Γαστρεντερίτιδα στα παιδιά - Πως πρέπει να αντιδράσετε

Γράφει η Ασημένια Καναρίδου*
Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
Η γαστρεντερίτιδα είναι μια από τις πιο κοινές ασθένειες στα παιδιά, και η δεύτερη κύρια αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως. Όλα τα παιδιά αναμένεται να εμφανίσουν γαστρεντερίτιδα κατά τα πρώτα 3 χρόνια της ζωής τους. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η γαστρεντερίτιδα είναι συνήθως μια ήπια ασθένεια, αλλά εξακολουθεί να είναι συνδεδεμένη μ’ ένα μεγάλο αριθμό εισαγωγών στο νοσοκομείο και όχι τόσο αμελητέο αριθμό θανάτων. Στην Ευρώπη υπάρχει σημαντική παραλλαγή , ως προς την αντιμετώπιση της γαστρεντερίτιδας στα παιδιά. Αυτό θα μπορούσε ν’ αντανακλά ένα βαθμό αβεβαιότητας ως προς το ποιες θεραπείες είναι περισσότερο ωφέλιμες, ποιος θα ωφεληθεί από τη θεραπεία και ποιες θεραπείες θα είναι πιο αποδοτικές σε σύγκριση με το κόστος τους. Σε αυτό το σενάριο έρxονται να δώσουν απαντήσεις η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας και Διατροφής (ESPGHAN) μαζί με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής κατά των Λοιμώξεων (ESPIN)με κάποια βασικά σημεία προσοχής, ώστε να βοηθήσουν το κοινό ν’ αντιμετωπίσει καλύτερα την γαστρεντερίτιδα στα παιδιά.
· Η σοβαρότητα της γαστρεντερίτιδας σχετίζεται περισσότερο με την αιτιολογία της, κι όχι τόσο με την ηλικία, και ο ροταϊός είναι υπεύθυνος για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις.
· Η αφυδάτωση είναι το κύριο κλινικό χαρακτηριστικό της οξείας γαστρεντερίτιδας και γενικά αντανακλά τη σοβαρότητα της νόσου.
· Νοσηλεία σε νοσοκομείο απαιτείται μόνο όταν το παιδί χρήζει ενδοφλέβιας ενυδάτωσης.
· Μικροβιολογικές εξετάσεις γενικά δεν είναι απαραίτητες.
· Η ενυδάτωση είναι το κλειδί της θεραπείας και θα πρέπει να εφαρμοστεί το συντομότερο δυνατό. Πόσιμο διάλυμα μειωμένης ωσμωτικότητας πρέπει να χρησιμοποιείται και επίσης θα πρέπει να προσφέρεται κατά βούληση.
· Η κανονική σίτιση δεν θα πρέπει να διακοπεί και πρέπει να συνεχίσει και μετά το αρχικό στάδιο ενυδάτωσης. Εάν το παιδί τρέφεται με φόρμουλες γάλακτος (που περιέχουν λακτόζη), μπορεί να συνεχίσει να τρέφεται μ’ αυτά σε ένα μεγάλο αριθμό περιπτώσεων γαστρεντερίτιδας.
· Τα φάρμακα, γενικά, δεν είναι απαραίτητα. Παρόλα αυτά, συγκεκριμένα προβιοτικά θα μπορούσαν να μειώσουν την διάρκεια και την ένταση των συμπτωμάτων. Κάποια αλλά φάρμακα θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικά, αλλά απαιτούνται περισσότερες έρευνες.
· Η θεραπεία με αντιβιοτικά δεν απαιτείται στις περισσότερες των περιπτώσεων της γαστρεντερίτιδας. Επίσης στην περίπτωση μόλυνσης από σαλμονέλα, είναι πιθανόν τ’ αντιβιοτικά να προκαλέσουν μεταφορά του ιού. Η αντιβιοτική θεραπεία είναι αποτελεσματική κυρίως στη σιγκέλλωση (shigellosis) και στην μόλυνση από το καμπυλοβακτηρίδιο (campylobacter).
· H πρόληψη με τον εμβολιασμό (antirotavirus) συστήνεται για όλα τα παιδιά της Ευρώπης και αναμένεται να μειώσει συνετά την εμφάνιση της γαστρεντερίτιδας και ν’ αποτρέψει τις περισσότερες από τις βαριές περιπτώσεις εμφάνισής της κυρίως στις ευπαθείς –ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες .
Μερικές πρακτικές συμβουλές για την αντιμετώπιση της γαστρεντερίτιδας έχουν ως εξής (τα περισσότερα παιδιά αναρρώνουν με απλή θεραπεία στο σπίτι).
Θα πρέπει να δίνουμε στο παιδί μας μικρές ποσότητες (λίγες γουλιές την φορά) καθαρών υγρών όπως το νερό ή διαλυμένη λεμονάδα (1 φλιτζάνι λεμονάδα σε 4 φλιτζάνι νερό) ή διαλυμένο χυμό φρούτων (1 φλιτζάνι χυμό φρούτων -χωρίς γλυκαντικά, σε 4 φλιτζάνι νερό) συχνά κάθε 10-15 λεπτά. Επίσης θα μπορούσαμε να δώσουμε μισό φλιτζάνι ζαχαρούχου ποτού αραιωμένο σε οκτώ ποτήρια νερό ή κάποια διαλύματα (φαρμακευτικά- μπορούμε να ακολουθήσουμε τις οδηγίες στο πακέτο ) τα οποία βοηθούν ν’ αντικατασταθούν το νερό που χάνεται, τα άλατα και οι ηλεκτρολύτες. Τα υγρά δεν θα σταματήσουν τον εμετό και τη διάρροια, αλλά θα εμποδίσουν το παιδί μας να πάθει αφυδάτωση. Ακόμη και αν η διάρροια χειροτερεύει, καλό είναι να συνεχίζεται η χορήγηση υγρών. Προσοχή θα πρέπει να δώσουμε σε ανθρακούχα ποτά ή σε μη αραιωμένους χυμούς φρούτων, γιατί όλα αυτά μπορεί να επιδεινώσουν τη διάρροια.
Καλό είναι να αφήνουμε το παιδί μας να ξεκουράζεται, γιατί έτσι θα αναρρώσει πιο γρήγορα.
Επίσης, καλό θα ήταν να αποφύγουμε να δώσουμε φάρμακα στο παιδί για ν’ αντιμετωπίσουμε τη διάρροια και τον εμετό, γιατί έχει βρεθεί ότι είναι αναποτελεσματικά.
Σε περίπτωση που θηλάζουμε: δεν είναι καλό να σταματήσουμε το θηλασμό. Θα θηλάζουμε το μωρό μας με μικρότερη ποσότητα και πιο συχνά. Μπορούμε να δώσουμε στο μωρό μας τα ειδικά φαρμακευτικά διαλύματα που αναφέραμε πιο πάνω ή να βράσουμε νερό, να το αφήσουμε να κρυώσει και να το δώσουμε στο μωρό, λίγο –λίγο, ενδιάμεσα της τροφοδοσίας του με το γάλα, εάν το μωρό είναι κάτω των 9 μηνών.
Σε περίπτωση που το μωρό μας τρέφεται με το μπουκάλι: μπορούμε να δώσουμε τα φαρμακευτικά διαλύματα που αναφέραμε παραπάνω ή τους αραιωμένους χυμούς, την αραιωμένη λεμονάδα ή τα αραιωμένα ζαχαρούχα ποτά για τις πρώτες 12-24 ώρες. Το νερό που θα μας βοηθήσει να αραιώσουμε τα παραπάνω υγρά θα πρέπει να το έχουμε βράσει πρώτα και να το έχουμε κρυώσει, σε περίπτωση που το βρέφος είναι κάτω από 9 μηνών. Εάν τα συμπτώματα (εμετός και διάρροια) σταματήσουν μετά από 12 ώρες, μπορούμε να συνεχίσουμε να ταΐζουμε το βρέφος με τις φόρμουλες γάλακτος που χρησιμοποιούσαμε πριν την διάρροια, αλλά με μεγαλύτερη προσοχή όσον αφορά στην ποσότητα και την συχνότητα. (μικρότερες, συχνές δόσεις).

Διατροφή και γαστρεντερίτιδαΔεν θα πρέπει να απαγορεύσουμε στο παιδί μας να φάει εάν μας ζητήσει κάτι ή μας παραπονεθεί ότι πεινάει. Καλό είναι ν’ αποφύγουμε τα λιπαρά και τα πικάντικα φαγητά. Προτιμότερες και πιο καλά ανεκτές τροφές είναι συνήθως το ρύζι, οι μπανάνες, το τοστ, το τσουρέκι ή τα ξηρά μπισκότα. Δεν είναι καλό να πιέζουμε το παιδί μας να φάει εάν είναι αδιάθετο. Θα αρχίσει να τρώει σιγά-σιγά όταν θ’ αρχίσει να αισθάνεται καλύτερα.
Το παιδί μας θα αρχίσει μέσα σε 2-3 μέρες να επανέρχεται σε κανονική διατροφή, ακόμη και εάν η διάρροια συνεχίζεται. Η επιστροφή του παιδιού σε κανονική διατροφή, θα το βοηθήσει ν’ αναρρώσει πιο γρήγορα.

Προσοχή στην αφυδάτωσηΤο παιδί μας μπορεί να είναι αφυδατωμένο και να απαιτείται να το δει γιατρός και να το παρακολουθεί περιοδικά. Τα συμπτώματα της αφυδάτωσης είναι τα εξής: Βυθισμένα μάτια, νύστα (λήθαργος), ξηρή γλώσσα και ξηροστομία, κρύα χέρια και πόδια, κηλιδωμένο ή ωχρό δέρμα, ουρεί λίγο ή καθόλου (οι πάνες είναι ξηρές ή λιγότερες από τέσσερις υγρές την ημέρα), δεν πίνει υγρά ή συνεχίζει να κάνει συχνά εμετό ή διάρροια ή και τα δύο.

Πώς να εμποδίσουμε την εξάπλωση της γαστρεντερίτιδαςΠλένουμε καλά τα χέρια μας με ζεστό νερό και σαπούνι, όταν καθαρίζουμε εμετό, αλλάζουμε πάνες, χρησιμοποιούμε την τουαλέτα. Και φυσικά πριν από το φαγητό. Το παιδί δεν θα πρέπει να συναναστρέφεται με άλλα παιδιά όταν είναι άρρωστο. Δεν στέλνουμε το παιδί στον παιδικό σταθμό, το νηπιαγωγείο ή το σχολείο πριν περάσει μια μέρα από τον τελευταίο εμετό και τη διάρροια. Καθαρίζουμε συνέχεια τα πράγματα που χρησιμοποιούν τα παιδιά μεταξύ τους π. χ. βιβλία και παιχνίδια και δεν τα επιτρέπουμε τα μοιράζονται τρόφιμα, χυμούς, σκεύη μαχαιροπίρουνα.

Βιβλιογραφία : Journal of Pediatric Gastroenterology & Nutrition:
May 2008 - Volume 46 - Issue 5 - p 619-621
Guerrant RL, Van Gilder T, Steiner TS, et al. Practice guidelines for the management of infectious diarrhea. Clin Infect Dis 2001; 32:331-351.
King CK, Glass R, Bresee JS, et al. Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy. MMWR Recomm Rep 2003; 52(RR-16):1-16.
Nelson EAS, Ko WK, Kwan E, et al. Guidelines for the management of acute diarrhoea in young children. HK J Paediatr ( New Series) 2003; 8:203-236.
Αναφορές στο διαδίκτυο:www.health.vic.gov.au/edfactsheets
www.rch.org.au/kidsinfo
www.betterhealth.vic.gov.au

* Ασημένια Καναρίδου
Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος
Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών
Μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων
Καλούδη 32, Κιλκίς
Τηλ.: 23410 25902, ΚΙΝ.: 6974124648
E-mail: mdietkana@hotmail.com