό ατόμων: αλλιώς θα καταλήξουμε στη δημιουργία νέων στερεοτύπων – αυτή τη φορά εις βάρος των ιδιοκτητών σκύλων.

Η ευθύνη: Σε κάθε περίπτωση η δημοτική αρχή θα πρέπει να επιληφθεί του ζητήματος: στη νέα παραλία, σε όλη την Θεσσαλονίκη, όπως και σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας, δε συναντάει κανείς πουθενά την επιγραφή «Τα σκυλιά δεμένα στο λουρί» - σε διάφορες παραλλαγές απαντάται σε όλες τις χώρες του «πολιτισμένου» κόσμου (όπως αρέσκονταν να λένε οι παλαιότεροι, σε μια προσπάθεια να μιμηθούν κάτι θετικό από το εξωτερικό), μόνο στον ελλαδικό χώρο απουσιάζει.

Σήμερα αποκτήσαμε μια σχετική ζωοφιλική κουλτούρα στην καθημερινότητά μας, αλλά αυτή είναι επιλεκτική στις συμπεριφορές της: η ζωοφιλία εκλαμβάνεται ως ακόμη ένα πεδίο προπαίδειας στην ασυδοσία – κάτι σαν τους κακούς οδηγούς που παρκάρουν στις ράμπες των αναπήρων.