Δυσκοιλιότητα. Τι γνωρίζετε γι’ αυτήν;

Γράφει η Ασημένια Καναρίδου*
Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Στο σημερινό μας άρθρο θα ασχοληθούμε με την θεραπεία της δυσκοιλιότητας και κυρίως με την διαιτητική της αντιμετώπιση.
Η δυσκοιλιότητα και τα συνοδά της συμπτώματα επηρεάζουν σημαντικό αριθμό ανθρώπων του Δυτικού Κόσμου. Η συχνότητά της που επηρεάζεται από την ηλικία και το φύλο των ασθενών, αναφέρεται 12,5-23% σε επιδημιολογικές μελέτες, ενώ η επίπτωσή της με βάση στατιστικά στοιχεία από ιατρικές επισκέψεις είναι περίπου 1,2%.
Ο όρος δυσκοιλιότητα χρησιμοποιείται από τους ασθενείς για την περιγραφή ενός ευρέος φάσματος συμπτωμάτων που αφορούν την διαδικασία της εντερικής κένωσης, αλλά και την εντερική λειτουργία. Η επίπονη, ή αλλιώς εργώδης αφόδευση και η μη συχνή ή η ατελής εντερική κένωση είναι τα συχνότερα αναφερόμενα υποκειμενικά συμπτώματα.

Με πιο αντικειμενικά κριτήρια ,η δυσκοιλιότητα μπορεί να ορισθεί ως η παρουσία, για τουλάχιστον 3 μήνες, δύο ή περισσότερων από τα παρακάτω συμπτώματα:

1. Eπίπονη κένωση σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25% των κενώσεων.

2. Σκληρά κόπρανα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25% των κενώσεων.

3. Αίσθημα ατελούς κένωσης σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25% των κενώσεων.

4. Δύο ή λιγότερες εντερικές κενώσεις ανά εβδομάδα.

Το φυσιολογικό βάρος των κοπράνων κυμαίνεται από 100-200 gr/24 h και η φυσιολογική συχνότητα των εντερικών κενώσεων ποικίλλει από μια κένωση κάθε 3 μέρες έως 3 κενώσεις ημερησίως. Στις περισσότερες περιπτώσεις η δυσκοιλιότητα οφείλεται σε λειτουργική εντερική διαταραχή παρά σε οργανική εντερική βλάβη. 

Θεραπεία της Δυσκοιλιότητας
Περιλαμβάνει γενικά μέτρα, όπως ενημέρωση, αλλαγή τρόπου ζωής και ψυχολογική υποστήριξη, τροποποίηση της διατροφής και φαρμακευτική ή σπάνια χειρουργική θεραπευτική προσέγγιση. Ο στόχος πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας χωρίς τη χρήση υπακτικών ή καθαρτικών φαρμάκων. Με την ενθάρρυνση ως προς τη λήψη επαρκούς ποσότητας φυτικών ινών και υγρών, τη σωματική άσκηση και την αποφυγή αναστολής του αισθήματος έπειξης προς αφόδευση ,συνήθως αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά οι περισσότεροι ασθενείς. Η ιατρική αντιμετώπιση πρέπει να επιφυλάσσεται σε ανθεκτικές περιπτώσεις και πάντως να μην είναι παρατεταμένη λόγω κινδύνων δυσαπορρόφησης θρεπτικών ουσιών και άλλων παρενεργειών.

Διαιτητική Αντιμετώπιση 

Ο τρόπος ζωής ,καθώς και η διατροφή συμβάλλουν στην εκδήλωση του προβλήματος της δυσκοιλιότητας ,αλλά και στην αντιμετώπισή του. Πιο συγκεκριμένα, δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες ,ανεπαρκής πρόσληψη νερού, ακατάστατα γεύματα, έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και αγνόηση ή καταστολή του αντανακλαστικού της αφόδευσης, είναι κάποιοι από τους αιτιολογικούς παράγοντες της δυσκοιλιότητας ,στους οποίους πρέπει να εστιάζει ο διαιτολόγος κατά τη λήψη του ιστορικού.

Δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες έχουν σαν αποτέλεσμα την επιμήκυνση του χρόνου διέλευσης της τροφής από το έντερο, επιτρέποντας την αυξημένη επαναρρόφηση του νερού και συνεπώς τον σχηματισμό σκληρών κοπράνων. Η κυριότερη ιδιότητα των φυτικών ινών είναι η κατακράτηση νερού με αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγαλύτερων σε όγκο και πιο μαλακών κοπράνων, που διέρχονται πιο εύκολα από το έντερο. 

Η καθημερινή πρόσληψη φυτικών ινών ( διαλυτών και αδιάλυτων ) πρέπει να είναι τουλάχιστον 25 gr και να προέρχονται από φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως. Τα δαμάσκηνα και ο χυμός τους φαίνεται ότι έχουν μια πρόσθετη ικανότητα να διεγείρουν την περίσταλση του εντέρου, λόγω μιας ουσίας που περιέχουν (dihydroxyphenyl isatin ),ιδιότητα που έχει κατά καιρούς αμφισβητηθεί.

Μερικοί ασθενείς ανακουφίζονται και με την κατανάλωση πίτουρου, ιδιαίτερα από σιτάρι (wheat bran), το οποίο αυξάνει τον όγκο των κοπράνων ,απορροφώντας νερό και διεγείρει την αφόδευση. Η προσλαμβανόμενη ποσότητα ποικίλλει από 1 κουταλάκι του γλυκού έως 4-6 κουταλιές της σούπας την ημέρα, παράλληλα πάντα με αυξημένη πρόσληψη υγρών. Το καθαρτικό του αποτέλεσμα εμφανίζεται συνήθως 12-24 ώρες μετά την πρόσληψή του και η κατανάλωσή του πρέπει να αποφεύγεται σε υποψία εντερικής απόφραξης ή ατονίας. 

Παράλληλα με τη σταδιακή αύξηση των φυτικών ινών πρέπει ν’ αυξηθεί και η πρόσληψη υγρών, κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ εξίσου σημαντική είναι και η ενθάρρυνση του ασθενή για κατανάλωση πρωινού, το οποίο διεγείρει το γαστροκολικό αντανακλαστικό. Οι ασθενείς καλό είναι να σηκώνονται νωρίτερα το πρωί ώστε να έχουν αρκετό χρόνο για ένα πρωινό ή ακόμα και για λίγη άσκηση και δεν πρέπει να καταστέλλουν το αντανακλαστικό της αφόδευσης γιατί έτσι επιτείνουν το πρόβλημά τους.

Η προσθήκη λίπους στη δίαιτα μπορεί να ανακουφίσει εν μέρει τη δυσκοιλιότητα, διεγείροντας την έκκριση χολοκυστοκινίνης και συνεπώς χολής στο δωδεκαδάκτυλο. Η χολή είναι πλούσια σε αλάτι και αυξάνει την απορρόφηση νερού, κάνοντας έτσι τα κόπρανα πιο μαλακά. 

Ασθενείς που κάνουν χρόνια χρήση καθαρτικών και υποκλυσμών κινδυνεύουν από διαταραχές ύδατος και ηλεκτρολυτών, ενώ όσοι χρησιμοποιούν μαλακτικά κοπράνων ,όπως παραφίνη και παραφινέλαιο (paraffin liquid, mineral oil) και τα λαμβάνουν μαζί με τα γεύματα, είναι πιθανό να παρουσιάσουν δυσαπορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών .

* Ασημένια Καναρίδου
Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών
Μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων
Καλούδη 32, Κιλκίς
Τηλ.: 23410 25902, ΚΙΝ.: 6974124648