Σημείωμα για τον Βλάντισλαβ Μπάγιατς, Χαμάμ Βαλκάνια- Η αλχημεία του χρόνου.

Του Φώτη Μισόπουλου

Το χαμάμ του Βίσεγκραντ, “εδώ και αιώνες, σιωπηλός μάρτυρας ανομολόγητων μυστικών και ονείρων… Ποιος κινεί τα νήματα της κάθαρσης και της απόλαυσης σε έναν κόσμο που συντρίβεται από τις ίδιες του τις ιδέες;” (1)
Ποιο είναι το νόημα της Ιστορίας και του εξαγνισμού όταν ο χρόνος ταυτίζεται με τη μοίρα; Πότε η πολυσημία του γίγνεσθαι αποτελεί το βίωμα της τελείωσης στην πορεία για το Άλλο; Σε ποιον ανήκει τελικά, ο ιστορικός ρόλος της κοινωνικής μετουσίωσης;

Η επανάληψη του ιστορικού χρόνου, μας οδηγεί στη φιλοσοφία της Ιστορίας. Μας καλεί μοιραία να τοποθετηθούμε απέναντι στην βαρβαρότητα της τραγωδίας. “Η τραγωδία αρχίζει με τη σκέψη της αιώνιας επιστροφής. Incipit tragoedia… Η σκέψη της αιώνιας επιστροφής του ομοίου είναι η σκέψη του Zαρατούστρα. Η τραγωδία όταν αρχίζει, έχει ήδη συντελεσθεί.”(2): “Οι επιτακτικοί πόλεμοι, οι εμφύλιες διαμάχες, το μεγαλείο της δημιουργίας, η βία της καταστροφής, η βαθιά πίστη και το τυφλό μίσος, η τραγωδία της ομορφιάς, η εναγώνια αναζήτηση της ταυτότητας.”(3) Αυτά είναι η αιώνια επιστροφή του ομοίου. Όλες τις μικρές και τις μεγάλες στιγμές στη ζωή θα τις ξαναζήσουμε, θα επανέλθουν. Το βαρύτερο βάρος (4) το δίνει η ερώτηση του δαίμονα: “Θα ήθελες αυτό να γίνει άλλη μια φορά και αμέτρητες φορές;”(5) Η ερώτηση προκαλεί τρόμο. Αυτή η κατάφαση του αιωνίου σισυφικού φορτίου πρέπει να ανατραπεί. Όποιος είναι δέσμιος στον ατελείωτο κύκλο της Ιστορίας, σαν πρωταγωνιστής ή αναλώσιμο στοιχείο, υπάρχει διαρκώς στην αντιστροφή της τελείωσης. Η σκέψη της αιώνιας επιστροφής είναι η οδύνη της μοίρας. Πρέπει να αρνηθούμε. Το “όχι”, είναι πλέον η κατάφαση στην Ιστορία , η άρνηση σαν γνώση του μόχθου για την έξοδο απ’ τον κύκλο του αίματος, αποτελεί τη Μεγάλη Κάθαρση. Αυτή είναι η βούληση για δύναμη, ως θεμελιώδης προσδιορισμός του όντος. Η βούληση για δύναμη είναι προσταγή στην χαιντεγγεριανή ερμηνεία του νιτσεϊκού αμφίσημου και αμφίλογου τοπίου, όταν η δύναμη υψώνεται σ’ αυτό που είναι. Αυτό που προστάζεται είναι η δύναμη, κι η δύναμη ως έκφραση της αυτοϋπέρβασης, αποδεικνύεται δυσκολότερη από την υπακοή. (6)
Η βούληση για δύναμη είναι ο μόχθος και η έξοδος απ’ τον εφιάλτη της αιώνιας επιστροφής, είναι ο πόνος της θυσίας για την υπέρβαση της εκκάλυψης του όντος σαν πρόσωπο. Η Ιστορία αποκτά, λοιπόν, τη σφραγίδα της προσωπικής ευθύνης, ορίζει την μύχια χειραφέτηση του είναι απέναντι στο Είναι. Τότε θα διανύσουμε τον τελευταίο κύκλο, την τελευταία επιστροφή, ο χρόνος θ’ αποκτήσει την αυτοέκφρασή του: την έκφραση του Απόλυτου. Ο άνθρωπος είναι ολοκληρωμένη θυσία μόνο μέσα απ’ την ασκητική του προσώπου. Βαδίζει τότε προς τη θέωση.
Στο βιβλίο του Μπάγιατς η ιστορία δεν είναι απόρροια του στροβιλισμού της και της νίκης της ταξικής ή της εθνικής συνείδησης, ούτε ακόμα της θρησκευτικής συνείδησης. Η Ιστορία βαδίζει από πριν μπροστά μας. Είναι το μέλλον. Ο Μπαγιατς έγραψε ένα κείμενο με κρυπτονιτσεϊκες αναφορές και χαϊντεγγεριανό cogito. Πιστεύει στη δύναμη του ανθρώπου, που η indefinitio είναι μπροστάρης και προπομπός που τροφοδοτεί το εγελιανό τέλος της Ιστορίας: Στην καρδιά ελλοχεύει η μεγάλη στιγμή του Απόλυτου. Η ιστορικότητα της ύπαρξής σαν ευθύνη και ομηρία για τον Άλλο: ο τελικός προορισμός.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1.ο.π. απ’ το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
2.HEIDEGGER, Τ. Πεντζοπούλου-Βαλαλά, Βάνια, 2001, σελ 241.
3.ο.π. Βλαντισλάβ Μπάγιατς, οπισθόφυλλο.
4.HEIDEGGER,ο.π, σελ 239
5.F.Νietzsche, Die frohliche Wissenshaft.
6. HEIDEGGER,ο.π, σελ 213.