Το ανατολικό ζήτημα, ο Μάρξ και η Ελλάδα

Γράφει η

Παγώνα Κακανοπούλου

 Μέρες που είναι, πέρα απο τις παρελάσεις, τα τσολιαδάκια, τους δεκάρικους και τις «εθνικές ανατάσεις», τώρα, που το νεοελληνικό κράτος δίνει υπαρξιακό αγώνα, προτού καν γιορτάσει τα 200 χρόνια της ύπαρξής του, νομίζουμε ότι ειναι καλό να δούμε πως ξεκίνησε η περιπέτεια αυτή και ελπίζουμε το κράτος μας, (όσο ειναι δικό μας), να τα χιλιάσει.

  Θα αποφύγουμε σήμερα τον Σκάι και θα βαδίσουμε με οδηγό τα άρθρα και τα βιβλία του ιστορικού (τίτλος χωρίς επίσημη πιστοποίηση αφού σύμφωνα με τα πτυχία του ειναι γιατρός) Λύσανδρου Παπανικολάου και των επισημάνσεων των Μάρξ – Εγκελς που αφθονούν στα βιβλία του. Επειδή η Ιστορία όπως έχουμε ξαναγράψει ειναι εργαλείο ανάλυσης του παρελθόντος με βάση τις σημερινές μάχες του περιβάλλοντος του  επίδοξου αντικειμενικού ιστορικού, έχουμε διάφορους χαρακτηρισμούς που προσδίδονται στους ιστορικούς κατά καιρούς. Ετσι έχουμε χαρακτηρισμούς όπως, ο «φιλοκαποδιστριακός ιστορικός Γ. Ασπρέας», ο «φιλορώσος ιστορικός, ο κληρικοφρων Ε. Κυριακίδης», ο «κορυφαίος αστός ιστορικός Γ. Βεντήρης» που κάνει ο Λ Παπανικολάου, του οποίου τις απόψεις θα φιλοξενήσουμε εδώ σήμερα γιατί τέτοιες σπάνια ακούγονται και δίνουν μια διαφορετική οπτική στο έτσι κι αλλιώς κορυφαίο ιστορικό γεγονός για την Ελλάδα.

  Αρχίζει λοιπόν ο Λ Παπανικολάου ως εξής: «Ένας από τους πιο βαθιά ριζωμένους “εθνικοπατριωτικούς” θρύλους, που έχουν αποκτήσει τη σταθερότητα πρόληψης, είναι ο μύθος της "κοσμοελευθερώτριας" Ρωσίας, που απάλλαξε δήθεν τους βαλκανικούς λαούς από τον τουρκικό ζυγό και τους οδήγησε στην ανεξαρτησία…

 Όμως Ο ΄Ενγκελς, για παράδειγμα, έγραφε την εποχή ακριβώς της ανατολικής κρίσης του 1853: «Η Ρωσία είναι πέρα από κάθε αμφιβολία κατακτητικό έθνος και ήταν τέτοιο έναν αιώνα ολόκληρο πριν το μεγάλο κίνημα του 1789 ξυπνήσει την έντονη ενεργητικότητα ενός τρομερού ανταγωνιστή. Εννοούμε την ευρωπαϊκή επανάσταση, την εκρηκτική δύναμη των δημοκρατικών ιδεών και τη φυσική δίψα του ανθρώπου για ελευθερία. Από την εποχή αυτή και μετά, στην πραγματικότητα δεν υπήρξαν παρά δύο μόνο δυνάμεις στην ευρωπαϊκή ήπειρο -η Ρωσία με την απολυταρχία και η Επανάσταση με τη δημοκρατία» «... Ο αχαλίνωτος επεκτατισμός, της τσαρικής Ρωσίας, με την ακατάσχετη τάση εξόδου στις ανοιχτές θάλασσες, στις προσβάσεις του “βόρειου θαλασσινού δρόμου”, δημιούργησε το βαλτικό ζήτημα, ενώ στις θερμές θάλασσες της “ελληνικής μεσημβρίας” προκάλεσε μια ακόμα πιο χρόνια περιπλοκή -το “αιώνιο” ανατολικό ζήτημα. Γιατί η έξοδος της Ρωσίας στη Βαλτική, που ήταν κάποτε “σουηδική λίμνη”, απαιτούσε τη συντριβή της Σουηδίας, ενώ η κάθοδος του ρωσικού κoλοσσού στο Αιγαίο προϋπόθετε τη διάλυση της Τουρκίας.»

«την ίδια εποχή περίπου χρονολογούνται και οι σκοτεινές προφητείες του Αγαθάγγελου για το Μόσκοβο και το “ξανθόν γένος”, που χαλκεύθηκαν στη Ρωσία και, όπως όλες οι προφητείες, είναι μεταγενέστερες από τα γεγονότα που υποτίθεται ότι προβλέπουν. Γιατί η ανάμιξη της Ρωσίας στο ανατολικό ζήτημα χρονολογείται από τα τέλη του 17ου αιώνα»

  Είναι καλό να αναζητήσετε το βιβλίο του Λ Παπανικολάου «κοινωνική ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 19ου αιώνα» όπου διεξοδικά αναλύει τις συνθήκες, τα γεγονότα και τις εύθραστες ισορροπίες μεταξύ των κυριοτέρων μεγάλων δυνάμεων της εποχής της γαλλικής επανάστασης και μετά, τις οποίες θα παραλείψουμε για να έρθουμε στα της επανάστασης πάντα με το βλέμμα αυτού του αντιρώσου ιστορικού.

  «..Οι αστοί έμποροι και λόγιοι, που πρωτοστάτησαν στην ίδρυση της Φιλικής Εταιρίας, ανήκαν στα πιο συντηρητικά και ανεξέλικτα στοιχεία της ελληνικής «τρίτης τάξης», που συνδέονταν οικονομικά με το πατριαρχείο, με τις συντεχνίες και με τη Ρωσία. Τέτοιοι ήταν, για παράδειγμα, οι πιστωτές του πατριάρχη και των αρχιερέων, οι οφειλέτες των μοναστηριών, οι ενοικιαστές των εκκλησιαστικών εισοδημάτων, οι δανειστές των Φαναριωτών, οι προμηθευτές της πατριαρχικής αυλής, της αριστοκρατίας και του ανώτερου κλήρου, οι προαγοραστές των φόρων και αγοραστές δημόσιων θέσεων στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, οι εξαγωγείς σιτηρών και γουναρικών από τη Ρωσία, οι κάτοχοι εμπορικών μονοπωλίων και γενικά οι προστατευόμενοι (μπερατλήδες) της Ρωσίας και tutti quanti.
Οι εμποροτοκογλυφικοί αυτοί κύκλοι ήταν «πιο ρωσόφιλοι από τους ρωσόφιλους». Γιατί ο ελληνικός κλήρος, ανεξάρτητα από τους παραδοσιακούς δεσμούς του με τη «μεγάλη ομόδοξη δύναμη του βορρά», δε ζήλευε καθόλου την τύχη της ρώσικης ορθόδοξης εκκλησίας, που, αφού υποβιβάστηκε από πατριαρχείο σε μητρόπολη, υποτάχθηκε στην κοσμική εξουσία των τσάρων¨ και του προξενούσε ξεχωριστή απέχθεια η σκέψη ότι ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης θα μπορούσε να διορίζεται, όπως ο μητροπολίτης της Μόσχας, από τον αυτοκράτορα της Ρωσίας!»

  «…Ο Καποδίστριας, διεκπεραιώνοντας πειθήνια τη ρώσικη πολιτική, προσπάθησε, να αποτρέψει κάθε κίνημα στην Ελλάδα, που ετοίμαζαν οι Φιλικοί: «Οι καταστρώνοντες τοιαύτα σχέδια είναι οι περισσότερον ένοχοι και αυτοί ωθούν την Ελλάδα εις τον όλεθρον. Είναι ελεεινοί εμποροϋπάλληλοι καταστραφέντες λόγω της κακής των διαγωγής και αφαιρούντες νυν το χρήμα των αφελών ψυχών εν ονόματι μιας πατρίδος ην αυτοί δεν έχουν. Θέλουν να σας έχουν εις την συνομωσία των διά να εμπνεύσουν πίστιν εις τα εγχειρήματα των. Σας επαναλαμβάνω, προφυλαχθήτε από τοιούτους άνδρας». Δηλαδή, η πολιτική της τσαρικής Ρωσίας στο ελληνικό ζήτημα πριν από την επανάσταση του 1821 ήταν διπρόσωπη.

    «Η εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου όμως δεν αρκέστηκε σε θεωρητικές διακηρύξεις, αλλά προχώρησε στη σύσταση κεντρικής εξουσίας, ξεπερνώντας με τον τρόπο αυτό τις προδιαγραφές του τσαρισμού, που δεν πρόβλεπαν ενιαίο ανεξάρτητο εθνικό κράτος στην Ελλάδα. Ο Ι. Καποδίστριας, διαβλέποντας την ανεπιθύμητη για τα ρωσικά συμφέροντα εξέλιξη του ελληνικού ζητήματος, πρότεινε την άμεση επέμβαση της Ρωσίας στην επαναστατημένη Ελλάδα. Και πραγματικά στο συνέδριο της Βερόνας, που ανάθεσε στη βουρβονική Γαλλία την καταστολή της ισπανικής επανάστασης του Ριέγο, η τσαρική Ρωσία ζήτησε να αναλάβει την αποκατάσταση της τάξης στην ελληνική χερσόνησο, αδιαφορώντας εντελώς αν αυτό θα γινόταν υπέρ ή κατά των Ελλήνων επαναστατών: <<Τόσο βαθιά ήταν η συμπάθειά της για την αναγέννηση της Ελλάδας -θα γράψει ο Μαρξ το 1853-, ώστε στο συνέδριο της Βερόνας αντιμετώπισε τους ΄Ελληνες στασιαστές, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του σουλτάνου ν’ αποκλείει κάθε ξένη ανάμιξη στις υποθέσεις του με τους χριστιανούς υπηκόους του. Μάλιστα ο τσάρος προσφέρθηκε “να βοηθήσει την Πύλη στην καταστολή της ανταρσίας”, πρόταση που φυσικά απορρίφθηκε>>.

«Συνακόλουθα η Ρωσία πρόβαλε το σχέδιο διαμελισμού της Ελλάδας σε τρεις ηγεμονίες υποτελείς στον σουλτάνο, που θα προστατεύονταν αναγκαστικά από τον τσάρο. ΄Οπως ήταν επόμενο, το ρηξικέλευθο αυτό σχέδιο, που ξάνοιγε απεριόριστες δυνατότητες επέμβασης της Ρωσίας στα ελληνικά πράγματα, απορρίφθηκε αμέσως κι από τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη -΄Ελληνες και Τουρκία. Η Αγγλία επίσης, που προχωρούσε ήδη στη δανειοδότηση της ελληνικής προσωρινής διοίκησης, έβλεπε φυσικά στην ολική ανεξαρτησία της Ελλάδας από την οθωμανική αυτοκρατορία τη μοναδική εγγύηση των κεφαλαίων, που οι άγγλοι ομολογιούχοι είχαν τοποθετήσει στα ελληνικά δάνεια. Πολύ σωστά εκτίμησε την πολιτική σημασία των δανείων αυτών, που όχι άδικα επονομάστηκαν “δάνεια της ανεξαρτησίας”

  «Πραγματικά, τα τοκογλυφικά δάνεια του 1824, προαναγγέλλοντας την άμεση ανάμιξη της Αγγλίας στην ελληνική υπόθεση, προεξοφλούσαν, κατά κάποιο τρόπο, αναγκαστικά την πλήρη ανεξαρτησία της επαναστατημένης Ελλάδας από την Πύλη. Γιατί αν η Ελλάδα παράμενε τελικά εξαρτημένη από την οθωμανική αυτοκρατορία, δεν υπήρχε ασφαλώς καμιά ελπίδα να αναγνωρίσει ο επικυρίαρχος σουλτάνος τα δάνεια, που είχαν χρηματοδοτήσει την εξέγερση εναντίον του!»

  Να λοιπόν και γιατί ανήκομεν εις την Δύσιν. Πραγματικά δυσκολευτήκαμε να χωρέσουμε στο λίγο χώρο του εντύπου που μας φιλοξενεί το πνεύμα του ιστορικού Παπανικολάου που πάντως καταλήγει ως εξής:

  «Μα τι ήταν επιτέλους το ενιαίο ανεξάρτητο εθνικό κράτος, που σφυρηλατήθηκε από την επανάσταση του 1821; Ένα <<κράτος-απόφυση>> (etat-croupion), όπως το θεωρούσε η ευρωπαϊκή διπλωματία, ένας <<εμπαιγμός της ιστορίας>>, όπως διακήρυξε καταμεσής στο ελληνικό κοινοβούλιο το 1907 ο Δ. Γούναρης, <<ένα πολιτικό φάντασμα σαν τα βαγνερικά ανθρωπάρτα του Φάουστ>>, όπως αποκάλεσε κάποτε ο Μαρξ το “συνταγματικό βασίλειο” του ΄Οθωνα, που έλληνας ιστορικός, ο Ασπρέας, το χαρακτηρίζει επανειλημμένα <<κρατικόν νεφέλωμα>>! Κι αυτό όχι επειδή, όπως ισχυρίζονται οι μεγαλοϊδεάτες, ασφυκτιούσε δήθεν μέσα στα στενά όρια που του επέβαλε η ευρωπαϊκή διπλωματία: Στο κάτω-κάτω, πουθενά πέρα από τα όρια αυτά, ούτε ο αριθμός και η πυκνότητά τους ούτε το εθνικό τους πνεύμα δεν έδιναν στους ΄Ελληνες, όπως παρατηρούσε ο ΄Ενγκελς στα μέσα του περασμένου αιώνα, <<κάποιο πολιτικό βάρος ως έθνος, εκτός από τη Θεσσαλία κι ίσως και την ΄Ηπειρο>>. -Αλλά μοναδικά επειδή από τα καχεκτικά “εθνικά” κράτη, που αναδύθηκαν ανάμεσα στα ερείπια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, έλειπε ο πρωταρχικός όρος της διαμόρφωσης των νεώτερων αστικών εθνών: η διάλυση των γενοφυλετικών σχέσεων της “πατριαρχικής βαρβαρότητας” μέσα στις σχέσεις προσωπικής εξάρτησης της φεουδαρχίας. ΄Ετσι και τα αντίστοιχα βαλκανικά κρατίδια δεν ξεπήδησαν, όπως τα ενιαία συγκεντρωτικά κράτη της “αστικά αναπτυγμένης Δύσης”, από τα εδαφικά βασίλεια του φεουδαρχικού μεσαίωνα, αλλά από την “πιο άξεστη μορφή κράτους”, τον ανατολικό δηλ. δεσποτισμό, που βασιζόταν σ’ ένα θεμέλιο πρωτόγονα κομμουνιστικού χαρακτήρα, σε μια κοινωνία γενών, που είχε την προέλευσή της στην εποχή πριν από τον πολιτισμό.»

   Νάμαστε καλά να γιορτάσουμε τα 200χρονα το 2021.