Εμείς οι Έλληνες έχουμε ένα μοναδικό προνόμιο: διαθέτουμε την πιο εκφραστική, την πιο άρτια, την πιο δουλεμένη γλώσσα. Και είμαστε περήφανοι γι’ αυτό. Η γλώσσα μας, με τον πλούτο και την ευελιξία της, με τη ζωντάνια και την τεράστια αφομοιωτική της δύναμη, στάθηκε -χωρίς καμία υπερβολή- μια από τις πιο καλλιεργημένες γλώσσες του κόσμου, καθώς ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της πιο βαθιάς πνευματικής λειτουργίας ή λογοτεχνικής δημιουργίας.
Γι’ αυτό και κάθε πολιτισμός της γης έχει δανειστεί και έχει ενσωματώσει στα δικά του εκφραστικά μέσα χιλιάδες ελληνικές λέξεις. Λέξεις που εκπροσωπούν θεωρητικές και αφηρημένες έννοιες υψηλής νοητικής σύλληψης και δηλώνουν από μόνες τους ένα ανώτερο πολιτιστικό επίπεδο της ανθρώπινης σκέψης.
Δημιούργημα του λαού μας στο πέρασμα των αιώνων, αλλά και των ανθρώπων του πνεύματος και της επιστήμης, αποτελεί η γλώσσα μας το κυριότερο εργαλείο της παιδείας μας, το όχημα των παραδόσεών μας, τον καθρέφτη του πολιτισμού μας.
Δυστυχώς, όμως, πολλοί από τους χειριστές αυτής της γεμάτης σφρίγος, δύναμη και ζωή γλώσσας, για διάφορους λόγους, ηθελημένα ή αθέλητα, από άγνοια ή με κάποια κρυμμένη πρόθεση, διαπράττουν λάθη, όταν τη χρησιμοποιούν. Κακοποιούν έτσι την ελληνική γλώσσα. Και η κακοποίηση αυτή, που γίνεται τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο (κυρίως από τη δημοσιογραφία, έντυπη και ηλεκτρονική), τείνει να πάρει μεγάλες διαστάσεις.
Τα λάθη αυτά είναι συνήθως ορθογραφικά, συντακτικά, σημασιολογικά, μορφολογικά ή αφορούν τη φωνολογική απόδοση των λέξεων ή την άστοχη επιλογή λέξεων ή φράσεων, των οποίων δε γνωρίζουν την ακριβή σημασία.
Πολλά από αυτά τα λάθη, επειδή επαναλαμβάνονται συχνά και από πολλούς, έχουν ήδη επικρατήσει και, κατά κάποιον τρόπο, έχουν γίνει αποδεκτά και δεν προσκρούουν πλέον στο γλωσσικό μας αίσθημα. Άλλωστε, η γλώσσα μας δεν είναι στατική, Συνεχώς εξελίσσεται και διαθέτει μεγάλες προσαρμοστικές ικανότητες. Άλλα, όμως, επηρεάζουν καθοριστικά την ποιότητα του λόγου μας, γραπτού και προφορικού.
Ακούγονται και θα ακούγονται πολλές φωνές ανησυχίας για το μέλλον της γλώσσας μας. Ακούγονται πολλά για λεξιπενία, για μαζική εισβολή λέξεων ξενικής προέλευσης στο λεξιλόγιό μας, για ακαλαισθησία, για βιασμό του γλωσσικού αισθήματος. Είναι φωνές αγωνίας, πάντα καλοπροαίρετες, που πηγάζουν από την αγάπη προς τη γλώσσα, η οποία αποτελεί τη βάση της ύπαρξης και της συνέχειας του λαού μας.
Χρέος και καθήκον μας, λοιπόν, είναι να μελετήσουμε και να κατακτήσουμε τη γλώσσα μας, ώστε και τα αναπόφευκτα στον καθένα μας, έστω και ασήμαντα, γλωσσικά ολισθήματα να περιορίσουμε και τον ανυπέρβλητο πλούτο της, που ρέει από τα βάθη των αιώνων να χειριζόμαστε σωστά.
Σκοπός της παρούσας στήλης είναι να βαδίσει προς αυτήν την κατεύθυνση, με δέος και σεβασμό, και να λύσει κάποιες απορίες που αφορούν τη χρήση της νεοελληνικής γλώσσας, να επισημάνει μερικά από τα λάθη που επαναλαμβάνονται, να συντελέσει στη διόρθωση των λαθών αυτών και να αποτρέψει την καθιέρωση όσων επηρεάζουν την ποιότητα του λόγου. Βασική προϋπόθεση, βεβαίως, είναι να θελήσουν να τα προσέξουν όσοι αγαπούν τη γλώσσα μας και ενδιαφέρονται γι΄ αυτήν.
Πολύτιμοι βοηθοί στην προσπάθειά μας αυτή θα είναι η σχολική Γραμματική, όλα σχεδόν τα λεξικά, αλλά κυρίως το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη και το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του ΑΠΘ - ΙΜΤ, τα μεγάλα ετυμολογικά λεξικά (Γ. Μπαμπινιώτη, Νικ. Ανδριώτη, Γ. Κουλάκη), δεκάδες βιβλία που ασχολούνται με τη γλώσσα, τα λάθη και την ορθή χρήση της (Ίνας Αναγνωστοπούλου - Λίας Μπουσούνη-Γκέσουρα, Παν. Εμμανουηλίδη, Άννας Ιορδανίδου, Θ. Καρζή, Αρ. Κεσόπουλου, Εμμ. Κριαρά, Δημ. Λυπουρλή, Γερ. Μαρκαντωνάτου, Δημ. Μαρωνίτη, Ιωάννας Παπαζαφείρη, Ανδρέα Παππά, Μεν. Παρλαμά, Νικ. Σαραντάκου, Νικ. Σκόπα, Γ. Τζαννετάκου, Δημ. Τσιρόγλου, Χρ. Τσολάκη, Γ. Χάρη και πολλών άλλων), πάρα πολλά άρθρα για τη γλώσσα από εφημερίδες και περιοδικά (Γερ. Μαρκαντωνάτου, Δημ. Μαρωνίτη, Γ. Μπαμπινιώτη, Παντ. Μπουκάλα, Γ. Χάρη, Ν. Ξυδάκη, Γ. Παπαναστασίου, Νικ. Σαραντάκου κ.ά.) και, βεβαίως, η προσωπική μας συλλογή από διάφορα λάθη, τα γνωστά ‘‘μαργαριτάρια’’, που είτε αλιεύσαμε οι ίδιοι είτε τα αλίευσαν άλλοι (Ε. Στάθης, Γ. Μπακούρος, Β. Μπ. κ.ά.) και πλούτισαν τη συλλογή μας.
(Απαραίτητη διευκρίνιση: Ο γράφων δε διεκδικεί το αλάθητο ούτε θέλει να παραστήσει το βαθύ γνώστη της νεοελληνικής. Ούτε γλωσσολόγος είναι ούτε φιλόλογος. Ένας απλός διάκονος της Παιδείας ήταν που είχε και έχει ‘‘το μεράκι της γλώσσας’’.)
kartswnhs@gmail.com
Χαίρομαι ιδιαίτερα που πειστήκατε για να αρθρογραφείτε στη "Γνώμη". Πολύ περισσότερο δε γιατί υπήρξατε Δάσκαλός μου και γνωρίζω το μεράκι της γνώσης που σας διακρίνει. Καλή αρχή και καλή συνέχεις κ.Σπύρο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε ευχαριστώ, Peter, για τα καλά σου λόγια. Μου έδωσες μεγάλη χαρά. Το γεγονός δε ότι υπήρξες μαθητής μου με συγκίνησε βαθύτατα. Να είσαι καλά.
ΑπάντησηΔιαγραφή