Αναστασία Νικολοπούλου, Απόφοιτος Νομικής ΕΚΠΑ, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο ΑΠΘ και
Μαρκόπουλος Χ. Θωμάς, Επικοινωνιολόγος, Μεταπτυχιακός Φοιτητής Διεθνών, Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διπλωματίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Δημόσια συζήτηση γίνεται ξανά, περί της ύπαρξης ή μη του Kεντρώου -ή Μεσαίου- Χώρου και στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Αλλά κυρίως σε ποιον ανήκει κομματικά αυτός ο ιδεολογικός χώρος. Ένας θολός και αμφιλεγόμενος πολιτικός όρος που αν και χρησιμοποιήθηκε ευρέως την τελευταία 30ετία -από την Νέα Δημοκρατία και τα εκάστοτε παρακλάδια της, μα και κόμματα όπως το ΠΑΣΟΚ (αργότερα, σήμερα και το ΚΙΝΑΛ), το Ποτάμι, την Ένωση Κεντρώων etc.- δεν έχει πείσει καθαρά περί της ορθότητάς ύπαρξης του. Παράλογο;
Ο όρος δεν είναι παλιός. Κατά τον Αριστοτέλη, το απόλυτο κέντρο, η τέλεια ισορροπία, η χρυσή τομή, αποτελεί το αρμονικό και αισθητικά βέλτιστο μέσο σημείο μεταξύ δύο άκρων. Από πολλές πλευρές, η ίδια η έννοια του κεντρώου χώρου δεν είναι ικανοποιητική ως χαρακτηρισμός μιας πολιτικής στάσης. Από το 1910 μέχρι σήμερα: Βενιζελικοί, αντιδεξιοί, αντικομμουνιστές, με τον Πλαστήρα, Παπανδρεϊκοί, Μητσοτακικοί, Μακρονικοί (Γαλλία), Δημοκρατικοί (ΗΠΑ), Μπλερικοί (ΗΒ) etc... Στην Αθήνα ψηφίζουν Μπακογιάννη, στην Θεσσαλονίκη Ζέρβα! Πολλές φορές ως ιδεολογικός χώρος, παραπέμπει στην έλλειψη συγκεκριμένων αρχών, στην απουσία προγράμματος, στη ροπή προς μεσοβέζικες λύσεις στα διάφορα προβλήματα. Και αντιπροσωπεύει στη συνείδηση πολλών πολιτών -και δικαιολογημένα- την ενσάρκωση του ''ιδεολογικού ερμαφροδιτισμού''.
Μεταξύ... ''Σκύλας και Χάρυβδης''!
Η συνηθισμένη άποψη για την πολιτική τοποθέτηση, δηλαδή ο νοητός χάρτης που χρησιμοποιούμε σχεδόν όλοι, αναφορικά με τις πολιτικές πεποιθήσεις – συνίσταται στον μονοδιάστατο άξονα αριστεράς – δεξιάς. Όταν εμπλουτίζεται, ο άξονας αναπαριστάται πάνω-κάτω ως εξής: άκρα αριστερά – αναρχισμός – κομμουνισμός – σοσιαλισμός – οικολογία – σοσιαλδημοκρατία – φιλελευθερισμός – νεοφιλελευθερισμός – συντηρητισμός – φασισμός – εθνικοσοσιαλισμός – άκρα δεξιά.
Το φάσμα αυτό είναι προβληματικό. Και αυτό διότι δεν παρέχει τη δυνατότητα τοποθέτησης για μεγάλες ομάδες πολιτών που δεν εμπίπτουν συνειδητά στην αριστερά, το κέντρο ή την δεξιά. Στην πραγματικότητα, αποκλείει όλους τους πολίτες που δεν θεωρούν πως οι χαρακτηρισμοί ''αριστερός, δεξιός'' περιγράφουν τις πεποιθήσεις τους.
Πέραν τούτου, το μοντέλο αριστεράς-δεξιάς είναι εξ ορισμού ανεπαρκές. Το φάσμα αυτό υπονοεί πως, αν κάποιος υπερβαίνει τα εσκαμμένα κάποια πολιτική ιδεολογία, καταλήγει στον φασισμό ή τον αναρχισμό… ή και στα δύο. Ακολουθώντας τη συντηρητική ιδεολογία πέρα από το λογικό της άκρο, καταλήγουμε στο φασισμό. Αντίστοιχα, ακολουθώντας την οικολογία ως ιδεολογία πέρα από το λογικό της άκρο, καταλήγουμε θεωρητικά στον αναρχισμό. Η εκλογίκευση αυτή είναι ασυνεπής και επιπλέον παραβλέπει τεράστιες φιλοσοφικές διαφορές μεταξύ π.χ. του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού ή του συντηρητισμού και του φασισμού.
Επίσης, η ευθεία αριστεράς – δεξιάς δεν παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τις διαφορές μεταξύ των πολιτικών κατηγοριοποιήσεων. Δεν μας εξηγεί πχ ποιες είναι οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των right-wing: φιλελεύθερων, συντηρητικών κλπ.
Πιστεύουμε πως μια πολύ πιο ακριβέστερη αναπαράσταση του πολιτικού τοπίου δίδεται μέσω του πολιτικού χάρτη του μοντέλου του κ. D. Nolan. Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον David Nolan, σε άρθρο του με τίτλο Ταξινόμηση και Ανάλυση των Οικονομικοπολιτικών Συστημάτων στα 70s. Στο The Individualist, του μηνιαίου περιοδικού της Ένωσης για την Ατομική Ελευθερία, Society for Individual Liberty, SIL.
Το Διάγραμμα D. Nolan
Οι Φιλελεύθεροι, υποστηρίζουν την ελευθερία και το δικαίωμα επιλογής τόσο σε προσωπικά όσο και οικονομικά ζητήματα. Πιστεύουν πως μοναδικός σκοπός της κυβέρνησης είναι η προστασία των πολιτών από τη βία και τη διαφθορά. Τιμούν την ατομική ευθύνη και δείχνουν ανοχή απέναντι στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ποικιλομορφία.
Οι Αριστεροί, γενικά ενστερνίζονται το δικαίωμα της επιλογής σε προσωπικά ζητήματα, αλλά υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός μεγάλου κέντρου λήψης αποφάσεων για οικονομικά ζητήματα. Αναμένουν από την κυβέρνηση να βοηθά τους μη προνομιούχους, στο όνομα της ισονομίας. Οι αριστεροί δείχνουν ανοχή στην κοινωνική ποικιλομορφία, αλλά επιδιώκουν τη απόλυτη οικονομική ισότητα.
Οι Δεξιοί, προτιμούν το δικαίωμα της επιλογής αναφορικά με τα οικονομικά ζητήματα, αλλά επιζητούν επίσημα πρότυπα για τα προσωπικά ζητήματα. Τείνουν να υποστηρίζουν την ελεύθερη αγορά, αλλά συχνά ζητούν από την κυβέρνηση να προστατεύσει την κοινωνία από κατ’ αυτούς απειλές για τα ήθη ή τον παραδοσιακό οικογενειακό ιστό. Αγαπάνε την θρησκεία και τα ήθη/έθιμα.
Οι Απολυταρχικοί, επιθυμούν από την κυβέρνηση να ασκεί σημαντικό έλεγχο στους πολίτες και την κοινωνία. Υποστηρίζουν τον απόλυτα κεντρικό σχεδιασμό και συχνά αμφισβητούν τη σημασία της ελευθερίας και του δικαιώματος στην επιλογή. Στο κατώτατο τμήμα του πίνακα, οι αριστεροί απολυταρχικοί καλούνται κομμουνιστές, ενώ οι απολυταρχικοί της δεξιάς ονομάζονται γενικά φασίστες. Τα άκρα ενώνονται... κάποια στιγμή!
Ο πολιτικός χώρος των ρεαλιστών
Αντιστοιχεί στους πολίτες που προτιμούν τον επιλεκτικό κρατικό παρεμβατισμό και εστιάζουν στις πρακτικές λύσεις για τα τρέχοντα προβλήματα. Αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα με διαλλακτικότητα. Πιστεύουν πως η κυβέρνηση αποτελεί ένα αποδεκτό μέσο ελέγχου της υπερβολικής ελευθερίας. Χαρακτηρίζονται δε, από ήπιο και μετριοπαθή πολιτικό λόγο και αστική συμπεριφορά. Είναι φιλοπάτριδες, μα όχι ακραίοι.
Δεν υπάρχει λοιπόν στενά οριοθετημένος πολιτικά κεντρώος χώρος. Υπάρχουν οι μετριοπαθείς πολίτες. Οι ''νοικοκυραίοι''. Που δεν αρέσκονται σε ακρότητες και φανατισμούς. Κι αυτοί δίνουν την νίκη στις εκλογές! Τα πολιτικά τους πιστεύω βέβαια... μεταβάλλονται. Από εποχή σε εποχή. Δεν είναι όμως ποτέ ''δεξιοί η αριστεροί'' με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Είναι θεσμικοί, εκτιμούν τον πατριωτισμό και την τάξη, μα και την πρόοδο.
Αναμφίβολα, η ύπαρξη και, ακόμη περισσότερο, η ισχυρή παρουσία ενός κεντρώου κόμματος στην πολιτική σκηνή κάθε χώρας, κυρίως ευρωπαϊκής, δεν είναι απλώς αναγκαίες, είναι εξαιρετικά ωφέλιμες. Στην Ελλάδα μάλιστα, των τεραστίων προβλημάτων και των ιδιαιτεροτήτων, με τα κόμματα των άκρων να διεισδύουν σε πλήθη ψηφοφόρων πουλώντας αυταπάτες, δοξασίες και... ''νταηλίκια'', είναι διπλά αναγκαίες και ωφέλιμες. Συνήθως τα κόμματα του κεντρώου χώρου είναι σε θέση να διατηρήσουν κοινωνικές ισορροπίες, να απορροφήσουν κραδασμούς και να συμπράξουν όποτε απαιτείται, προκειμένου να κυβερνηθεί ο τόπος μέσα στο δημοκρατικό-πατριωτικό πλαίσιο.
Eίναι ενωτικοί! Είναι οικονομικά φιλελεύθεροι, νοιάζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και συμφωνούν σε μέτρα εκσυγχρονισμού του κράτους και της οικονομίας. Προοδευτικοί σε ζητήματα ανθρωπιστικά, οικολογικά, φιλοζωικά. Είναι πατριώτες με την σύγχρονη έννοια του όρου και θέλουν να βλέπουν το τόπο να προκόβει. Επίσης δεν γουστάρουν και πολύ-πολύ τον λαϊκισμό! Είναι, μπορεί να πει κανείς, ρομαντικοί ρεαλιστές. Πολλά κόμματα τους διεκδικούν, ελάχιστα τους έχουν...
''Μην πυροβολείτε'' τους Κεντρώους!
Δημόσια συζήτηση γίνεται ξανά, περί της ύπαρξης ή μη του Kεντρώου -ή Μεσαίου- Χώρου και στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Αλλά κυρίως σε ποιον ανήκει κομματικά αυτός ο ιδεολογικός χώρος. Ένας θολός και αμφιλεγόμενος πολιτικός όρος που αν και χρησιμοποιήθηκε ευρέως την τελευταία 30ετία -από την Νέα Δημοκρατία και τα εκάστοτε παρακλάδια της, μα και κόμματα όπως το ΠΑΣΟΚ (αργότερα, σήμερα και το ΚΙΝΑΛ), το Ποτάμι, την Ένωση Κεντρώων etc.- δεν έχει πείσει καθαρά περί της ορθότητάς ύπαρξης του. Παράλογο;
Ο όρος δεν είναι παλιός. Κατά τον Αριστοτέλη, το απόλυτο κέντρο, η τέλεια ισορροπία, η χρυσή τομή, αποτελεί το αρμονικό και αισθητικά βέλτιστο μέσο σημείο μεταξύ δύο άκρων. Από πολλές πλευρές, η ίδια η έννοια του κεντρώου χώρου δεν είναι ικανοποιητική ως χαρακτηρισμός μιας πολιτικής στάσης. Από το 1910 μέχρι σήμερα: Βενιζελικοί, αντιδεξιοί, αντικομμουνιστές, με τον Πλαστήρα, Παπανδρεϊκοί, Μητσοτακικοί, Μακρονικοί (Γαλλία), Δημοκρατικοί (ΗΠΑ), Μπλερικοί (ΗΒ) etc... Στην Αθήνα ψηφίζουν Μπακογιάννη, στην Θεσσαλονίκη Ζέρβα! Πολλές φορές ως ιδεολογικός χώρος, παραπέμπει στην έλλειψη συγκεκριμένων αρχών, στην απουσία προγράμματος, στη ροπή προς μεσοβέζικες λύσεις στα διάφορα προβλήματα. Και αντιπροσωπεύει στη συνείδηση πολλών πολιτών -και δικαιολογημένα- την ενσάρκωση του ''ιδεολογικού ερμαφροδιτισμού''.
Μεταξύ... ''Σκύλας και Χάρυβδης''!
Η συνηθισμένη άποψη για την πολιτική τοποθέτηση, δηλαδή ο νοητός χάρτης που χρησιμοποιούμε σχεδόν όλοι, αναφορικά με τις πολιτικές πεποιθήσεις – συνίσταται στον μονοδιάστατο άξονα αριστεράς – δεξιάς. Όταν εμπλουτίζεται, ο άξονας αναπαριστάται πάνω-κάτω ως εξής: άκρα αριστερά – αναρχισμός – κομμουνισμός – σοσιαλισμός – οικολογία – σοσιαλδημοκρατία – φιλελευθερισμός – νεοφιλελευθερισμός – συντηρητισμός – φασισμός – εθνικοσοσιαλισμός – άκρα δεξιά.
Το φάσμα αυτό είναι προβληματικό. Και αυτό διότι δεν παρέχει τη δυνατότητα τοποθέτησης για μεγάλες ομάδες πολιτών που δεν εμπίπτουν συνειδητά στην αριστερά, το κέντρο ή την δεξιά. Στην πραγματικότητα, αποκλείει όλους τους πολίτες που δεν θεωρούν πως οι χαρακτηρισμοί ''αριστερός, δεξιός'' περιγράφουν τις πεποιθήσεις τους.
Πέραν τούτου, το μοντέλο αριστεράς-δεξιάς είναι εξ ορισμού ανεπαρκές. Το φάσμα αυτό υπονοεί πως, αν κάποιος υπερβαίνει τα εσκαμμένα κάποια πολιτική ιδεολογία, καταλήγει στον φασισμό ή τον αναρχισμό… ή και στα δύο. Ακολουθώντας τη συντηρητική ιδεολογία πέρα από το λογικό της άκρο, καταλήγουμε στο φασισμό. Αντίστοιχα, ακολουθώντας την οικολογία ως ιδεολογία πέρα από το λογικό της άκρο, καταλήγουμε θεωρητικά στον αναρχισμό. Η εκλογίκευση αυτή είναι ασυνεπής και επιπλέον παραβλέπει τεράστιες φιλοσοφικές διαφορές μεταξύ π.χ. του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού ή του συντηρητισμού και του φασισμού.
Επίσης, η ευθεία αριστεράς – δεξιάς δεν παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τις διαφορές μεταξύ των πολιτικών κατηγοριοποιήσεων. Δεν μας εξηγεί πχ ποιες είναι οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των right-wing: φιλελεύθερων, συντηρητικών κλπ.
Πιστεύουμε πως μια πολύ πιο ακριβέστερη αναπαράσταση του πολιτικού τοπίου δίδεται μέσω του πολιτικού χάρτη του μοντέλου του κ. D. Nolan. Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον David Nolan, σε άρθρο του με τίτλο Ταξινόμηση και Ανάλυση των Οικονομικοπολιτικών Συστημάτων στα 70s. Στο The Individualist, του μηνιαίου περιοδικού της Ένωσης για την Ατομική Ελευθερία, Society for Individual Liberty, SIL.
Το Διάγραμμα D. Nolan
Οι Φιλελεύθεροι, υποστηρίζουν την ελευθερία και το δικαίωμα επιλογής τόσο σε προσωπικά όσο και οικονομικά ζητήματα. Πιστεύουν πως μοναδικός σκοπός της κυβέρνησης είναι η προστασία των πολιτών από τη βία και τη διαφθορά. Τιμούν την ατομική ευθύνη και δείχνουν ανοχή απέναντι στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ποικιλομορφία.
Οι Αριστεροί, γενικά ενστερνίζονται το δικαίωμα της επιλογής σε προσωπικά ζητήματα, αλλά υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός μεγάλου κέντρου λήψης αποφάσεων για οικονομικά ζητήματα. Αναμένουν από την κυβέρνηση να βοηθά τους μη προνομιούχους, στο όνομα της ισονομίας. Οι αριστεροί δείχνουν ανοχή στην κοινωνική ποικιλομορφία, αλλά επιδιώκουν τη απόλυτη οικονομική ισότητα.
Οι Δεξιοί, προτιμούν το δικαίωμα της επιλογής αναφορικά με τα οικονομικά ζητήματα, αλλά επιζητούν επίσημα πρότυπα για τα προσωπικά ζητήματα. Τείνουν να υποστηρίζουν την ελεύθερη αγορά, αλλά συχνά ζητούν από την κυβέρνηση να προστατεύσει την κοινωνία από κατ’ αυτούς απειλές για τα ήθη ή τον παραδοσιακό οικογενειακό ιστό. Αγαπάνε την θρησκεία και τα ήθη/έθιμα.
Οι Απολυταρχικοί, επιθυμούν από την κυβέρνηση να ασκεί σημαντικό έλεγχο στους πολίτες και την κοινωνία. Υποστηρίζουν τον απόλυτα κεντρικό σχεδιασμό και συχνά αμφισβητούν τη σημασία της ελευθερίας και του δικαιώματος στην επιλογή. Στο κατώτατο τμήμα του πίνακα, οι αριστεροί απολυταρχικοί καλούνται κομμουνιστές, ενώ οι απολυταρχικοί της δεξιάς ονομάζονται γενικά φασίστες. Τα άκρα ενώνονται... κάποια στιγμή!
Ο πολιτικός χώρος των ρεαλιστών
Αντιστοιχεί στους πολίτες που προτιμούν τον επιλεκτικό κρατικό παρεμβατισμό και εστιάζουν στις πρακτικές λύσεις για τα τρέχοντα προβλήματα. Αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα με διαλλακτικότητα. Πιστεύουν πως η κυβέρνηση αποτελεί ένα αποδεκτό μέσο ελέγχου της υπερβολικής ελευθερίας. Χαρακτηρίζονται δε, από ήπιο και μετριοπαθή πολιτικό λόγο και αστική συμπεριφορά. Είναι φιλοπάτριδες, μα όχι ακραίοι.
Δεν υπάρχει λοιπόν στενά οριοθετημένος πολιτικά κεντρώος χώρος. Υπάρχουν οι μετριοπαθείς πολίτες. Οι ''νοικοκυραίοι''. Που δεν αρέσκονται σε ακρότητες και φανατισμούς. Κι αυτοί δίνουν την νίκη στις εκλογές! Τα πολιτικά τους πιστεύω βέβαια... μεταβάλλονται. Από εποχή σε εποχή. Δεν είναι όμως ποτέ ''δεξιοί η αριστεροί'' με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Είναι θεσμικοί, εκτιμούν τον πατριωτισμό και την τάξη, μα και την πρόοδο.
Αναμφίβολα, η ύπαρξη και, ακόμη περισσότερο, η ισχυρή παρουσία ενός κεντρώου κόμματος στην πολιτική σκηνή κάθε χώρας, κυρίως ευρωπαϊκής, δεν είναι απλώς αναγκαίες, είναι εξαιρετικά ωφέλιμες. Στην Ελλάδα μάλιστα, των τεραστίων προβλημάτων και των ιδιαιτεροτήτων, με τα κόμματα των άκρων να διεισδύουν σε πλήθη ψηφοφόρων πουλώντας αυταπάτες, δοξασίες και... ''νταηλίκια'', είναι διπλά αναγκαίες και ωφέλιμες. Συνήθως τα κόμματα του κεντρώου χώρου είναι σε θέση να διατηρήσουν κοινωνικές ισορροπίες, να απορροφήσουν κραδασμούς και να συμπράξουν όποτε απαιτείται, προκειμένου να κυβερνηθεί ο τόπος μέσα στο δημοκρατικό-πατριωτικό πλαίσιο.
Eίναι ενωτικοί! Είναι οικονομικά φιλελεύθεροι, νοιάζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και συμφωνούν σε μέτρα εκσυγχρονισμού του κράτους και της οικονομίας. Προοδευτικοί σε ζητήματα ανθρωπιστικά, οικολογικά, φιλοζωικά. Είναι πατριώτες με την σύγχρονη έννοια του όρου και θέλουν να βλέπουν το τόπο να προκόβει. Επίσης δεν γουστάρουν και πολύ-πολύ τον λαϊκισμό! Είναι, μπορεί να πει κανείς, ρομαντικοί ρεαλιστές. Πολλά κόμματα τους διεκδικούν, ελάχιστα τους έχουν...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.
Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.
Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.