Έλληνες – Γραικοί – Ρωμιοί

Του Κώστα Μπούζα
Τρία ονόματα διεκδίκησαν τον τίτλο του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους και των πολιτών του, ύστερα από την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού. Ένδοξα και τα τρία και με ξεχωριστή θέση στη μακραίωνη ιστορία του Έθνους.

Και πρώτα απ’ όλα το ίδιο το όνομα “’Ελληνες”. Αυτό καταγράφεται στην Ιλιάδα, ως φύλο της Φθίας, περιοχής της Θεσσαλίας, με αρχηγό τον Αχιλλέα. Γενάρχης του θεωρείται ο Έλληνας, γιος του Δευκαλίωνα. Για πρώτη φορά το υιοθετούν όλοι οι κάτοικοι της χώρας, ως κοινό δηλωτικό τους, με την ίδρυση της Δελφικής Αμφικτιονίας και την έναρξη του θεσμού των Ολυμπιακών αγώνων.

Οι Γραικοί, τώρα, καταγράφονται ως Ελληνικό φύλο της περιοχής της Δωδώνης και του Αχελώου. Γενάρχης του θεωρείται ο Γραικός, ο οποίος γενεαλογείται κι αυτός από τον Δευκαλίωνα. Το όνομα φαίνεται να έχει σχέση με τη λέξη γηραιός, όπως ονομάζονταν οι υποφήτες της Δωδώνης. Αυτοί, βέβαια, συνηθέστερα λέγονταν Σελλοί (Ελλοί, Έλληνες), κάτι που δείχνει τη συγγένεια των δύο ονομάτων (Έλληνες, Γραικοί). Προφανώς επρόκειτο για φύλο διφυές, ένα τμήμα του πέρασε, αργότερα, από τη Δωδώνη στη Θεσσαλία. 

Όσον αφορά αυτήν τη σχέση, ο Αριστοτέλης αναφέρει χαρακτηριστικά, ότι στη συγκεκριμένη περιοχή της κεντρικής Ηπείρου, κατοικούσαν οι Σελλοί “και οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί, νυν δε Έλληνες”. Το όνομα Γραικοί χρησιμοποιήθηκε και μεταγενέστερα, για να διακρίνει τους κατά την εθνική καταγωγή Έλληνες, κατά τους μέσους χρόνους. Με τη λατινική του εκδοχή, τέλος, υιοθετήθηκε από τους Ευρωπαίους, οι οποίοι αποκαλούν έκτοτε τη χώρα μας “Greece”.

Τέλος, την εποχή της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ή Ρωμανίας, δηλαδή του Βυζαντίου, επικράτησε το όνομα “Ρωμαίος”, ως δηλωτικό του πολίτη της Αυτοκρατορίας. Αργότερα, στη δημοτική παράδοση της χώρας, η λέξη διατηρήθηκε με την παραλλαγή “Ρωμιός”.

Τελικά, όσον αφορά την ονομασία του νεοσύστατου κράτους και των πολιτών του, μεταξύ των τριών, επικράτησε το ενδοξότερο “Έλληνες”. Και τα άλλα δύο, όμως, δεν έχασαν ούτε για μια στιγμή τη θέση τους στην ψυχή του Έθνους.