Χαιρετισμός Σαμαρά στις εκδηλώσεις για τα εγκαίνια του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων στην Πύλο

Φίλες και φίλοι,
Αυτά που σήμερα είχαμε σήμερα τη χαρά να δούμε, λίγη ώρα πριν, στο Κάστρο της Πύλου, στην έκθεση για τις ενάλιες αρχαιότητες, είναι ένα εκπληκτικό δείγμα από τους τεράστιους αρχαιολογικούς θησαυρούς που κρύβει, όχι μόνο η ελληνική γη, αλλά και που σκεπάζει η ελληνική θάλασσα.
Κι ενώ οι επίγειοι αρχαιολογικοί μας θησαυροί είναι παγκοσμίως γνωστοί, πολύ λιγότεροι γνωστές είναι οι ενάλιες αρχαιότητες. Εξ ίσου πλούσιες, εξ ίσου εντυπωσιακές, εξ ίσου αποκαλυπτικές, αν και συχνά είναι και πιο δραματικές: Γιατί αφορούν σε ναυάγια πλοίων κυρίως, και - κάποιες φορές - σε βυθισμένες πόλεις.
*Η προστασία των εναλίων αρχαιοτήτων είναι το ένα ζήτημα που τίθεται. Γιατί μια χώρα σαν την Ελλάδα, με τόσο τεράστια ακτογραμμή και τέτοιους πολύτιμους θησαυρούς σε μικρό σχετικό βάθος, είναι εύκολος στόχος για την αρχαιοκαπηλία.
* Η ανάδειξη των εναλίων αρχαιοτήτων είναι το άλλο μεγάλο ζήτημα: Σας θυμίζω ότι ο περίφημος «μηχανισμός των Αντικυθήρων», που ουσιαστικά ανέτρεψε όσα ξέραμε για τη μηχανική, την τεχνολογία της ελληνικής αρχαιότητας, βρέθηκε σε ναυάγιο πλοίου σε βάθος από 40 ως 64 μέτρα. Κι ενώ έμεινε στο βυθό για 2000 χρόνια περίπου, χρειάστηκαν άλλα 100 χρόνια για να προβληθεί και να εκτιμηθεί όπως αξίζει.
* Το τρίτο ζήτημα είναι η αξιοποίηση και η προβολή, όχι μόνο των ευρημάτων, αλλά και των σημείων που βρέθηκαν - εφ’ όσον είναι προσβάσιμα - ως αρχαιολογικοί χώροι. Η Ελλάδα έχει κοντά στις ακτές και σε μικρό σχετικά βάθος εκατοντάδες τέτοιους χώρους πολύ μεγάλου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Θα μπορούσαν να αποτελέσουν αληθινό μαγνήτη για την προσέλκυση απ’ όλο τον κόσμο επισκεπτών που θέλουν να συνδυάσουν τη χαρά της θάλασσας και της κατάδυσης με μιαν ανεπανάληπτη εμπειρία πολιτισμού.
Δυστυχώς μόνο τα τελευταία χρόνια έχουμε ανακαλύψει τις δυνατότητες που μας προσφέρει αυτή η άγνωστη αλλά πολύ σημαντική πλευρά της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ευτυχώς, έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα, και οι δύο εκθέσεις που βλέπουμε εδώ, αποτελούν απόδειξη της δουλειάς που γίνεται.
Θυμάμαι στο πολύ μικρό – αλλά αξέχαστο για μένα – χρονικό διάστημα που έμεινα στο υπουργείο Πολιτισμού, το 2009, η ανάπτυξη της ενάλιας αρχαιολογίας ήταν μια από τις υψηλότερες προτεραιότητες που είχαμε θέσει.
Τώρα, από άλλη θέση – και παρά τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζει η χώρα – επαναφέρω αυτή την προτεραιότητα. Το γιατί, δεν χρειάζεται να σας το πω εγώ, το είδατε μόνοι σας στα εκθεσιακά αντικείμενα. Και να θυμάστε, ότι πέρα από αυτά που βλέπετε, είναι πάντα αυτά που δεν βλέπετε, αυτά που υπάρχουν ακόμα στους βυθούς των θαλασσών μας, αδιάψευστοι μάρτυρες, ενός ανεπανάληπτου Πολιτισμού.
Αυτά που θα δούμε τώρα, στην ιστορική οικία Τσικλητήρα, αποτελούν την έκθεση Ρενέ Πιώ, για τον Επαναστατικό αγώνα στο Μοριά, και ιδιαίτερα για τη συμμετοχή των φιλελλήνων σε όλη την Επανάσταση και τη Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Πρόκειται για μια μεγάλης σημασία συλλογή που αναδεικνύει ιδιαίτερα το χώρο της Πύλου, ως μεγάλης ιστορικής σημασίας. Και με την μετεγκατάσταση της έκθεσης εδώ, δένει απόλυτα με το φυσικό και ιστορικό περιβάλλον. Κυριολεκτικά βλέπεις τις εικαστικές απεικονίσεις του τότε και βγαίνοντας έξω κοιτάς τον ίδιο χώρο, δύο αιώνες αργότερα. Ένα καταπληκτικό ταξίδι στο χρόνο και στην Ιστορία μέσα σε λίγα μέτρα.
Να σημειωθεί ότι ο Ρενέ Πιώ για εδώ προόριζε την έκθεσή του από την αρχή. Τώρα η έκθεση του βρήκε τη ιδανική θέση της, χάρη στη σωστή απόφαση να μεταφερθεί από το Κάστρο στην ιστορική οικία Τσικλητήρα.
Καταλήγω λέγοντας ένα πράγμα: Περνάμε δύσκολα. Θα περάσουμε κι άλλες δυσκολίες. Αλλά είμαστε Έλληνες. Και σε αυτή την πατρίδα, τα πάντα, όπου και αν γυρίσει κανείς να δει, ξεχειλίζουν από Πολιτισμό. Ακόμα και οι θάλασσές της… Αυτή την απόδειξη είδαμε σήμερα. Σε μας μένει να σταθούμε αντάξιοι αυτής της κληρονομιάς. Όχι μόνο ως φύλακες των μνημείων της. Αλλά και ως θεματοφύλακες των αξιών του πολιτισμού μας, του τόπου μας, της πατρίδας μας.
Σας ευχαριστώ.