Γλαύκωμα: Ο “σιωπηλός” κλέφτης της όρασης που δεν δίνει συμπτώματα

 Αριστερά φυσιολογικό μάτι,  δεξιά μάτι με γλαύκωμα

Tου Δρ. Ελευθέριου Λουκοβίτη*
Χειρουργού Οφθαλμιάτρου
Το γλαύκωμα είναι μία από τις συχνότερες και πιο ύπουλες παθήσεις των ματιών. Αποτελεί την κύρια αιτία μη αναστρέψιμης τύφλωσης παγκοσμίως, ακριβώς επειδή εξελίσσεται αργά και χωρίς εμφανή συμπτώματα. Είναι πολλοί οι άνθρωποι άνω των 40 ετών που πάσχουν από γλαύκωμα χωρίς να το ξέρουν, με αποτέλεσμα η πάθηση να τους “τρώει” σιωπηλά την όραση. 

Οι περισσότεροι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν πρόβλημα παρά μόνο όταν έχει ήδη χαθεί σημαντικό μέρος του οπτικού πεδίου. Παρόλο που η βλάβη δεν μπορεί να αναστραφεί, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορούν να διατηρήσουν την όραση για όλη τη ζωή.

Τι είναι το γλαύκωμα;

Γλαύκωμα ονομάζουμε μια ομάδα παθήσεων που προκαλούν προοδευτική βλάβη στο οπτικό νεύρο, γι’ αυτό ονομάζεται και οπτική νευροπάθεια. Ο βασικός παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη γλαυκώματος είναι η αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, δηλαδή η αύξηση της πίεσης στα μάτια. Ταυτόχρονα είναι και ο κύριος παράγοντας στον οποίο μπορούμε να παρέμβουμε για να προλάβουμε τις βλάβες στην όραση, καθώς σε διαφορετική περίπτωση η νόσος μπορεί να οδηγήσει σε στένωση του οπτικού πεδίου και τελικά σε μη αναστρέψιμη τύφλωση.

Τονόμετρο επιπεδώσεως κατά Goldmann για μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης

Τύποι γλαυκώματος

Υπάρχουν διάφοροι τύποι γλαυκώματος, οι περισσότεροι εκ των οποίων, όπως προαναφέρθηκε, παραμένουν ασυμπτωματικοί μέχρι να προκαλέσουν αρκετά προχωρημένη βλάβη στο οπτικό νεύρο και κατ’επέκταση στην όραση του ασθενούς. Οι βασικοί τύποι είναι:

1. Χρόνιο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας (το πιο συχνό). Εξελίσσεται αργά και αθόρυβα. Η αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού του ματιού δυσκολεύει με την ηλικία με αποτέλεσμα την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Δεν υπάρχουν πρώιμα συμπτώματα.

2. Οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Μπορεί να προκαλέσει ξαφνική, έντονη άνοδο της ενδοφθάλμιας πίεσης. Συνοδεύεται από συμπτώματα, όπως πόνος, θολή όραση, κόκκινο μάτι, ναυτία. Θεωρείται επείγουσα κατάσταση.

3. Δευτεροπαθές γλαύκωμα, που οφείλεται σε υποκείμενο αιτίο όπως, τραύμα, φλεγμονή, χρόνια χρήση κολλυρίων με κορτιζόνη, χειρουργείο ή άλλες οφθαλμικές παθήσεις.

4. Συγγενές / παιδικό γλαύκωμα. Σπάνιο, αλλά σοβαρό που εμφανίζεται σε βρέφη και μικρά παιδιά.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Το γλαύκωμα ονομάζεται “σιωπηλός κλέφτης της όρασης” γιατί δε προκαλεί συμπτώματα στα πρώτα στάδια και η κεντρική όραση δεν επηρεάζεται καθόλου για χρόνια. Όταν ο ασθενής αρχίσει να αντιλαμβάνεται πρόβλημα στην όρασή του, το οπτικό πεδίο έχει ήδη συρρικνωθεί και η βλάβη δεν αναστρέφεται, ενώ σε πολύ προχωρημένα στάδια παρατηρείται δυσκολία στην κίνηση στο σκοτάδι, ο ασθενής δυσκολεύεται να δει αντικείμενα στο πλάι, και περιγράφει την όρασή του “σαν να κοιτάει μέσα από τούνελ”. Μόνο στο οξύ γλαύκωμα υπάρχουν έντονα άμεσα συμπτώματα, αλλά αυτό είναι η εξαίρεση.

Αυτός είναι ο λόγος όπου ο προληπτικός έλεγχος είναι σημαντικότατος για όλους τους ανθρώπους άνω των 40 ετών, ιδίως όταν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου, όπως το οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Η διάγνωση του γλαυκώματος γίνεται μόνο με οφθαλμολογική εξέταση. Οι βασικές εξετάσεις περιλαμβάνουν την τονομέτρηση, δηλαδή την μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, την γωνιοσκόπηση, την εξέταση του οπτικού νεύρου με βυθοσκόπηση, εκτίμηση του “cup-to-disc ratio”, τα οπτικά πεδία και την εκτίμηση των νευρικών ινών του οπτικού νεύρου με οπτική τομογραφία συνοχής (OCT).

Οπτική τομογραφία συνοχής (OCT) για παρακολούθηση ασθνεούς με γλαύκωμα

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου για να αναπτύξει κάποιος γλαύκωμα;

Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου είναι:

- Ηλικία άνω των 40–50 ετών.

- Ιστορικό γλαυκώματος στην οικογένεια.

- Μυωπία ή υπερμετρωπία.

- Μαύρη φυλή.

- Λεπτός κερατοειδής.

- Χρόνια χρήση κορτιζονούχων κολλυρίων.

- Σακχαρώδης διαβήτης.

-  Υπέρταση.

Πώς αντιμετωπίζεται το γλαύκωμα

Δεν υπάρχει “θεραπεία” που να εξαφανίζει τη νόσο, αλλά υπάρχουν πολύ αποτελεσματικές μέθοδοι ελέγχου της ενδοφθάλμιας πίεσης. Οι βασικοί τρόποι ελέγχου του γλαυκώματος είναι τα κολλύρια που αποτελούν στην πλειοψηφία των περιπτώσεων την θεραπεία πρώτης γραμμής ( π.χ. ανάλογα προσταγλανδινών, β-αναστολείς, α2-αγωνιστές, αναστολείς καρβονικής ανυδράσης), η εφαρμογή μορφών laser (π.χ. SLT - Selective Laser Trabeculoplasty, Laser ιριδοτομή) και χειρουργικές επεμβάσεις (π.χ. τραμπεκουλεκτομή, MIGS - ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, βαλβίδες αποχέτευσης). Κάθε ασθενής χρειάζεται εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο.

Πρόληψη – το σημαντικότερο κομμάτι

Το γλαύκωμα δεν προλαμβάνεται με συμπληρώματα ή αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ο μοναδικός τόπος πρόληψης του γλααυκώματος και κατά συνέπεια της απώλειας όρασης είναι ο ετήσιος προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος μετά την ηλικία των 40 ετών (ή νωρίτερα αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό). Με τη διάγνωση του γλαυκώματος ο ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται συστηματικά με τακτικές μετρήσεις της ενδοφθάλμιας πίεσης, διενέργεια OCT ή/και οπτικών πεδίων επί ενδείξεων και να συμμορφώνεται στην προτεινόμενη θεραπεία.

Ως εκ τούτου το γλαύκωμα είναι μια ύπουλη αλλά ελέγξιμη πάθηση. Με έγκαιρη διάγνωση, σωστή παρακολούθηση και συνεπή θεραπεία, η όραση μπορεί να διατηρηθεί σε πολύ καλό επίπεδο για όλη τη ζωή.

* Λουκοβίτης Δ. Ελευθέριος
- Χειρουργός Οφθαλμίατρος, MD, MSc, PhDc, FEBO
Στρατιωτικός Ιατρός - Επιμελητής Οφθαλμολογικής Κλινικής 424 ΓΣΝΕ
- Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ
- Αγίας Μαρίνης 30, Άνω Τούμπα, Θεσσαλονίκη
- eleloukovitis@gmail.com
- eleloukovitis.gr

- 2313037289/ 6972973260