Η γέφυρά μας

Κάρτα Αλληλογραφίας (Κάρτποστάλ).
Παραγωγή εκτύπωσεις από το 1916 έως το 1919.
Λήψη από ανατολική πλευρά Αξιού/Βαρδάρη/Vardar (Πολυκάστρου)
Αριστερά πρώτη σειρά γήλοφοι από Αξιούπολη προς Άγιο Φανούριο και Σιδηροδρομικό Σταθμό Γουμέντζας.
Δεύτερη σειρά λόφοι προς Ισβόρ(Πηγή) και Δρέβενο(Πύλη) και Καρασινάν(Πλάγια).
Τρίτη σειρά η βορειοανατολική πλευρά του Παϊκου.
Δεξιά στο βάθος διακρίνεται η Τζένα.

Γράφει ο Βασίλης Αθανασιάδης
Στα 1869 ο Βαρώνος Χιρς, Βιεννέζος, Εβραϊκής καταγωγής και Τραπεζίτης, εξασφάλισε την άδεια κατασκευής του σιδηροδρομικού δικτύου της “Ευρωπαϊκής Τουρκίας”.

Με νέα σύμβαση το 1872, προχωρεί στην ίδρυση 2 εταιρειών, μιας κατασκευαστικής και μιας εκμετάλλευσης των γραμμών μέχρι το 1959!

Μεταξύ των γραμμών που αναλαμβάνει είναι και η κατασκευή του τμήματος από Θεσσαλονίκη προς Σκόπια και Μιτρόβιτσα(τα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) με την Σερβία τότε, σημερινά σύνορα τον βορειογειτόνων μας με τη Σερβία.

Ένα από τα μεγαλύτερα έργα αυτό που συνδέει την Αμφαξίτιδα στα όρια μεταξύ Καρασουλίου και Βοέμιτσας, δηλαδή το πέρασμα από την ανατολική πλευρά του Αξιού (την οποία ακολουθούσε η γραμμή από Θεσσαλονίκη μέχρι Πολύκαστρο) με την Δυτική την οποία συνέχιζε και συνεχίζει ακόμη μέχρι σήμερα μέχρι και τη Γευγελή, είναι η μεγάλη σιδηροδρομική γέφυρα (άνω των 300 μέτρων)που συνέδεε το Σταθμό Καρασουλίου με τον σταθμό της Γουμέντζας.

Η γέφυρά μας φρουρούμενη από Γάλλους στρατιώτες από την πλευρά του Σταθμού της Γουμέντζας με κατεύθυνση προς Καρασούλι (Πολὐκαστρο).
Εντυπωσιάζει η μεγάλη ποσότητα νερού και το εύρος του ποταμού.

Αυτή η γέφυρα, που κατασκευάστηκε το έτος 1872 και δόθηκε στην κυκλοφορία το 1873, αφού ολοκληρώθηκε η κατασκευή του τμήματος της σιδηροδρομικής γραμμής από Θεσσαλονίκη μέχρι Σκόπια, το 1874 ολοκληρώθηκε και το τμήμα από Σκόπια μέχρι την Μιτρόβιτσα, το δε 1888 έγινε η σύνδεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με την Σερβία (Βράνια, Νις,Βελιγράδι) και με τη Βιέννη, έτσι ολοκληρώθηκε η σύνδεση της Κεντρικής Ευρώπης με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

Η Κίτρινη γραμμή δείχνει την παλαιά χάραξη της Σιδ. Γραμμής.
1. Παλαιός Σιδ. Σταθμός ΓΟΥΜΕΝΤΣΑΣ (1872-1944).
2. Νέος (!) Σιδ. Σταθμός ΑΞΙΟΥΠΟΛΕΩΣ (1947 - αρχές δεκαετίας 1970 ).
3. Θέση παλαιάς Σιδηροδρομικής Γέφυρας (1872 - 1944).
4. Η σημερινή (Σιδηρά) Σιδηροδρομική γέφυρα και η νεότερη διαδρομή (1947)

Με αφορμή αυτή τη σύνδεση, το πρώτο τρένο με πλήθος δημοσιογράφων, πολιτικών, εμπόρων, διπλωματών κ.α. από Βιέννη, Βελιγράδι, Σκόπια Γευγελή, Γουμέντζα, Καρασούλι προς Θεσσαλονίκη, έκανε το παρθενικό του ταξίδι στις 18 Μαΐου 1888 και πέρασε από την γέφυρα μας.

Στη Θεσσαλονίκη την άφιξη της πρώτης αυτής αμαξοστοιχίας από τη Βιέννη στη Βασίλισσα του Θερμαϊκού, την υπεδέχθησαν πάνω από 30.000 έως 40.000 Θεσσαλονικείς όλων των εθνοτήτων και των θρησκειών, Έλληνες - Εβραίοι - Οθωμανοι κ.α.

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΗΤΑΝ ΤΟ ΕΜΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΣ

Η γέφυρα αυτή ήταν το μεγαλύτερο και πολυδάπανο έργο της Οθωμανικής κυβέρνησης που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή μας, εδώ στο Δήμο μας και έζησε ακριβώς 72 χρόνια, από το 1872 μέχρι και την 26η Οκτωβρίου το 1944.

Θα μπορούσε να ήταν τον εμβληματικό σύμβολο του Δήμου μας που ενώνει την γνωστή μας επαρχία Παιονίας, με την ανατολική πλευρά του Αξιού που είναι όλα προσφυγοχώρια.

Τότε κατά την υποχώρηση - αποχώρηση των Γερμανών από την πατρίδα μας, οι Γερμανοί ολοκληρώνανε το καταστροφικό τους έργο, εις βάρος της πολύπαθης χώρας μας, καταστρέφοντας έργα και υποδομές και ιδιαίτερα το σιδηροδρομικό δίκτυο της.

Εκείνες τις ημέρες ανατίναξαν του σιδηροδρομικούς σταθμούς της Γέφυρας(Τοψίν), του Άσπρου(Αματόβου) και την ημέρα του Αγίου Δημητρίου 26 / 10 /1944, ανατίναξαν το σιδηροδρομικό σταθμό Καρασουλίου (Πολυκάστρου), της Γουμέντζας (έπειτα σταθμός Αξιουπόλεως) που κατασκευάσθηκαν το 1872 από την Οθωμανική αυτοκρατορία και τον σταθμό της Ειδομένης που ήταν νεότερης κατασκευής (1928).

Σιδηροδρομικός Σταθμός Καρασουλίου
(O πρώτος Σιδ. σταθμός Πολυκάστρου 1872 - 1944).
Φωτογραφία Μάιος 1916
Η λήψη είναι από τη νοτιοδυτική πλευρά!
Η φωτογραφία από τα Γαλλικά ιστορικά αρχεία.
Στη φωτογραφία: Καρασούλι ο σταθμός μετατράπηκε
σε αρχηγείο της 129ης Μεραρχίας
Αρχική λεζάντα: Karasuli La gare transformée en quartier général de la 129e division légende d'origine Mai 1916
Το ImagesDéfense είναι μέρος στο Διαδίκτυο ενός φιλόδοξου έργου του Ministère des Armées.

Η πρόσοψη τους παλαιού σταθμού Πολυκάστρου.

Στο σημείο αυτό το 1917 προσέγγισε ο λιθόστρωτος δρόμος που κατασκεύασαν τα συμμαχικά στρατεύματα για τις στρατιωτικές ανάγκες κυκλοφορίας των οχημάτων μεταφοράς προσωπικού και εφοδίων.

Αυτός ο δρόμος ήταν η εθνική οδός Τοψίν - συνόρων (Γέφυρα - Ευζωνοι), μέχρι το φθινόπωρο του 1954, οπότε ολοκληρώθηκε η κατασκευή της Εθνικής οδού (Π.Ε.Ο.), τμήμα της οποίας είναι η κεντρική οδός “Μεγάλου Αλεξάνδρου” του Πολυκάστρου.

Από τα υπάρχοντα κτίρια (Οθωμανικά) σώζεται μέχρι σήμερα σε άριστη κατάσταση, το κτίριο που διακρίνεται στο κέντρο της πρώτης φωτογραφίας και που καταδεικνύομαι με βελάκι, με κεραμοσκεπή (με σοφίτα και υπόγειο), το οποίο ήταν κατοικία του εργοδηγού γραμμής.

Η ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ

Την Τρίτη 25 Οκτωβρίου 1944, οι τοπικές αρχές του Πολυκάστρου και της Αξιουπόλεως είχαν ειδοποιηθεί από τις αποχωρούσες Γερμανικές αρχές, για τις ανατινάξεις που θα γίνονταν την επόμενη ημέρα για να μη πλησιάσουν κατά μήκος της γραμμής και ιδιαίτερα να μη πλησιάσουν προς την περιοχή της σιδηροδρομικής γέφυρας, σε απόσταση 1500 μέτρων για να μην υπάρξουν αθώα θύματα.

Ο αλησμόνητος Παπα-Φώτης Βασιλειάδης και ο τότε Κοινοτάρχης Πολυκάστρου Αντώνιος Κοσμίδης (καροποιός στο επάγγελμα) 1892 - 1956, ενημέρωσαν με κάθε μέσον τους κατοίκους του Πολυκάστρου και ιδιαίτερα τους Ανατολικορωμυλιώτες (Σιναπλιώτες και Ραβδιώτες) οι οποίοι ήταν και πολλοί κτηνοτρόφοι, να μην βγάλουν τα κοπάδια τους στη βορειοδυτική πλευρά του Πολυκάστρου όπου σήμερα είναι οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις, για να μην έχουμε ατυχήματα.

Το ίδιο και από την πλευρά της Αξιούπολης που τότε ήταν μεγαλύτερη του Πολυκάστρου (σε πληθυσμό), το έργο της ενημέρωσης ανέλαβαν οι τοπικές αρχές και ιδιαίτερα ο αλησμόνητος Παπα-Πρόδρομος Ηλιάδης.

Εκείνη την ημέρα η Αξιούπολη πανηγύριζε και ο Ιερός Ναού του Αγίου Δημητρίου ήταν κατάμεστος από κόσμο, ενώ εκατοντάδες Αξιουπολίτες από την κορυφή του λόφου και πέριξ του ναού, είχαν πανοραμική θέα προς τον ευρυρέων Αξιό και τη μεγάλη γέφυρά μας αναμένοντας την καταστροφή της, πράγμα που το γνώριζαν από την προηγούμενη ημέρα. Κάποιοι πιο τολμηροί, κυρίως νέοι, είχαν συγκεντρωθεί ανατολικότερα στο λόφο που είναι το σημερινό Δρέβενο (Πύλη).

Ανήμερα του Αγίου Δημητρίου 26 /10 / 1944, ημέρα Τετάρτη, από τις 09:00 το πρωί ξεκίνησε το καταστροφικό έργο των Γερμανών.

Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Αξιουπόλεως.

Πρώτα ανατινάχθηκε το κτίριο του παλαιού σιδηροδρομικού σταθμού Καρασουλίου (Πολυκάστρου) και στη συνέχεια με προπορευόμενη αμαξοστοιχία η οποία ήταν έμφορτη με εκρηκτικά υλικά και ειδικούς στα εκρηκτικά Γερμανούς στρατιώτες, οι οποίοι κάθε 100 μέτρα ανατίναζαν τη σιδηροδρομική γραμμή καθώς και τα υπάρχοντα μικρογεφυρίδια, όπως στη σημερινή διάβαση της οδού Αγίου Αθανασίου και στην περιοχή Αμπέλια, Πολυκάστρου.

Κάθε 100 μέτρα κατέστρεφαν - ανατίναζαν τη σιδηροδρομική γραμμή.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΠΑΜ - ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΘΛΙΨΗ

Λίγο πριν το μεσημέρι στις 26 Οκτωβρίου 1944, έφτασαν επάνω στην πανέμορφη γέφυρα μας, όπου ήδη είχαν δέσει σε όλα τα βάθρα της, μεγάλες ποσότητες εκρηκτικών, η μηχανή (καρβουνιάρης) αποκόπηκε και συνέχισε προς τον σταθμό της Γουμέντζας, αφού εγκατέλειψε, βαγόνια με εκρηκτικά και άλλα υλικά επάνω στη γέφυρα τα οποία πυροδότησαν και τότε έγινε η μεγάλη έκρηξη και η καταστροφή της πανέμορφης γέφυρας μας.

Το σημείο της παλαιάς γέφυρας, διακρίνονται υπολλέιματα της ανατιναχθήσης γέφυρας

Μνήμες αυτοπτών μαρτύρων, συνδημοτών μας

Είχαμε κρυφτεί από το πρωί, στα παλιά αλώνια, εκεί όπου σήμερα βρίσκονται οι αθλητικές εγκαταστάσεις του Πολυκάστρου, μαζί με το γείτονά μου τον Τσόρ (Γιώργος Σαχπαζίδης 1932 - 2019) και μόλις ανατινάχθηκε ο σιδηροδρομικός σταθμός και απομακρύνθηκαν οι Γερμανοί, τρέξαμε, από τους πρώτους και μαζεύαμε τις καρούλες με τις ταινίες του τηλεγράφου, μολυβδοσφραγίδες και άλλα υλικά προς πώληση για χαρτζιλίκι (Δικαίος Φ. Βασιλειάδης 1929 - 25/07/2023).

Πόνεσε η ψυχή μας σαν είδαμε την γέφυρά μας να ανατινάζεται και να πέφτουν τα συντρίμμια μέσα στο Βαρντάρ. Εκεί στο πρώτο βάθρο από τη μεριά μας (ανατολικά του Αξιού) μαθαίναμε κολύμπι και ψαρεύαμε (Δήμος Μηνοβγίδης 1933-2022).

Παρά τις συμβουλές να μην πλησιάσουμε, εμείς περάσαμε το ρέμα πάνω απ΄τον Ραβδά και πήγαμε εκεί προς το σημερινό 525 και κρυβόμασταν, πίσω από τις γκορτσιές(αγριοαχλαδιές) και επί ώρες περιμέναμε να ακούσουμε το μεγάλο ΜΠΑΜ στη γέφυρα μας (Στέργιος Γκαντίδης γεννηθείς 1928 ο οποίος είναι εν ζωή σήμερα 2025 και διανύει το 98 έτος της ηλικίας του).

Σ΄αυτήν την πανέμορφη γέφυρα δούλεψα 13 και 14ων ετών με τους Γερμανούς που χτίζανε τα πολυβολεία, θυμάμαι σήμερα τις πανέμορφες καμάρες της και τα βάθρα μέσα΄στο ποτάμι και έκλαψε η ψυχή μου όταν την είδα κατεστραμμένη. Οι Γερμανοί για αμοιβή της εργασίας μου, μου έδιναν πετρέλαιο σε παγούρια. (Γιώργος Αλτιπαρμακίδης 1928 και αυτός εν ζωή σήμερα 2025) με διαύγεια πνεύματος και πολλές μνήμες από τα παιδικά του χρόνια στο Πολύκαστρο.

Θυμάμαι τη γέφυρα όπως την βλέπω στην φωτογραφία και ακόμη την επόμενη χρονιά, 1945, είχαμε πέσει σαν τις ακρίδες, ειδικά το καλοκαίρι που ήταν χαμηλή η στάθμη του Αξιού και με κάθε τρόπο μαζεύαμε σίδερα από τα συντρίμμια της γέφυρας για το χαρτζιλίκι μας (Χρήστος Δαούτης 1935 εν ζωή σήμερα 2025, συνταξιούχος Δημοτικός Υπάλληλος Πολυκάστρου).

Η σημερινή σιδηρά γέφυρα με 6 βάθρα εντός του ποταμού

Η νεότερη γέφυρα, κατασκευάσθηκε 200 μέτρα νοτιότερα της παλαιάς και ιστορικής γέφυρας

Φωτογραφίες: Γ. Ζαβουδάκη, Μ Αθανασιάδου και χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες από τα Γαλλικά Ιστορικά αρχεία καθώς και αεροφωτογραφίες της Google.

Σαν σήμερα πριν από 81 χρόνια καταστράφηκε η γέφυρα μας.