Act Business Center

Act Business Center

Τρίτη 19 Ιουνίου 2018

Το Μακεδονικό ζήτημα - Αλήθειες και μαθήματα Ιστορίας

Γράφει η Άννα Ριζάκη
Μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής ΣΥΡΙΖΑ Κιλκίς
Το κείμενο συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας – ΠΓΔΜ ("Βόρειας Μακεδονίας", με βάση τη συμφωνία) έφερε στην επιφάνεια αντιθέσεις πάνω στο ζήτημα του Μακεδονικού και διαφωνίες ως προς τον τρόπο επίλυσής του.

Αρχικά θ’ αναφερθώ σε κάποια σημεία-σταθμούς της ιστορικής εξέλιξης αυτού του ζητήματος που απασχολεί τους πληθυσμούς της περιοχής για 100 περίπου χρόνια.

1. Στις αρχές του 20ου αιώνα διαμορφώνεται μία πληθυσμιακή ομάδα στη Οθωμανική Μακεδονία που δεν θέλει να ενταχθεί εθνικά ούτε στους Έλληνες, ούτε στους Βουλγάρους ούτε στους Σέρβους. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Στρατής Μυριβήλης στη «Ζωή εν τάφω». «Μολαταύτα δε θέλουν να ‘ναι μήτε Μπουλγκάρ μήτε Σρρπ (= Σέρβοι) μήτε Γκρρτς (= Έλληνες). Μονάχα Μακεντών ορτοντόξ».

2. Το 1913, στο τέλος του β’ Βαλκανικού πολέμου, με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, η περιοχή της Μακεδονίας μοιράζεται στα κράτη της Βαλκανικής, Ελλάδα, Βουλγαρία και Σερβία. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα παραχωρήθηκε περίπου το 50,5% της μείζονος Μακεδονίας, το 38% στη Σερβία και το 10,5% στη Βουλγαρία[8]

3. Tο 1925, τυπώθηκε για πρώτη φορά από την ελληνική κυβέρνηση ένα αλφαβητάριο, το Abecedar με λατινικούς χαρακτήρες και συντάχθηκε στη «μακεδονική διάλεκτο» με σκοπό να χρησιμοποιηθεί στη διδασκαλία του σλαβόφωνου πληθυσμού της βόρειας Ελλάδας. Ο εκπρόσωπος της Ελλάδας, Βασίλης Δενδραμής, «υπερασπίστηκε το αναγνωστικό στη Κοινωνία των Εθνών χαρακτηρίζοντας τη σλαβομακεδονική γλώσσα ως ανεξάρτητη και διακριτή σε σχέση με τη Βουλγαρική ή τη Σερβική. Είναι φανερό ότι στα χρόνια του Μεσοπολέμου, το ελληνικό κράτος προσπαθούσε να αναγνωρίσει τους σλαβόφωνους ως διακριτή οντότητα, για ν’ αποφύγει τον εκβουλγαρισμό τους.

Αντίστοιχα η Πηνελόπη Δέλτα γράφει στα «Μυστικά του Βάλτου» (1937)

“Ήταν ένα κράμα όλων των βαλκανικών εθνικοτήτων τότε η Μακεδονία. Έλληνες, Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Σέρβοι, Αλβανοί, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, ζούσαν φύρδην-μίγδην κάτω από τον βαρύ ζυγό των Τούρκων. Η γλώσσα τους ήταν η ίδια, μακεδονίτικη, ένα κράμα και αυτή από σλαβικά και ελληνικά, ανακατωμένα με λέξεις τούρκικες.
Όπως και στα Βυζαντινά χρόνια, οι πληθυσμοί ήταν ανακατωμένοι τόσο, που δύσκολα χώριζες Έλληνα από Βούλγαρο - τις δύο φυλές που κυριαρχούσαν. Εθνική συνείδηση είχαν την μακεδονική μονάχα. Όταν όμως οι Βούλγαροι κήρυξαν την εκκλησιαστική τους ανεξαρτησία, και αναγνωρίστηκε στην Κωνσταντινούπολη αρχηγός της βουλγάρικης εκκλησίας ο Έξαρχος αντί του Πατριάρχη, και όταν η σύνοδος του 1872 κήρυξε σχισματικούς τους Βούλγαρους, χωρίστηκε η Μακεδονία σε Πατριαρχικούς Έλληνες κι Εξαρχικούς Βούλγαρους, χωρίστηκαν και οι συντοπίτες, οι συγχωρίτες - ακόμα και οι οικογένειες.”

Ο Παύλος Μελάς ήρθε σε επαφή με τους σλαβόφωνους πληθυσμούς και μάλιστα στις επιστολές προς τη γυναίκα του διηγείται: «Το απόγευμα (…) συνεκεντρώθηκαν εις το δωμάτιόν μας 12 προύχοντες. Εις αυτούς ζωηρότατα, ευγλωττότατα και-πειστικότατα – μετέφραζεν ο Πύρζας – ωμίλησε, μακεδονικά ο Κώτας, ενώ αλλού αναφέρει: «Έμαθα και ολίγας μακεδονικάς λέξεις, που λέγω εις τας γυναίκας και μητέρας προ πάντων και ενθουσιάζονται μαζί μου».

4. Μετά την τρομοκρατία και την πλήρη έλλειψη δικαιωμάτων για τους Σλαβομακεδόνες του Σερβικού Βασιλείου, ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, Πρόεδρος της πρώην Γιουγκοσλαβίας το 1944 αναγνώρισε πλήρως το "Μακεδονικό έθνος", και ως εκ τούτου στην Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, συμπεριέλαβε ως ισότιμο ομόσπονδο κράτος μέλος, την "Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας", με πρωτεύουσα τα Σκόπια. Οι ελληνικές κυβερνήσεις αποδέχθηκαν τη νέα κατάσταση για διάφορους λόγους, γνωρίζοντας ότι στον γειτονικό λαό διαμορφώνεται συνείδηση μακεδονική μέσα από την εκπαίδευση και τους επίσημους κρατικούς φορείς. Το 1977 δε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με υπουργό Εξωτερικών τον Δημήτριο Μπίτσιο. αναγνωρίζει και τη μακεδονική γλώσσα στο πλαίσιο του Ο.Η.Ε.

5. Τον Ιανουάριο του 1991 ο πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας Κίρο Γκλιγκόροφ κήρυξε την πλήρη ανεξαρτησία της χώρας, μετά από τα συντριπτικά αποτελέσματα του δημοψηφίσματος και τη μετονομασία της σε Δημοκρατία της Μακεδονίας

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι το ελληνικό κράτος παρά τις διαφωνίες του με τον γειτονικό λαό και μετέπειτα κράτος, χρησιμοποιούσε ονομασίες που περιείχαν τον όρο «Μακεδονία», π.χ. Σλαβομακεδόνες ή Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας ή Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας επί 100 περίπου χρόνια.

Ας έρθουμε ωστόσο στο παρόν:

1. Η εξωτερική πολιτική και η διπλωματία που ασκεί ένα κράτος δεν βασίζεται σ’ αυτά που συνέβαιναν στο συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο πριν 2500 χρόνια αλλά στις πρόσφατες συνθήκες. Στην πρώτη περίπτωση, θα άνοιγαν οι ασκοί του Αιόλου, στη Βαλκανική ιδιαίτερα και όλα τα σύγχρονα κράτη θα διεκδικούσαν περιοχές στις οποίες είχαν μια παρουσία στο παρελθόν.

2. Συνθήματα όπως «Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική» ή «Μακεδονία είναι Ελλάδα» ουσιαστικά αμφισβητούν τη συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, η οποία μοίρασε τον γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας σε τρεις χώρες, εκφράζουν αλυτρωτισμό και εκθέτουν τη χώρα παγκοσμίως.

3. Ο ελληνικός λαός ο οποίος έχει αγωνισθεί για την ελευθερία του δεν μπορεί να αντιμετωπίζει ένα γειτονικό λαό περιφρονητικά προσπαθώντας να του επιβάλλει την άποψή του και τροφοδοτώντας τον εκεί εθνικισμό. Αντίθετα, ο ελληνικός λαός θα πρέπει να επιδιώκει την ειρηνική συνύπαρξη και την ανάπτυξη στον πολύπαθο χώρο των Βαλκανίων, γιατί μόνο ενωμένα και ισχυρά Βαλκάνια μπορούν να διεκδικήσουν ένα ιδιαίτερο ρόλο στην Ευρώπη. Στις σημερινές συνθήκες, όπου ο βασικός κίνδυνος προέρχεται από την αναθεωρητική-νεο-Οθωμανική πολιτική της Τουρκίας, το κλείσιμο μετώπων αντιπαράθεσης με άλλους λαούς των Βαλκανίων επιβάλλεται. Αυτός είναι αληθινός πατριωτισμός.

4. Παράλληλα θα πρέπει να αποκλείεται η αναβίωση των εθνικισμών στη Βαλκανική και η πιθανότητα αλλαγής συνόρων, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αιματηρές συγκρούσεις, κάτι που συνέβη πρόσφατα στην περίπτωση της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας.

5. Αν η Ελλάδα και η ΠΓΔΜ ("Βόρεια Μακεδονία", με βάση τη συμφωνία) δεν εφαρμόσουν τη συμφωνία, στο τέλος κερδισμένη θα βγει η δεύτερη. Διότι οι 133 χώρες που την αναγνωρίζουν ως Macedonia θα φτάσουν τις 194 χώρες, δηλαδή όλα τα κράτη του ΟΗΕ, αργά ή γρήγορα. Και τότε στον ΟΗΕ, στην UNESCO, στο ΝΑΤΟ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στους Παγκόσμιους Οργανισμούς Υγείας (ΠΟΥ), Εργασίας (ΠΟΕ), Εμπορίου, στα διάφορα συνέδρια οι εκπρόσωποι της γειτονικής χώρας θα έχουν μπροστά τους την πινακίδα Macedonia.

5 σχόλια:

  1. Και άμα την έχουν αναγνωρίσει 194 χώρες τι θα γίνει δηλαδή; Τί λογική είναι αυτή; Η συνθήκη του Βουκουρεστίου δεν μοίρασε τίποτα. Εσείς τα δώσατε όλα, χωρίς να σας ζητηθεί, και αποσταθεροποιήσατε την χώρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Κυρία Ριζάκη ανέγνωσα τυχαία το άρθρο σας σε αρνητική για το περιεχόμενό του ανάρτηση στο FB. Επιτρέψτε μου να παρατηρήσω ότι η αξία και η βαρύτητα ενός άρθρου με ιστορικές αναφορές κρίνεται από την ιδιότητα του συγγραφέα και την τεκμηρίωσή του με συγκεκριμένες παραπομπές σε αξιόπιστες πηγές. Το κείμενό σας δεν τεκμηριώνεται με καμία επιστημονική παραπομπή και το υπογράφετε με την ιδιότητα «μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής ΣΥΡΙΖΑ Κιλκίς», δηλ. ως κομματικό στέλεχος του «ΣΥΡΙΖΑ Κούκους» (έχω και εγώ σλαβόφωνες καταβολές, οπότε φαντάζομαι μου επιτρέπετε τον όρο). Εσείς λοιπόν ως κομματικό στέλεχος κάνετε την δουλειά σας και εμείς ως πολίτες θα πρέπει να κάνουμε την δική μας. Ο λόγος που τιμώ το άρθρο σας με ένα σχόλιο είναι ότι τα όσα αναφέρετε σε αυτό επιβεβαιώνουν το πόσο επιδερμικά και επιπόλαια αντιμετωπίζουμε το ζήτημα μέχρι σήμερα, ακόμα και στο απλό θέμα της ορολογίας, την στιγμή που οι σκοπιανοί αδελφοί μας, ηγεσία και λαός, συστηματικά, προπαγανδιστικά και κάποτε λυσσαλέα εργάζονται επί δεκαετίες με συνέπεια για την επίτευξη των στόχων τους. Αποτέλεσμα αυτής της ομολογουμένα «αξιοθαύμαστης» προσπάθειας των βορείων αδελφών μας είναι και το δικό σας άρθρο. Χωρίς καν να το έχετε υποψιαστεί χρησιμοποιείται ως δεδομένες και αναπαράγεται παραδοχές της σλαβικής (ρωσικής, βουλγαρικής, σερβικής) και σκοπιανής προπαγάνδας σε θέματα ορολογίας και ουσίας συμβάλλοντας έτσι άθελά σας (ελπίζω) στην παγίωση και επιβολή τους. Και το θλιβερό είναι ότι δεν το κάνετε μόνο εσείς, αλλά σχεδόν όλοι μας, επί δεκαετίες. Ο καθένας ας αναλάβει τις ευθύνες του, έστω και τώρα. Εσείς βέβαια ως κομματικό στέλεχος, εν προκειμένω, το κάνετε για να στηρίξετε την συμφωνία που υπογράψατε ως Κυβέρνηση στις Πρέσπες. Και εγώ ως πολίτης, μακεδόνας (μάλιστα με σλαβόφωνη κουλτούρα), αρχαιολόγος – βυζαντινολόγος «σχολιάζω» για να στηρίξω την δική μου προσωπική συμφωνία που υπέγραψα την ίδια μέρα στις Πρέσπες. Ιδού το κείμενο και τα συμπεράσματα των αναγνωστών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ(=ΕΛΛΗΝΙΚΟ) ΣΥΜΦΩΝΟ ΠΡΕΣΠΩΝ

    Άρθρο Α. Συμβαλόμενα μέρη: Εγώ και ο εαυτός μου.

    Άρθρο Β. Κάθε άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιεί για το Σκοπιανό οποιαδήποτε ορολογία θέλει, εγώ δεν θα κρίνω κανένα. Δεν θα εμπλακώ σε καμία συζήτηση για το θέμα αυτό που ενδέχεται να προκαλέσει ένταση, πόλωση και διχασμό, ούτε στην Ελλάδα, ούτε στο εξωτερικό. Ο καθένας είναι ελεύθερος να πρεσβεύει αυτά που πιστεύει, άρα και εγώ το ίδιο.
    Άρθρο Γ. Ως πρόσωπο και ελεύθερος άνθρωπος αποφασίζω ότι προσωπικά θα χρησιμοποιώ για το εν λόγω θέμα αποκλειστικά και μόνο την παρακάτω ορολογία:
    1. Το πρόβλημα σχετικά με την ονομασία, την ταυτότητα, την γλώσσα και τα συναφή ζητήματα των βορείων γειτόνων μας ονομάζεται αποκλειστικά και μόνο «Σκοπιανό Ζήτημα/Skopian Αffair».
    2.Τον κάτοικο του κρατιδίου που διαμορφώθηκε στα βόρεια σύνορά μας μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και ανέπτυξε με το γνωστό απαράδεκτο σε όλους μας τρόπο κρατική οντότητα, ταυτότητα και γλώσσα με επίκεντρο τα Σκόπια είναι λογικό να τον αποκαλώ «Σκοπιανό» και την ταυτότητα και τη γλώσσα του «Σκοπιανή». Η καταγωγή του μπορεί να είναι σλαβική, αλβανική, τσιγγάνικη, τούρκικη, ελληνική ή άλλη. Δεν με ενδιαφέρει πως τον αποκαλεί ολόκληρος ο άλλος κόσμος, εγώ θα τον αποκαλώ έτσι. Όπως οι δυτικοί μας αποκαλούν Greek και οι ανατολίτες Yunan, έτσι και εγώ έχω το δικαίωμα να αποκαλώ τον Σκοπιανό "Σκοπιανό". Πιο συγκεκριμένα:
    α) Όταν βρίσκομαι εντός της Ελλάδας ή σε τρίτη χώρα το κράτος θα το ονομάζω Σκόπια/Skopia, τον κάτοικο Σκοπιανό/Skopian, τη γλώσσα Σκοπιανή/Scopian.
    β) Εντός του κρατιδίου των Σκοπίων σε ένδειξη σεβασμού προς το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού τους και κατά άκρα οικονομία θα αποφεύγω την πιο πάνω ορολογία και θα την αντικαθιστώ με γενικές εκφράσεις όπως "το κράτος σας", "η χώρα σας", "οι κάτοικοι του κράτους σας", "ο κόσμος εδώ", ""ο λαός σας", "η γλώσσα σας" "τα κρασιά σας" κ.ο.κ.
    γ) Εντός και εκτός Ελλάδας (συμπεριλαμβανομένου του κρατιδίου των Σκοπίων) όταν αναφέρομαι στη Μακεδονία (την μία και ελληνική) και τον κάτοικό της, θα λέω "Μακεδονία" και "Μακεδόνας" σκέτο, ο δε επιθετικός προσδιορισμός "μακεδονικός" σκέτο. Όπως π.χ. ο Κρητικός είναι αυτονόητα Έλληνας, έτσι και ο Μακεδόνας είναι αυτονόητα Έλληνας. Όπως δεν χρειάζεται να πούμε Έλληνας Κρητικός, έτσι δεν χρειάζεται να πούμε Έλληνας Μακεδόνας. Σε περίπτωση που δυσκολεύεται η επικοινωνία θα εξηγώ την ορολογία που ακολουθώ, χωρίς να απαιτώ από το συνομιλητή μου να αλλάξει την δική του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. 3. Ο όρος «Βόρεια Μακεδονία» είναι τελείως αδόκιμος για τα Σκόπια, καθώς από τη μια δεν κατοικείται από Μακεδόνες(=Έλληνες) και από την άλλη γεωγραφικά δεν περιλαμβάνει το αντίστοιχο γεωγραφικό τμήμα της σημερινής Βουλγαρίας. Αν χρειαστεί να αναφερθώ στις γεωγραφικές περιοχές της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας που περιλαμβάνονται στα όρια των σύγχρονων κρατών θα χρησιμοποιώ τους όρους «Βουλγαρική Μακεδονία», «Ελληνική Μακεδονία», «Σκοπιανή Μακεδονία». Οι όροι που εφευρέθηκαν και προπαγανδιστικά επιβλήθηκαν την νεότερη εποχή για τα τρία αυτά τμήματα της γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας από τους Σλάβους και ασυλλόγιστα αναπαράγουμε και εμείς (για ευνόητους λόγους δεν αναφέρονται καν εδώ), δεν πρόκειται να τους προφέρω ποτέ.
    4. Οι όροι «Σλαβομακεδονικός», ή «Μακεδονοσλαβικός» είναι επίσης αδόκιμο να χρησιμοποιούνται για τους Σκοπιανούς αδελφούς μας, καθώς τόσο το συνθετικό «μακεδον-» ως γεωγραφικός προσδιορισμός, όσο και το συνθετικό «σλαβο-» μπορεί να αναφέρεται κάλλιστα και στους Βούλγαρους της αντίστοιχης γεωγραφικής περιοχής. Αλλά ούτε οι σλαβόφωνοι Μακεδόνες(=Έλληνες της Μακεδονίας που εκτός από την επίσημη ελληνική γλώσσα, μιλούν και κάποιο προφορικό σλαβικό ιδίωμα) μπορούν να χαρακτηριστούν έτσι. Πιο δόκιμος στην περίπτωση αυτή είναι ο όρος "σλαβόφωνος (=αυτός που μιλάει ένα σλαβικό προφορικό ιδίωμα) Μακεδόνας (=Έλληνας της Μακεδονίας)" Η σλαβόφωνη μακεδονική (=ελληνική) παράδοση (προφορικά ιδιώματα, χοροί, τραγούδια κ.τ.λ.) ανήκει στον ευρύτερο κύκλο του αλλόφωνου ελληνικού πολιτισμού μας, όπως η βλαχόφωνη, τουρκόφωνη, αρβανίτικη κ.τ.λ. ελληνική παράδοση. Δεν εκχωρώ τίποτε από αυτά ούτε στους Σκοπιανούς ούτε σε όσους φοβικούς ελλαδίτες σπεύδουν να τα παραχωρήσουν στους Σκοπιανούς. Εξαιρούνται βέβαια τα επονείδιστα προπαγανδιστικά σκοπιανά τραγούδια (οι Σκοπιανοί τα ονομάζουν "πατριωτικά") που παρεισφρήσαν για διάφορους λόγους στην Μακεδονία από τα Σκόπια.
    Άρθρο Δ. Ως δημόσιος υπάλληλος ή λειτουργός και πολίτης του ελλαδικού κράτους για δημόσιες υποθέσεις θα εκφράζω πάντα τις αντιρρήσεις που μου υποβάλει η συνείδησή μου γύρω από το εν λόγω θέμα, αλλά θα πειθαρχώ πλήρως στο νόμο και τους προϊσταμένους μου, αφού αυτοί θα αναλαμβάνουν και την σχετική ευθύνη. Στην ιδιωτική μου όμως ζωή και δραστηριότητα θα ακολουθήσω το σύμφωνο που υπογράφω σήμερα με τον εαυτό μου σύμφωνα με την συνείδησή μου. Άρθρο Ε. Το σύμφωνο που υπογράφω σήμερα με τον εαυτό μου ως πρόσωπο και ελεύθερος άνθρωπος , μπορώ να το κοινοποιήσω σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
    Άρθρο ΣΤ. Η υπογραφή του εν λόγω συμφώνου και από άλλα πρόσωπα είναι θέμα προσωπικής συνείδησης του καθενός και καμία ευθύνη δεν μπορεί να έχει ο συντάκτης για την εφαρμογή του από πλήθος άλλων προσώπων στην προσωπική τους ζωή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Άσχετα απ'όσα αναφέρονται στο παραπάνω κείμενο, ιδανικό και αντικειμενικό θα ήταν η χώρα αυτή να ονομάζεται όπως αυτή θέλει, εκτός από Μακεδονία, και να υποστηρίζει ότι αποτελείται από γεωγραφικές περιφέρειες μεταξύ των οποίων είναι και η Μακεδονία τους, όπως ακριβώς ισχύει και στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία οι οποίες έχουν και αυτές έχουν γεωγραφικές περιφέρειες με το όνομα Μακεδονία. Αν αποδεχόταν κάτι τέτοιο, ούτε οι Ελληνες, ούτε οι Βούλγαροι αλλά ούτε και οι Αλβανοί θα είχανε αντίρρηση. Δεν μπορεί αυτοί να διεκδικούν το όνομα Μακεδονία για το κράτος τους όταν τα διπλανά κράτη έχουν περιφέρειες με το ίδιο όνομα. Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό είναι παράλογο και θα οδηγεί μόνο σε διαρκείς διενέξεις. Επίσης δεν μπορούν να διεκδικούν την Μακεδονική γλώσσα καθώς η γλώσσα που ομιλούν δεν έχει καμία σχέση με αυτή των αρχαίων Μακεδόνων, η οποία προϋπήρχε πριν εμφανισθούν αυτοί. Είναι άδικο και παράλογο. Ούτε εμείς, ούτε οι Βούλγαροι ισχυρίζονται ότι η γλώσσα τους είναι μακεδονική.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.

Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.

Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.