Από την απογοήτευση στη δράση: Το μήνυμα των νέων του Κιλκίς

Γράφει ο Μπάμπης Καραγεωργίου
Δημοσιογράφος
Πριν από λίγες ημέρες στο Κιλκίς έλαβε χώρα μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση με το βλέμμα στην νεολαία με διοργανωτές τον «Ντέμοκρατ», Στέφανο Παραστατίδη και το ίδρυμα Friedrich Ebert Stiftung, έναν φορέα με παρουσία σχεδόν ενός αιώνα σε ζητήματα κοινωνικής δημοκρατίας.

Η εικόνα που προκύπτει από την διαδραστική μέτρηση που διενεργήθηκε στο πλαίσιο της εκδήλωσης στο Κιλκίς είναι πιο σύνθετη απ’ όσο συνήθως παρουσιάζεται όταν μιλάμε για τη «νέα γενιά». Οι νέοι και οι νέες του Κιλκίς δεν είναι αδιάφοροι ούτε απολιτικοί. Είναι θυμωμένοι, κουρασμένοι, συχνά απογοητευμένοι, αλλά εξακολουθούν να πιστεύουν στη δύναμη της δημοκρατίας, στην αξία της συμμετοχής και στην ανάγκη της συλλογικής αλλαγής.

Περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες θεωρούν ότι τα πολιτικά κόμματα προσπαθούν να χειραγωγήσουν τους νέους. Πρόκειται για μια ένδειξη βαθιάς δυσπιστίας απέναντι στο πολιτικό σύστημα, αλλά και για ένα ηχηρό μήνυμα προς τις πολιτικές δυνάμεις: οι νέοι απαιτούν ειλικρίνεια, διαφάνεια και πραγματικές ευκαιρίες για συμμετοχή. Δεν αρκούνται σε επικοινωνιακές κινήσεις ή σε λόγια περί «νεολαίας» χωρίς αντίκρισμα.

Παρά τη δυσπιστία, η αποχή δεν είναι ο δρόμος που επιλέγουν όλοι. Ένα σημαντικό κομμάτι των νέων δηλώνει ότι ενδιαφέρεται να συμμετάσχει με διαφορετικούς τρόπους στη δημόσια ζωή, μέσα από τον εθελοντισμό, τα κοινωνικά δίκτυα, ή ακόμη και με δράσεις σε τοπικό επίπεδο. Για πολλούς, η πολιτική έκφραση δεν περνά πλέον από τα κόμματα, αλλά από τις κοινότητες, τα κινήματα και την καθημερινή πράξη.

Αυτό που διαφαίνεται είναι μια μετατόπιση από την παραδοσιακή πολιτική συμμετοχή προς μια νέα μορφή ενεργοποίησης, πιο προσωπική αλλά και πιο κοινωνικά ευαίσθητη. Οι νέοι του Κιλκίς θέλουν να βλέπουν αποτελέσματα: να αισθάνονται ότι η φωνή τους έχει αντίκρισμα, ότι η δράση τους πιάνει τόπο.

Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων θεωρεί πως η δημοκρατία είναι το καλύτερο πολίτευμα, όχι όμως αφηρημένα. Συνδέουν τη δημοκρατία με την κοινωνική δικαιοσύνη, την οικονομική ασφάλεια και τη δυνατότητα αξιοπρεπούς ζωής. Για αυτούς, η δημοκρατία δεν είναι απλώς θεσμός, αλλά υπόσχεση: να προσφέρει σε όλους ευκαιρίες, να διασφαλίζει αξιοπρέπεια, να προστατεύει τους αδύναμους.

Αυτή η σύνδεση ανάμεσα στη δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή είναι ίσως το πιο ελπιδοφόρο στοιχείο της έρευνας. Δείχνει ότι οι νέοι αναζητούν όχι απλώς ελευθερία, αλλά δικαιοσύνη. Θέλουν ένα πολιτικό σύστημα που να τους περιλαμβάνει, όχι να τους αγνοεί, μια κοινωνία που να μετρά την επιτυχία όχι μόνο με όρους οικονομικούς, αλλά με όρους ισότητας και ανθρωπιάς.

Τα ευρήματα δείχνουν μια γενιά διχασμένη ανάμεσα στον ρεαλισμό και την ελπίδα. Περίπου οι μισοί νέοι δηλώνουν απαισιόδοξοι για το μέλλον της χώρας, όμως πάνω από το 57% παραμένει αισιόδοξο για το προσωπικό του μέλλον. Είναι χαρακτηριστικό ότι η προσωπική αισιοδοξία συνυπάρχει με την κοινωνική απογοήτευση, ένα φαινόμενο που αποτυπώνει την επιθυμία να προχωρήσει ο καθένας μπροστά, ακόμη κι αν η συλλογική πορεία μοιάζει αβέβαιη.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι οι περισσότεροι δεν θέλουν να φύγουν από την Ελλάδα. Μόνο περίπου το ένα τρίτο εκφράζει πρόθεση μετανάστευσης, και κυρίως στις μικρότερες ηλικίες. Η πλειοψηφία, αντίθετα, επιθυμεί να μείνει, να εργαστεί, να δημιουργήσει εδώ. Αυτή η επιλογή παραμονής, σε πείσμα των δυσκολιών, δείχνει πως η νέα γενιά εξακολουθεί να πιστεύει ότι αξίζει να δοθεί μάχη για να αλλάξει η χώρα.

Στην ερώτηση για το τι θα κρατούσε τους νέους στην Ελλάδα, οι απαντήσεις είναι καθαρές: δουλειές με αξιοπρεπείς μισθούς, ένα αξιόπιστο εκπαιδευτικό σύστημα, κοινωνική δικαιοσύνη και ίσες ευκαιρίες. Οι νέοι δεν ζητούν προνόμια, αλλά ένα δίκαιο πλαίσιο για να μπορέσουν να προοδεύσουν. Θέλουν ένα κράτος που να προστατεύει, να επιβραβεύει την προσπάθεια και να τιμωρεί τη διαφθορά, όχι να την συγκαλύπτει.

Πίσω από αυτές τις απαντήσεις κρύβεται μια βαθύτερη αξιακή μετατόπιση. Η γενιά που ενηλικιώθηκε μέσα σε κρίσεις -οικονομική, κοινωνική, υγειονομική- δεν ζητά μόνο «δουλειές» αλλά ποιότητα ζωής, ισορροπία, αίσθηση δικαιοσύνης. Θέλει να ζει σε μια κοινωνία που θα της επιτρέπει να σχεδιάζει το μέλλον της χωρίς φόβο.

Το μήνυμα της δημοσκόπησης του FES από το Κιλκίς είναι ξεκάθαρο: η νέα γενιά δεν είναι αδρανής. Είναι πολιτικοποιημένη με τον δικό της τρόπο συχνά έξω από τους θεσμούς, αλλά με βαθιά συνείδηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Η αμφισβήτηση δεν είναι άρνηση· είναι απαίτηση για ανανέωση.

Οι νέοι του Κιλκίς μάς θυμίζουν ότι η δημοκρατία χρειάζεται συνεχή επανεκκίνηση, νέα νοήματα και νέους φορείς ελπίδας. Θέλουν να συμμετάσχουν, όχι να υποκατασταθούν. Θέλουν να ακουστούν, όχι να χρησιμοποιηθούν.

Αν κάτι αναδεικνύεται από αυτή την έρευνα, είναι ότι πίσω από την απογοήτευση υπάρχει πίστη, πίστη στη δυνατότητα της κοινωνίας να αλλάξει, στη δύναμη των ανθρώπων να ορίζουν οι ίδιοι τη ζωή τους. Και αυτό, όσο κι αν φαίνεται αντιφατικό, είναι ίσως η πιο ώριμη, βαθιά προοδευτική στάση που μπορεί να έχει μια γενιά.