Ελληνική προϊστορία

Του Κώστα Μπούζα
Στην Ελλάδα ο κλασσικιστικός κυρίως προσανατολισμός της Αρχαιολογικής έρευνας, συνέτεινε στο να τεθεί σε δεύτερη – συγκριτικά – μοίρα οτιδήποτε είχε να κάνει με την αποκαλούμενη προϊστορική εποχή. Παρ’ όλα αυτά η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως κατά καιρούς εντυπωσιακά ευρήματα. Καταθέτουμε εδώ μερικά από αυτά:

-Λίθινος πέλεκυς στον Αλιάκμονα 250.000 ετών.

-Λίθινος χειροπέλεκυς στο Παλαιόκαστρο Σιάτιστας, 100.000 χρόνων.

-Εργαλεία στις όχθες του Πηνειού κοντά στη Λάρισα, 50.000 έως 100.000 ετών .

-Εργαλεία βρέθηκαν επίσης : στην κοιλάδα του Λούρου 35.000 έως 50.000 ετών, στο σπήλαιο Ασπροχάλικο Ιωαννίνων 40.000 ετών, στη Σιάτιστα 100.000 ετών, σε Ήπειρο και Πελοπόννησο 10.000 έως 100.000 ετών, στην Αλόννησο 10.000 έως 100.000 ετών.

-Κτίσματα στην Κρήτη (τα ανακάλυψε ο Έβανς), της ι-ιβ΄ χιλιετίας

-Προκεραμικά στο Διμηνιό Θεσσαλίας, 8.000 ετών.

-Ποικίλα έργα τέχνης στην Κύπρο, 8.000 ετών.

-Ειδώλια και ενώτια στο Κεφαλόβρυσο Τρικάλων, στο Πήλιο, στη Μαγούλα Θεσσαλίας και στη Μεθώνη Βόλου, 8.000 ετών.

-Μαρμάρινο ειδώλιο ανδρός στην Κνωσσό, 8.000 ετών.

-Μεταλλουργική εγκατάσταση στα Αγιωργίτικα της Μαντινείας, 2500 έως 1700 π.Χ.

-Στο Φράγχθι Ερμιονίδος, οψιδιανός λίθος που μεταφερόταν εκεί από την Μήλο πριν από 10.000 έως 12.000 χρόνια. Δηλαδή από τότε – τουλάχιστον – στο Αιγαίο υπήρχαν λατομεία- εμπόριο, ναυσιπλοΐα).

-Στη Λήμνο, ο προϊστορικός οικισμός της Πολιόχνης που ανάγεται στην τέταρτη χιλιετία π.Χ. Οι ανασκαφές εκεί απεκάλυψαν κτίριο το οποίο απεκλήθη «βουλευτήριο». Η πόλη αυτή καταστράφηκε το 2100 π.Χ. από σεισμό.

-Άλλοι οικισμοί που έχουν ανακαλυφθεί είναι: στη Νέα Νικομήδεια της Μακεδονίας (6300 π.Χ.), στην Ελάτεια της Κεντρικής Ελλάδας (5500 π. Χ.), στο Σέσκλο της Θεσσαλίας (4800 π.Χ.).

-Στην Αχαΐα 70 οικισμοί που ανάγονται στο 6500 π.Χ.

Αφήσαμε για το τέλος την συνταρακτική ανακάλυψη από τον αρχαιολόγο Γ. Χουρμουζιάδη στο Δισπηλιό της Καστοριάς, ξύλινης πινακίδας, με μια επιγραφή που αποτελεί το αρχαιότερο γραπτό κείμενο στην Ευρώπη. Η πινακίδα χρονολογήθηκε με τη μέθοδο του C – 14 στο 5250 π.Χ. Το ξύλο είχε συντηρηθεί θαμμένο στην ιλύ της λίμνης. Οι χαρακτήρες αναγνωρίστηκαν σαν πρώιμη Ελληνική γραφή, που συγγενεύει με τη Γραμμική Α. Ο Καλλίμαχος Διογένης, βασιζόμενος στη Γραμμική Α, έκανε μια πρώτη προσπάθεια αναγνώσεως της επιγραφής και έδωσε το εξής κείμενο: « Στον Κάστορα της Θεσπρωτίας λίμνης της Δύσης ( ή των δύο λιμνών ) τον ήρωα. Εκτός από την πινακίδα αυτή, οι ανασκαφές στο Δισπηλιό της Καστοριάς έδειξαν ότι εκεί υπήρχε την 6η χιλιετία π.Χ. οργανωμένος οικισμός. Οι κάτοικοι του οικισμού έφταναν τις 5.000, ζούσαν σε λιμναίες κατοικίες, αλίευαν, κυνηγούσαν και καλλιεργούσαν τη γη (βρέθηκαν απολιθωμένοι σπόροι). Επίσης χρησιμοποιούσαν εργαλεία και όπλα.

Μετά από όλα αυτά, αλλά και πολλά άλλα συγκλονιστικά στοιχεία που προέρχονται από ανάλογες ανασκαφές σ’ όλο τον Ελληνικό χώρο, προκύπτει η ύπαρξη ενός πολιτισμού, που ήκμασε κατά την προϊστορική περίοδο, όπως εξάλλου τονίζουν και οι: Πλάτων, Λυσίας, Ισοκράτης, Περικλής, Διογένης Λαέρτιος, Οράτιος, Στράβων, Αισχύλος και τόσοι άλλοι. Για τη συνέχεια, τώρα, του προϊστορικού και του ιστορικού πολιτισμού στον Ελληνικό χώρο, αφήνουμε τον Ισοκράτη να μας μιλήσει μέσα από τον «Πανηγυρικό» του:

«Διότι την χώραν αυτήν κατοικούμε όχι κατόπιν εκδιώξεως άλλων που την κατοικούσαν, ούτε κατόπιν καταλήψεως αυτής, που ήτο έρημος κατοίκων, ούτε κατόπιν εγκαταστάσεως ημών εις αυτήν ως ομάδος αποτελούμενης από διάφορα φύλα, αλλ’ αντιθέτως, είναι τόσον ευγενές και γνήσιον το γένος μας, ώστε εις την χώραν αυτήν, η οποία μας εγέννησε από τα σπλάχνα της, εις αυτήν εξακολουθητικώς άνευ διακοπής κατοικούμεν, διότι είμεθα αυτόχθονες και δι’ αυτό ημείς μόνον ημπορούμε να προσαγορεύομεν την πόλιν μας με τας ιδίας λέξεις, με τας οποίας προσαγορεύομεν τους στενότερους συγγενείς μας».