Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος, αν κάποια στιγμή αυτή η ιδεατή πολιτεία του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου Πλάτωνα, γινόταν πραγματικότητα;
Του Ευάγγελου Μαυρογόνατου
Διαβάζοντας κάποιος την λέξη «φιλοσοφία» ή ακούγοντας την, αυτομάτως του έρχεται στον νου η Αρχαία Ελλάδα και το αθάνατο Ελληνικό πνεύμα και αυτό γιατί η φιλοσοφία γεννήθηκε σε αυτή, είναι Ελληνικό δημιούργημα, πάνω στην οποία στηρίχτηκε αργότερα όλος ο δυτικός πολιτισμός.
Έλληνας φιλόσοφος που διαβάστηκε όσο κανένας άλλος σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας και θα διαβάζεται στο διηνεκές είναι ο Πλάτωνας.
Είναι αυτός που καθιέρωσε και τη λέξη «Φιλοσοφία».
Ο ίδιος δεν θεωρεί τον εαυτόν του σοφό, διότι όπως λέγει, ο σοφός δεν μαθαίνει, γιατί τα ξέρει όλα. Αυτός λοιπόν που πραγματικά αγωνίζεται να φτάσει στην αληθινή γνώση, αυτός που πραγματικά αγαπά τη σοφία και παλεύει με κάθε τρόπο να την αποκτήσει, αυτός είναι ο Φιλόσοφος.
Θα προσπαθήσω λοιπόν μέσα από την φιλοσοφία του Πλάτωνα να προσεγγίσω όσο το δυνατόν καλύτερα, τα πολιτικά δρώμενα του τόπου μας σήμερα και όχι μόνο, αφού όπως προανέφερα ο Πλάτωνας είναι η ιστορία της ανθρωπότητας.
Οι πολιτικές θέσεις του Πλάτωνα δεν έχουν πάψει να συζητούνται και να προκαλούν αντιπαραθέσεις και διχογνωμίες από την αρχαιότητα έως σήμερα. Πολλοί τον έχουν κατηγορήσει ως εχθρό της δημοκρατίας, οπαδό του απολυταρχισμού, ή και υπέρμαχο της καταπίεσης των πολλών.
Οι πολιτικές όμως θέσεις του Πλάτωνα δεν μπαίνουν ευκόλως σε καλούπι με τα σημερινά δεδομένα. Σίγουρα δεν συμπαθεί τη δημοκρατία. Δεν πιστεύει ότι ο πολύς κόσμος έχει τις ικανότητες και τις γνώσεις ν΄ ασχοληθεί με την πολιτική. Μην ξεχνάμε όμως ότι η δημοκρατία των αρχαίων, η δημοκρατία στην οποία αναφέρεται ο Πλάτωνας, είναι εντελώς διαφορετική από την δική μας.
Εκεί όλοι οι πολίτες γίνονται βουλευτές, δικαστές, πολιτικοί, ανεξαρτήτως από γνώσεις, ταλέντο ή εμπειρία. Τη σημερινή δική μας δημοκρατία οι αρχαίοι θα την ονόμαζαν ολιγαρχία ( Η λέξη προέρχεται από τις λέξεις ὀλίγον και ἄρχω).
Δηλαδή κάποιοι λίγοι είναι που κυβερνούν. Ο λαός το μόνο που κάνει είναι να ψηφίζει μια ημέρα κάθε τέσσερα χρόνια. Αλλά και του Πλάτωνα το καθεστώς είναι ολιγαρχικό. Κάποιοι λίγοι κυβερνούν και εκεί. Δεν είναι απολυταρχικό καθεστώς με την έννοια της δικτατορίας ή της τυραννίας. Αντιθέτως για τον Πλάτωνα, το χειρότερο πολιτικό καθεστώς είναι αυτό της τυραννίας.
Η διαφορά ανάμεσα στις δύο ολιγαρχίες είναι ότι στη δική μας ο λαός εκλέγει τους πολιτικούς του ενώ σε αυτή του Πλάτωνα επιλέγονται οι άνθρωποι με τις μεγαλύτερες ικανότητες (και όχι με τις μεγαλύτερες διασυνδέσεις και τα μεγαλύτερα «τζάκια»). Ο Πλάτωνας παραλλήλως είναι και καχύποπτος με τη διαδικασία της ψήφου (τυχαίο;). Πιστεύει ότι ο λαός δεν θα εκλέξει τους καλύτερους, αλλά τους κόλακες, του λαοπλάνους και τους ρουσφετολόγους (σύνηθες φαινόμενο σήμερα).
Έχει ακόμα ειπωθεί ότι στο ιδεώδες κράτος του Πλάτωνα οι πολλοί, ο λαός, καταπιέζονται από τους ολίγους που κυβερνούν. Αυτό είναι απολύτως λάθος.
Οι μόνοι που καταπιέζονται είναι αυτοί που παρανομούν και αυτοί που επιδιώκουν ν΄ αποκτήσουν αξιώματα ενώ δεν τα αξίζουν (σύνηθες το φαινόμενο σήμερα).
Ο Πλάτωνας θέλει να φτιάξει μια δίκαιη και ευτυχισμένη κοινωνία.
Η λογική του είναι η εξής: οι περισσότεροι άνθρωποι κυριαρχούνται από το επιθυμητό μέρος της ψυχής και έχουν έφεση στις σωματικές απολαύσεις, τα υλικά αγαθά και το χρήμα. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι θα κάνουν αυτό που θέλουν: θα εργάζονται, θα βγάζουν χρήμα και θα το απολαμβάνουν.
Έχει ακόμα ειπωθεί ότι στο ιδεώδες κράτος του Πλάτωνα οι πολλοί, ο λαός, καταπιέζονται από τους ολίγους που κυβερνούν. Αυτό είναι απολύτως λάθος.
Οι μόνοι που καταπιέζονται είναι αυτοί που παρανομούν και αυτοί που επιδιώκουν ν΄ αποκτήσουν αξιώματα ενώ δεν τα αξίζουν (σύνηθες το φαινόμενο σήμερα).
Ο Πλάτωνας θέλει να φτιάξει μια δίκαιη και ευτυχισμένη κοινωνία.
Η λογική του είναι η εξής: οι περισσότεροι άνθρωποι κυριαρχούνται από το επιθυμητό μέρος της ψυχής και έχουν έφεση στις σωματικές απολαύσεις, τα υλικά αγαθά και το χρήμα. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι θα κάνουν αυτό που θέλουν: θα εργάζονται, θα βγάζουν χρήμα και θα το απολαμβάνουν.
Και από τα πολλά επαγγέλματα καθένας θα κάνει αυτό για το οποίο είναι πιο ικανός. Συγχρόνως δεν θα επιτρέπεται σε κανέναν είτε να γίνει υπερβολικά πλούσιος, ούτε πολύ φτωχός (σήμερα ισχύει ακριβώς το αντίθετο). Οι άνθρωποι αυτοί δεν πρέπει να κυβερνήσουν, γιατί αν το κάνουν θα δημιουργήσουν μια πλουτοκρατία που θα εκμεταλλεύεται οικονομικώς και πολιτικώς όλους τους άλλους (σήμερα αυτά ίσως θεωρηθούν θεωρίες αριστερού κόμματος).
Σε μια άλλη κατηγορία ανθρώπων κυριαρχεί το θυμοειδές μέρος της ψυχής. Είναι ικανοί για τον πόλεμο και επιδιώκουν τις τιμές. Αυτοί θα αποτελέσουν την δεύτερη τάξη, αυτή των στρατιωτικών. Και αυτοί θα είναι ευτυχισμένοι, γιατί θα κάνουν αυτό που τους αρέσει και για το οποίο έχουν ικανότητες. Θα παίρνουν παράσημα και θα κάθονται στις πρώτες θέσεις στο θέατρο.
Σε μια άλλη κατηγορία ανθρώπων κυριαρχεί το θυμοειδές μέρος της ψυχής. Είναι ικανοί για τον πόλεμο και επιδιώκουν τις τιμές. Αυτοί θα αποτελέσουν την δεύτερη τάξη, αυτή των στρατιωτικών. Και αυτοί θα είναι ευτυχισμένοι, γιατί θα κάνουν αυτό που τους αρέσει και για το οποίο έχουν ικανότητες. Θα παίρνουν παράσημα και θα κάθονται στις πρώτες θέσεις στο θέατρο.
Ούτε αυτοί πρέπει να κυβερνήσουν, γιατί αν το κάνουν θα φτιάξουν ένα στρατοκρατικό καθεστώς. Έτσι οι μόνοι που είναι ικανοί να κυβερνήσουν είναι αυτοί στους οποίους κυριαρχεί το νοητικό μέρος της ψυχής, δηλαδή οι φιλόσοφοι. Και είναι αυτοί που δεν θέλουν τέτοια αξιώματα, αλλά πρέπει να το κάνουν, για κάποια χρόνια της ζωής τους, ώστε να εξασφαλίζεται το δίκαιο και ευτυχισμένο κράτος. Θα μπορούσαμε συμπερασματικά από τα παραπάνω, να πούμε ότι το πολιτικό καθεστώς του Πλάτωνα είναι αυτό μιας καθολικής αξιοκρατίας.
Θα μου πει όμως κάποιος και ευλόγως: καλά μας τα λέει ο Πλάτωνας, αλλά με ποιο τρόπο θα διαλέξουμε σε καθετί τους κατάλληλος, τους πιο άξιους; Την απάντηση μας την δίδει και πάλι ο Πλάτωνας: με την παιδεία.
Όλα τα παιδιά θα πηγαίνουν υποχρεωτικά σχολείο. Με το τέλος της βασικής εκπαίδευσης, κρίνονται, αναλόγως με τις ικανότητές τους, σε ποια από τις τρείς τάξεις θα ενταχθούν. Όσοι θα ενταχθούν στην οικονομική τάξη θα ακολουθήσουν ένας επάγγελμα, πάλι αναλόγως με τις ικανότητες και το ταλέντο τους. Οι άλλοι θα συνεχίσουν την εκπαίδευση σε ανώτερες βαθμίδες. Η παιδεία που παίρνουν έχει σκοπό να τους κάνει να ανακαλύψουν τις ικανότητές τους, τα ταλέντα τους και να αποκτήσουν αυτογνωσία.
Θα μου πει όμως κάποιος και ευλόγως: καλά μας τα λέει ο Πλάτωνας, αλλά με ποιο τρόπο θα διαλέξουμε σε καθετί τους κατάλληλος, τους πιο άξιους; Την απάντηση μας την δίδει και πάλι ο Πλάτωνας: με την παιδεία.
Όλα τα παιδιά θα πηγαίνουν υποχρεωτικά σχολείο. Με το τέλος της βασικής εκπαίδευσης, κρίνονται, αναλόγως με τις ικανότητές τους, σε ποια από τις τρείς τάξεις θα ενταχθούν. Όσοι θα ενταχθούν στην οικονομική τάξη θα ακολουθήσουν ένας επάγγελμα, πάλι αναλόγως με τις ικανότητες και το ταλέντο τους. Οι άλλοι θα συνεχίσουν την εκπαίδευση σε ανώτερες βαθμίδες. Η παιδεία που παίρνουν έχει σκοπό να τους κάνει να ανακαλύψουν τις ικανότητές τους, τα ταλέντα τους και να αποκτήσουν αυτογνωσία.
Τότε όλοι θα καταλάβουν ότι σωστά επιλέγονται για να κάνουν αυτή την εργασία και όχι άλλη, γιατί αυτή ταιριάζει με τις ικανότητές τους. Αυτοί τελικώς που θα επιλεγούν για την ανώτερη τάξη των κυβερνώντων – φιλοσόφων θα σπουδάσουν άλλα δεκαπέντε χρόνια μαθηματικά, επιστήμες και φιλοσοφία, για να γίνουν ικανοί να αναλάβουν τα καθήκοντά τους.
Η παιδεία που θα πάρουν θα είναι βαθιά και σφαιρική. Αποσκοπεί στη αληθινή συνολική κατανόηση των πραγμάτων, του τι είναι ο άνθρωπος, η κοινωνία, το δίκαιο, η αρετή και η ευτυχία. Μια τέτοια πολιτεία κινδυνεύει να καταστραφεί και να διαφθαρεί, αν διαφθαρούν οι κυβερνήτες της (αυτό που ζούμε σήμερα).
Και ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι έχοντας την εξουσία, να συσσωρεύουν και πλούτο ή να θέλουν να κληρονομήσουν την εξουσία τους στα παιδιά τους (σήμερα είναι κανόνας).
Για να το αποφύγει αυτό Πλάτωνας απαγορεύει οι κυβερνήτες να έχουν ιδιοκτησία και πλούτο (σήμερα είναι εντελώς το αντίθετο). Ζουν και σιτίζονται όλοι μαζί με κρατική δαπάνη. Ακόμα, όλα τα νεογέννητα παιδιά των άνω τάξεων μεγαλώνουν από κοινού σε δημόσια ιδρύματα.
Όλα αυτά είναι η ιδανική πολιτεία του Πλάτωνα. Ουδέποτε εφαρμόστηκαν και ούτε θα εφαρμοστούν, γιατί πάντα επικρατούσαν : η φιλοδοξία, η οικογενειοκρατία, ο εύκολος πλουτισμός, η δολερή διχόνοια και κυρίως ο εγωισμός.
Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος, αν κάποια στιγμή αυτή η ιδεατή πολιτεία του μεγάλου φιλοσόφου γινόταν πραγματικότητα; Μάλλον ρητορική είναι η ερώτηση μου.
Η παιδεία που θα πάρουν θα είναι βαθιά και σφαιρική. Αποσκοπεί στη αληθινή συνολική κατανόηση των πραγμάτων, του τι είναι ο άνθρωπος, η κοινωνία, το δίκαιο, η αρετή και η ευτυχία. Μια τέτοια πολιτεία κινδυνεύει να καταστραφεί και να διαφθαρεί, αν διαφθαρούν οι κυβερνήτες της (αυτό που ζούμε σήμερα).
Και ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι έχοντας την εξουσία, να συσσωρεύουν και πλούτο ή να θέλουν να κληρονομήσουν την εξουσία τους στα παιδιά τους (σήμερα είναι κανόνας).
Για να το αποφύγει αυτό Πλάτωνας απαγορεύει οι κυβερνήτες να έχουν ιδιοκτησία και πλούτο (σήμερα είναι εντελώς το αντίθετο). Ζουν και σιτίζονται όλοι μαζί με κρατική δαπάνη. Ακόμα, όλα τα νεογέννητα παιδιά των άνω τάξεων μεγαλώνουν από κοινού σε δημόσια ιδρύματα.
Όλα αυτά είναι η ιδανική πολιτεία του Πλάτωνα. Ουδέποτε εφαρμόστηκαν και ούτε θα εφαρμοστούν, γιατί πάντα επικρατούσαν : η φιλοδοξία, η οικογενειοκρατία, ο εύκολος πλουτισμός, η δολερή διχόνοια και κυρίως ο εγωισμός.
Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος, αν κάποια στιγμή αυτή η ιδεατή πολιτεία του μεγάλου φιλοσόφου γινόταν πραγματικότητα; Μάλλον ρητορική είναι η ερώτηση μου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.
Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.
Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.