Το κλίμα Μπερντιάεβ στην ιστόρηση της Ωραιότητας και ο Κήπος του Επίκουρου: Η φορητή αγιογραφία του Βασίλη Χατζηβασιλείου ως υπόθεση ''ηλιοτρόπιου''

Του Φώτη Μισόπουλου

(Στις 25.4.2-16 Μεγάλη Δευτέρα στο Πολιτιστικο Κέντρο Θέρμης, ώρα 20.30, θα γίνει η παρουσίαση της δουλειάς- αγιογραφίες- του Βασίλη Χατζηβασιλειου)

Ο ΚΗΠΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ[1]

Είναι πιο ισχυρές μεταφορικά και θεωρητικά οι επιβεβαιώσεις και οι επικυρώσεις της μεταφυσικής μεταφορολογίας, όταν ξεκινούν από αντιθετικές σχολές ή όψεις, Σημειώνω τον Κήπο του Επίκουρου του Ανατόλ Φρανς: "Το ίδιο το έργο περιέχει και ένα είδος ονειροπόλησης γύρω από τα σχήματα της αλφαβήτου, τις καταγωγικές μορφές ορισμένων από τα γράμματά της- [Για την συζήτηση που είχα την περασμένη νύχτα μ' ένα φάντασμα σχετικά με την καταγωγή της αλφαβήτου]"[2]. 

Καθόλου απίθανο μέσα στην απόφανση της σημασίας, καθώς η φιλοσοφία φθείρει τη μεταφορά ως σχήμα λόγου επαναφέροντας την κυριολεξία: έναν άγγελο για παράδειγμα.-υπονοώντας την αντικατάσταση κάθε άλλου μη υλικού όντος. Τα γράμματα είναι ένας φωνοκεντρικός συμβολισμός του εικονιζόμενου, καθώς πυκνώνουν και γενεσιουργούν φράσεις το εικονιζόμενο ορίζει τον επίλογο του διαλόγου στο τέρμα του Κήπου ανάμεσα στον Άριστο και τον Πολύφιλο, πολύ χαρακτηριστικά

      "Άρα δεν πλανιόμουν όταν αναζητούσα τα νοήματα που περιέχουν οι λέξεις ψυχή, θεός, απόλυτο, οι οποίες είναι σύμβολα και όχι σημεία[3]

        Η ψυχή κατέχει τον Θεό κατά το μέτρο που μετέχει του απολύτου"[4]

Αυτή η κατοχή είναι η συμβολογία που εικονίζει το ιερό, οι λέξεις- ως εν αρχή ήσαν ψήγμα του λόγου, κραυγή και φωνή- και αμμέσως ως λόγος, δηλαδή οι συμπλεκόμενοι προσθετέοι, ομιλία συν γλώσσα. Τότε ο λόγος υποστασιοποιείται στην εικόνα, είναι σύμβολο ομολογίας λόγου η ιδια η παράσταση, η εικόνα κατ' επέκταση μετέχει του απολύτου, είναι ομιλούσα και γι' αυτό ιερή.

       Θεωρώ σπουδαίο αυτό το σημείο,- κομβικό στο στοχασμό μου,-όπου το αλφάβητο έχει τη δύναμη της εικονοποίησης και αντίστροφα η εικονοποίησή του αποτελεί αγιογραφημένη πράξη., γιατί συγκεφαλαιώνει εξ ορισμού τρία κατ' εξοχήν στοιχεία ex creatio: την ψυχή, τον Θεό και το απόλυτο.

      Δεν κρίνω εδώ ότι στο διαλεκτικό σχήμα, ψυχή/θέση, Θεός/υπέρβαση, απόλυτο/σύνθεση είναι σκόπιμο να αναφερθεί κανείς σε έκταση αυτή της αφορμής,- θα βρεθούμε πολύ μακριά από τα όρια της συζήτησης του Αρίστου και του Πολύφιλου, αρκετά πέρα απο την διακριτή φραγή του κήπου του Επίκουρου, και μάλιστα χωρίς λόγο: Έχουμε ήδη ανταμώσει με την ηλιοτροπική, πνευματικη υπόσταση της εικόνας.

Η ΩΡΑΙΟΤΗΤΑ: ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΜΠΕΡΝΤΙΑΕΒ

    Η εικόνα είναι, λοιπόν, ένας εν δυνάμει δρών τοκετός αγιοσύνηςς, δεν εκφράζει απλά μια αισθητική, δηλαδή μια ηθική για το μέλλον[5], αποτελεί "μια κρίση ακέραια" για τον κόσμο, συμβολοποιημένη, σύνολη, είναι η τελική και τελεολογική του ''εικόνα'', συμμετέχει ως ωραιότητα, ως η θεικά ηγεμονεύουσα κατάσταση του όντως -προσώπου.[6]. Τα άγια πρόσωπα που φιλοτεχνεί ο Βασίλης Χατζηβασιλείου είναι η η αρμονία του Υποκειμένου που ασφυκτιά στο αυστηρό περίγραμμα του αφηγηματικου αγιογραφικού πλαισίου, είναι η ωραιότητα που επιθυμεί να προβληθεί επέκεινα, η γνωστοποίηση της  Γνώσης του Καλού και η Νίκη του απέναντι στο Κακό, με την εσχατολογική θύμιση του Πέρατος των Καιρών.[7]

  Αυτά τα Πρόσωπα που ίστανται μέσα στα όρια της Παραδείσιας Αγαθότητας των, απαιτούν μια ειδική θεολογική στάση- ερμηνεία: είναι η ωραιότητα της Βασιλείας του Θεού ενταγμένη πρώτα μέσα στην ψυχή του νηστεμένου αγιογράφου ως σωτηριολογική ανάμνηση και προτροπή της καθολικής του νίψης και της δικής μας, στην τελική Νίκη απέναντι στην διαστροφή που έχει το Κακό. 

  Ο Χατζηβασιλείου από την αριστοτελική κάθαρση της τραγωδίας μάς οδηγεί να γευτούμε το βυθό του στοχασμού στη μοίρα της τραγικής ωραιότητας, αυτής που είναι πέρα από την φθίνουσα ομορφιά, αλλά και πέρα από την ωραιότητα, που χωρίς οδύνη θα ηττηθεί. Μας εξιστορεί την αγωνία του Επίκουρου που ίσως να ''υποψιάζεται'' στη στωική προ-χριστιανικότητά του, ότι ο Κήπός του είναι η αχνοφέγγουσα Εδέμ. Το ''δια χειρός Βασιλείου'', είναι η άρνηση του κάθε αισθητισμού, είναι εκδήλωση από την αγάπη στον πάσχοντα κατ' εικόνα Κύριο, η άκρα μυστυριακότητα στην Ωραιότητα της Παρθενίας της- είναι ο αγώνας απέναντι στην οδύνη του αποχωρισμου της αδράνειας, της τραγικότητας που έχει η πέτρα, εκείνης που κοιμάται εντός μας, που ο Ντοστογιέφσκι μ' έξαρση λέει ''εσύ, εσύ θα με σώσεις".

Η ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΟΥ Γ. ΣΕΦΕΡΗ

  Θέλω να κλείσω μ' αυτήν, την ίδια πέτρα του Ντοστογιέφσκι , που κύλησε ως το "φιλιατρό", εκεί που κανείς ξαποσταίνει για να περάσει ''απέναντι'', δίπλα απ' τις λακκούβες με τα βρόχινα νερά, τη σοφία του άνεμου, τον ήλιο πώς έρχεται αμείλικτος στα μάτια και σε τυφλώνει, ζητώντας την προφητεία του άγγελου που έμεινε ξοπίσω:

."..............ταπεινά προσέχοντας και σταματώντας στην κάθε του λέξη:

"Οι άγγελοι είναι λευκοί πυρωμένοι λευκοί και το μάτι

        μαραίνεται που θα τους αντικρίσει

και δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει να γίνεις σαν την πέτρα

όταν γυρεύεις τη συναναστροφή τους...."[8]

 Σ' αυτήν την προτροπή, μιαw κρυφής συναναστροφής  με οδήγησες , Βασίλη, μέρες τώρα......

ΦΩΤΗΣ ΜΙΣΟΠΟΥΛΟΣ

Κιλκίς- Ωραιόκαστρο, Φεβρούαριος 2016                                

  

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Ζακ Ντερριντά, Η Λευκή Μυθολογία, Η μεταφορά μέσα στο φιλοσοφικό κείμενο, Α. Θεοδωρακάκου, Εστία, 2004, σελ. 17-23

2. ο.π. σελ. 18

3.ο.π. σελ .22

4.ο.π. σελ. 23

5. Φ. Νίτσε, στο Η χαρούμενη θλίψη, "η Αισθητικη είναι η ηθική του μέλλοντος"

6.Νικολας Μπερντιάεβ, Η Ωραιότητα [δοκίμιο], Χριστιανικό Συμπόσιο, Εστία, 1967, σελ.92-97

7. βλ. το τέλος της Επιστολής του Ιούδα.

8. Γ. Σεφέρης, Les anages sont blancs, Ποιήματα, Ίκαρος, 10η έκδοση, 1976, σελ. 180

* ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ΓΝΩΜΗΣ

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Facebook

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Twitter

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Pinterest

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Google+

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Dailymotion

* Ακολουθήστε τη Γνώμη στο Youtube