Η (πολιτική) πορεία και διαδρομή των προσφύγων στην Ελλάδα. Οι (επαχθείς) δανειακές συμβάσεις χθες και σήμερα και η προσφυγική περιουσία

Μέρος της εισήγησης στο 5ο Συμπόσιο του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού του Δήμου Νέας Ιωνίας Αττικής.

Του Θεοφάνη Μαλκίδη

Της έλευσης των 1.220.000 προσφύγων από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο, την Καππαδοκία, τη Θράκη στον ελλαδικό χώρο, έλευση την οποία ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Οθωμανικό κράτος Henry Morgenthau, την παρομοίωσε με την έλευση 26.000.000 εξαθλιωμένων προσφύγων σε αμερικανικά λιμάνια εκλιπαρώντας για βοήθεια, ακολούθησε δημιουργία της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ). Η ΕΑΠ ανέλαβε τη διαχείριση των χρημάτων καθώς και την πρόοδο του έργου της προσφυγικής αποκατάστασης, ως μια διεθνής επιτροπή που συστάθηκε υπό την Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ). Πρώτος πρόεδρος της ΕΑΠ διετέλεσε ο Henry Morgenthau. Αυτός και η σύζυγός του διέθεσαν ένα μεγάλο μέρος της
προσωπικής τους περιουσίας για τους πρόσφυγες, μιμούμενοι τον Καποδίστρια που υποθήκευσε την περιουσία του για να βοηθήσει το νέο ελληνικό κράτος. Καμία σχέση δηλαδή με το σήμερα!
Η δημιουργία της Ε.Α.Π., καθώς και το πρόγραμμα αποκατάστασης ενσωματωμένο σε δύο έγγραφα, το ένα με τον τίτλο «Πρωτόκολλο» και το άλλο «Οργανικό Καταστατικό», εγκρίθηκε από το Συμβούλιο ΚτΕ και υπογράφηκε από τον εκπρόσωπο της Ελλάδας στον διεθνή οργανισμό (Γενεύη 29/9/1923).
Στην τετραμελή διοίκηση της Ε. Α. Π., συμμετείχαν ως μέλη, Έλληνες και ξένοι εκπρόσωποι, από την ελληνική κυβέρνηση και την ΚτΕ. Tο ελληνικό δημόσιο παραχώρησε στην E.A.Π. εκτάσεις 5.000.000 στρεμμάτων, αξίας 13.000.000 λιρών Αγγλίας για την υλοποίηση του
έργου της αποκατάστασης, προχώρησε στην παροχή και άλλων πόρων ( ζώα, εργαλεία κλπ.), σε μια προσπάθεια αναζωογόνησης της αγροτικής παραγωγής, σε συνδυασμό με τη διαχείριση ενός διεθνούς δανείου ύψους12.300.000 λιρών Aγγλίας, το οποίο συνάφθηκε ύστερα από χρονοβόρες διαπραγματεύσεις και με δυσμενείς για την Eλλάδα όρους. Όταν η
Ελληνική κυβέρνηση ζήτησε το πρώτο δάνειο για την κάλυψη των αναγκών των προσφύγων, ως πρώτος όρος τέθηκε η δημιουργία της επιτροπής που θα διαχειριζόταν το δάνειο, ενώ ο δεύτερος όρος ήταν ότι απαραίτητα και αποκλειστικά, πρόεδρος της επιτροπής έπρεπε να είναι πολίτης τωνΗ.Π.Α. Μόνο ο τόκος του πρώτου δανείου αφορούσε ποσό 12 εκατομμύρια λίρες με επιτόκιο 7%.
Το 1927 συνάφθηκε το δεύτερο δάνειο για την προσφυγική αποκατάσταση ύψους 7.500.000 Λιρών Αγγλίας με καθαρό ποσοστό 86, πραγματικό επιτόκιο 7,05% και καθαρή απόδοση 6.500.000 αγγλικές λίρες, ενώ τον ίδιο χρόνο συνάφθηκε δάνειο με τις Η. Π. Α., ύψους 6.000.000 λιρών Αγγλίας από τις οποίες όμως μόνο οι 500.000 καταβλήθηκαν απευθείας
στην Ε.Α.Π. Παράλληλα το ελληνικό κράτος, μεταξύ των ετών 1923-1928, εξέδωσε έξι δάνεια υπέρ των προσφύγων ύψους 10.500.000 αγγλικών λιρών. Από αυτά τα δάνεια καλύφθηκε το πρόγραμμα στέγασης των προσφύγων καθώς και μία σειρά άλλων δανείων /δαπανών που χορηγήθηκαν στους πρόσφυγες απευθείας.
Το ζήτημα της αποκατάστασης στο οποίο συνέβαλλαν και άλλες ελληνικές και διεθνείς υπηρεσίες και φιλανθρωπικές οργανώσεις του εξωτερικού, συνδέεται και με την προσφυγική περιουσία.
Σύμφωνα με υπολογισμούς η περιουσία που άφησαν οι μουσουλμάνοι φεύγοντας ανέρχονταν σε 12,5 δισεκατομμύρια δραχμές ή σε 37 εκατ. χρυσές λίρες Τουρκίας, ενώ η περιουσία των Ελλήνων προσφύγων που εγκατέλειψαν την Τουρκία υπολογίσθηκε σε 100 δισεκατομμύρια σταθεροποιημένες δραχμές του 1934 ή 300 εκατομμύρια χρυσές λίρες
Τουρκίας. Σύμφωνα με το άρθρο 14 της Σύμβασης περί ανταλλαγής οριζόταν ότι «oύτος (ο δικαιούχος) δικαιούται κατʽ αρχήν να λάβη εν τη χώρα, ένθα μεταναστεύει και δια τα ποσά άτινα τω οφείλονται περιουσίαν ίσης αξίας και της αυτής φύσεως οία η παρʼ αυτού εγκαταλειφθείσα». Ωστόσο για το ζήτημα της αποζημίωσης της Ελλήνων δεν υπήρξε η πιστή εφαρμογή της Σύμβασης με αποτέλεσμα να προκύψουν πολλά προβλήματα, τα οποία
παραμένουν άλυτα μέχρι σήμερα. Είναι το μεγάλο ζήτημα των προσφυγικών περιουσιών, όπου επικεντρώθηκε για πολλά χρόνια η δράση των προσφυγικών συλλόγων και ομοσπονδιών, καθώς και οι συζητήσεις στην πρώτη γενιά προσφύγων, αφού ένα μέρος της δραστηριότητάς τους σχετιζόταν με την απόδοση των περιουσιών τους.
Αυτές τις περιουσίες ο Ελευθέριος Βενιζέλος με το σύμφωνο φιλίας του 1930 επέλεξε, παρά τις αντιδράσεις των προσφύγων, να τις χαρίσει στην Τουρκία και στο Μουσταφά Κεμάλ, τον οποίο πρότεινε για το Νόμπελ Ειρήνης(!) και η προσφυγική περιουσία δεν αποδόθηκε στο σύνολό της στους δικαιούχους.
Όσο για τα δάνεια, ορισμένα από αυτά συνεχίζουν να απασχολούν ακόμη και σήμερα τους Έλληνες, μάλιστα διογκωμένα με νέα. Με επαχθείς όρουςκαι πέρα για πέρα παράνομα.