Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, εξέχοντες επιστήμονες και ειδικοί προσέγγισαν το θέμα της αποτέφρωσης απ’ όλες τις πλευρές και πρόσφεραν «τροφή» προς σκέψη στους συνέδρους και παρευρισκόμενους.
Στο συνέδριο το παρών έδωσαν τοπικοί φορείς και πλήθος μελών της Ένωσης Λειτουργών γραφείων Κηδειών από όλη την Ελλάδα. Ο Αντιπεριφερειάρχης Μαγνησίας Γ. Κίτσιος, ευχαρίστησε τους συνδιοργανωτές για τη πρόσκληση ευχήθηκε καλή επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου και εκτίμησε ότι τα συμπεράσματα που θα βγουν θα είναι πολλά και θετικά. Στο συνέδριο, αναγνώστηκαν οι χαιρετισμοί του Γεν. Γραμματέα του ΥΠΕΣΔΑ Κ. Πουλάκη, της Υφυπουργού Υποδομών Μαρίνας Χρυσοβελώνη, καθώς και του Βουλευτή Μαγνησίας της ΝΔ Χρ. Μπουκώρου, που λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων δεν κατέστη εφικτό να παρευρεθούν.
Στον χαιρετισμό του ο Πρόεδρος της Ένωσης Λειτουργών Γραφείων Κηδειών Ελλάδος Νικ. Αγγελέτος ανέφερε μεταξύ άλλων «…Είμαστε εδώ όχι για να αντιδικήσουμε αλλά για να καταθέσει ο καθένας τις απόψεις του, τις εμπειρίες του, τις γνώσεις του και να ενημερώσουμε όλους τους παρευρισκόμενους για την αποτέφρωση των νεκρών….Η αποτέφρωση παραμένει ως επιλογή, αλλά η ταφή δείχνει να κερδίζει «έδαφος». Στις 15/3/2006 με το αρ. 35 στο Ν.3348 γίνεται το πρώτο νομοθετικό βήμα για το δικαίωμα της αποτέφρωσης των νεκρών στη χώρα μας σε όσους το επιτρέπουν οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την καύση είναι η δήλωση του αποθανόντος ότι επιθυμεί να ακολουθηθεί η συγκεκριμένη διαδικασία ή η αντίστοιχη δήλωση συγγενών εξ αίματος ή εξ αγχιστείας. Τα τελευταία χρόνια, η αποτέφρωση επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο ως επιλογή, ενώ σύμφωνα με στοιχεία, ο αριθμός αυτών που επιθυμούν να αποτεφρωθούν έχει αυξηθεί κατά 15%...».
Μάλιστα, ο κ. Αγγελέτος, σε δηλώσεις του επεσήμανε ότι σύμφωνα με τις απαιτήσεις τα μέλη θα πρέπει να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας που είναι κομμάτι της ζωής μας.
Στον χαιρετισμό του ο Γεν. Γραμματέας της Ένωσης Λειτουργών Μιχ. Παναγιώτου, επεσήμανε μεταξύ άλλων «…Κάθε χρόνο πάνω από 3.500 Έλληνες αποτεφρώνονται στο εξωτερικό. Ένα νούμερο που σίγουρα δε θα πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους, όχι μόνο ως πολίτες αλλά και ως λειτουργοί γραφείων κηδειών. Οι λειτουργοί γραφείων κηδειών σε όλη την Ελλάδα βρίσκονται πλέον όλο και πιο συχνά μπροστά στο ζήτημα της αποτέφρωσης. Τα νούμερα το αποδεικνύουν αυτό όπως και τα όσα μας καταθέτουν τα μέλη μας πανελληνίως».
Ο Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων της Ένωσης Λειτουργών Αντ. Λουκάς, αναφέρθηκε στην εμπειρία του ως ιδιοκτήτης Γραφείου Κηδειών, επισημαίνοντας ότι οι περισσότεροι Γερμανοί προτιμούν πια όταν πεθάνουν τη λύση της αποτέφρωσης και μάλιστα της τεφροδόχου αντί της ταφής τους σε φέρετρο. Μάλιστα πολλοί είναι εκείνοι που αντί για το νεκροταφείο επιλέγουν ως τελευταία κατοικία τους τη φύση – κάποιο δάσος, τον βυθό της θάλασσας ή κάποιο λιβάδι. Αυξητική τάση εμφανίζουν δασικές εκτάσεις που έχουν διαμορφωθεί ειδικά για ταφή νεκρών. Από το 2001 που δημιουργήθηκε το πρώτο δάσος του είδους στο Κάσελ, ο αριθμός τους έχει ξεπεράσει στο μεταξύ τα 100.
Ο νομικός σύμβουλος της Ένωσης Λειτουργών Βασ. Νιζάμης απευθυνόμενος προς τους λειτουργούς είπε «Μιλάμε για μια άλλη μορφή τελετής που στην Ελλάδα ακόμη δεν την έχουμε. Έχετε ασχοληθεί με την αποτέφρωση αλλά με το σκεπτικό να βγάλετε τη σωρό στο εξωτερικό κι αυτό δε μας τιμά ως Ελλάδα. Είμαστε χώρα που περηφανευόμαστε ότι είμαστε η κοιτίδα του πολιτισμού αλλά αυτό, δεν σημαίνει μονομέρεια αλλά πολυμέρεια. Θα μπορούσαμε να το χουμε λύσει το θέμα αυτό. Φτάσαμε 2016 και ψάχνουμε να βρούμε την ΚΥΑ γα αυτές τις προδιαγραφές. Το Δημόσιο είναι ο μεγάλος ασθενής δεν έχει τη δυνατότητα να επενδύσει ούτε ένα ευρώ».
Τέλος ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Μαγνησίας, Τ. Μπασδάνης υπογράμμισε ότι η αποτέφρωση είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα κι ανθρώπινο η άσκηση του οποίου δε θα πρέπει να προσκρούει σε αντιδράσεις κι αναχρονιστικές αντιλήψεις άσχετα από την οικονομική κατάσταση του αποθανόντος. Όπως είπε «Πρόκειται, αν μη τι άλλο, για ένα αναφαίρετο δικαίωμα, ένα ανθρώπινο δικαίωμα η άσκηση του οποίου δεν θα πρέπει να προσκρούει σε αντιδράσεις και αναχρονιστικές αντιλήψεις. Αντίθετα, οφείλει να γίνεται σεβαστό από όλους, άσχετα από την οικονομική κατάσταση του αποθανόντος ή τα θρησκευτικά του «πιστεύω», την εθνικότητά του ή ο,τιδήποτε άλλο. Εξάλλου, η τακτική της καύσης των νεκρών, μας έρχεται από τις «αυγές» της ιστορίας».
Από την πλευρά του, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινωνίας Αποτέφρωσης Αντ. Αλακιώτης, τόνισε ότι το σημαντικότερο στοιχείο είναι ότι τα γραφεία κηδειών εκπαιδεύονται για την ταφή της τέφρας στη θάλασσα και στη φύση που σε πολλές χριστιανικές ευρωπαϊκές χώρες είναι υποχρεωτικό και όπως υπογράμμισε «πιστεύουμε τόσο με τη δυναμική που έχει αποκτήσει το θέμα, σύντομα κάποιος Δήμος στα αστικά κέντρα Αθήνας και Θεσσαλονίκης θα λειτουργήσει ένα κέντρο αποτέφρωσης νεκρών. Το θέμα δεν είναι ταμπού, είναι αποδεκτό σε μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας». Μάλιστα έκανε μία ιστορική αναδρόμηση για την αποτέφρωση στην Ελλάδα και τον κόσμο μέχρι σήμερα.
Ο τ. Αντιπρόεδρος της Βουλής Παν. Σγουρίδης αναφέρθηκε στις νομοθετικές ρυθμίσεις, καθώς συνέδραμε στην προώθηση της νομοθετικής τροπολογίας για την αποτέφρωση στην Ελλάδα, το 1998. Όπως δήλωσε «Η διακομματική πρωτοβουλία ξεκίνησε το 1998 κι ευοδώνεται μετά από 20χρ. Αναφέρεται σε αυτούς που οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις επιτρέπουν την καύση μετά θάνατον, δεν αναφέρεται στου ορθόδοξους χριστιανούς. Όμως το ότι θα πρέπει στην Ελλάδα του 21ου αι. να υπάρχει ένα κέντρο αποτέφρωσης νεκρών, είναι κάτι εκ των ουκ άνευ ακόμη και για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν επιτρέπεται Έλληνας πολίτης, που οι πεποιθήσεις του επιτρέπουν την καύση μετά θάνατον να πηγαίνει στη Βουλγαρία.
Μάλιστα, ο κ. Αγγελέτος, σε δηλώσεις του επεσήμανε ότι σύμφωνα με τις απαιτήσεις τα μέλη θα πρέπει να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας που είναι κομμάτι της ζωής μας.
Στον χαιρετισμό του ο Γεν. Γραμματέας της Ένωσης Λειτουργών Μιχ. Παναγιώτου, επεσήμανε μεταξύ άλλων «…Κάθε χρόνο πάνω από 3.500 Έλληνες αποτεφρώνονται στο εξωτερικό. Ένα νούμερο που σίγουρα δε θα πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους, όχι μόνο ως πολίτες αλλά και ως λειτουργοί γραφείων κηδειών. Οι λειτουργοί γραφείων κηδειών σε όλη την Ελλάδα βρίσκονται πλέον όλο και πιο συχνά μπροστά στο ζήτημα της αποτέφρωσης. Τα νούμερα το αποδεικνύουν αυτό όπως και τα όσα μας καταθέτουν τα μέλη μας πανελληνίως».
Ο Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων της Ένωσης Λειτουργών Αντ. Λουκάς, αναφέρθηκε στην εμπειρία του ως ιδιοκτήτης Γραφείου Κηδειών, επισημαίνοντας ότι οι περισσότεροι Γερμανοί προτιμούν πια όταν πεθάνουν τη λύση της αποτέφρωσης και μάλιστα της τεφροδόχου αντί της ταφής τους σε φέρετρο. Μάλιστα πολλοί είναι εκείνοι που αντί για το νεκροταφείο επιλέγουν ως τελευταία κατοικία τους τη φύση – κάποιο δάσος, τον βυθό της θάλασσας ή κάποιο λιβάδι. Αυξητική τάση εμφανίζουν δασικές εκτάσεις που έχουν διαμορφωθεί ειδικά για ταφή νεκρών. Από το 2001 που δημιουργήθηκε το πρώτο δάσος του είδους στο Κάσελ, ο αριθμός τους έχει ξεπεράσει στο μεταξύ τα 100.
Ο νομικός σύμβουλος της Ένωσης Λειτουργών Βασ. Νιζάμης απευθυνόμενος προς τους λειτουργούς είπε «Μιλάμε για μια άλλη μορφή τελετής που στην Ελλάδα ακόμη δεν την έχουμε. Έχετε ασχοληθεί με την αποτέφρωση αλλά με το σκεπτικό να βγάλετε τη σωρό στο εξωτερικό κι αυτό δε μας τιμά ως Ελλάδα. Είμαστε χώρα που περηφανευόμαστε ότι είμαστε η κοιτίδα του πολιτισμού αλλά αυτό, δεν σημαίνει μονομέρεια αλλά πολυμέρεια. Θα μπορούσαμε να το χουμε λύσει το θέμα αυτό. Φτάσαμε 2016 και ψάχνουμε να βρούμε την ΚΥΑ γα αυτές τις προδιαγραφές. Το Δημόσιο είναι ο μεγάλος ασθενής δεν έχει τη δυνατότητα να επενδύσει ούτε ένα ευρώ».
Τέλος ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Μαγνησίας, Τ. Μπασδάνης υπογράμμισε ότι η αποτέφρωση είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα κι ανθρώπινο η άσκηση του οποίου δε θα πρέπει να προσκρούει σε αντιδράσεις κι αναχρονιστικές αντιλήψεις άσχετα από την οικονομική κατάσταση του αποθανόντος. Όπως είπε «Πρόκειται, αν μη τι άλλο, για ένα αναφαίρετο δικαίωμα, ένα ανθρώπινο δικαίωμα η άσκηση του οποίου δεν θα πρέπει να προσκρούει σε αντιδράσεις και αναχρονιστικές αντιλήψεις. Αντίθετα, οφείλει να γίνεται σεβαστό από όλους, άσχετα από την οικονομική κατάσταση του αποθανόντος ή τα θρησκευτικά του «πιστεύω», την εθνικότητά του ή ο,τιδήποτε άλλο. Εξάλλου, η τακτική της καύσης των νεκρών, μας έρχεται από τις «αυγές» της ιστορίας».
Από την πλευρά του, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινωνίας Αποτέφρωσης Αντ. Αλακιώτης, τόνισε ότι το σημαντικότερο στοιχείο είναι ότι τα γραφεία κηδειών εκπαιδεύονται για την ταφή της τέφρας στη θάλασσα και στη φύση που σε πολλές χριστιανικές ευρωπαϊκές χώρες είναι υποχρεωτικό και όπως υπογράμμισε «πιστεύουμε τόσο με τη δυναμική που έχει αποκτήσει το θέμα, σύντομα κάποιος Δήμος στα αστικά κέντρα Αθήνας και Θεσσαλονίκης θα λειτουργήσει ένα κέντρο αποτέφρωσης νεκρών. Το θέμα δεν είναι ταμπού, είναι αποδεκτό σε μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας». Μάλιστα έκανε μία ιστορική αναδρόμηση για την αποτέφρωση στην Ελλάδα και τον κόσμο μέχρι σήμερα.
Ο τ. Αντιπρόεδρος της Βουλής Παν. Σγουρίδης αναφέρθηκε στις νομοθετικές ρυθμίσεις, καθώς συνέδραμε στην προώθηση της νομοθετικής τροπολογίας για την αποτέφρωση στην Ελλάδα, το 1998. Όπως δήλωσε «Η διακομματική πρωτοβουλία ξεκίνησε το 1998 κι ευοδώνεται μετά από 20χρ. Αναφέρεται σε αυτούς που οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις επιτρέπουν την καύση μετά θάνατον, δεν αναφέρεται στου ορθόδοξους χριστιανούς. Όμως το ότι θα πρέπει στην Ελλάδα του 21ου αι. να υπάρχει ένα κέντρο αποτέφρωσης νεκρών, είναι κάτι εκ των ουκ άνευ ακόμη και για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν επιτρέπεται Έλληνας πολίτης, που οι πεποιθήσεις του επιτρέπουν την καύση μετά θάνατον να πηγαίνει στη Βουλγαρία.
Αυτό είναι μία προσπάθεια που ξεκίνησε το 1998 με μία τροπολογία που κατατέθηκε τότε όλα τα κόμματα της βουλής της στήριξαν εκτός του ΚΚΕ που ωστόσο είπε θα τη στηρίξει αλλά δεν την υπογράφει. Υπάρχει διακομματική συναίνεση και μέσα από την δαιδαλώδη πολυπλοκότητα που υπάρχει στην ελληνική δημόσια διοίκηση, οδήγησε να φτάσουμε μετά από 20χρ. σε αυτό το αποτέλεσμα». Ο κ. Σγουρίδης διευκρίνισε ότι δεν υπάρχουν θέματα που άπτονται της Εκκλησίας. «Η Εκκλησία σε αυτό το ζήτημα παραμένει στις απόψεις της και καλά κάνει και παραμένει αλλά δε θίγεται» είπε χαρακτηριστικά.
Η Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας Ρουμπίνη Λεονταρή, διευκρίνισε ότι το συνέδριο σε καμία περίπτωση δεν προβάλλει την αποτέφρωση ως τρόπου ταφής και στόχος είναι να ενημερωθούν οι επαγγελματίες λειτουργοί για τα ζητήματα της αποτέφρωσης. Η εμπλοκή των ιατροδικαστών, σύμφωνα με την κ. Λεονταρή, είναι σημαντική, γιατί με το Ν. 2014 ο ιατροδικαστής έχει μεγάλο ρόλο για τα πιστοποιητικά που πρέπει να συνταχθούν πριν κάποιος άνθρωπος αποτεφρωθεί, όμως όπως τόνισε «το νομικό πλαίσιο είναι ελλιπές.
Η Προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας Ρουμπίνη Λεονταρή, διευκρίνισε ότι το συνέδριο σε καμία περίπτωση δεν προβάλλει την αποτέφρωση ως τρόπου ταφής και στόχος είναι να ενημερωθούν οι επαγγελματίες λειτουργοί για τα ζητήματα της αποτέφρωσης. Η εμπλοκή των ιατροδικαστών, σύμφωνα με την κ. Λεονταρή, είναι σημαντική, γιατί με το Ν. 2014 ο ιατροδικαστής έχει μεγάλο ρόλο για τα πιστοποιητικά που πρέπει να συνταχθούν πριν κάποιος άνθρωπος αποτεφρωθεί, όμως όπως τόνισε «το νομικό πλαίσιο είναι ελλιπές.
Έτσι δε γίνεται σωστή διερεύνηση των θανάτων των ανθρώπων που θα αποτεφρωθούν με νεκροψία – νεκροτομή, με εργαστηριακές εξετάσεις, καθώς είναι πολύ δύσκολο να μπορέσεις από την τέφρα να βρεις αιτίες θανάτου ή συνθήκες θανάτου κι ένα μεγάλο κομμάτι που και σε αυτό το νομικό πλαίσιο είναι ελλιπές, ο Νόμος ορίζει να αφαιρεθούν από το νεκρό όλα τα ιατροτεχνικά στοιχεία που μπορεί να έχει, π.χ. βηματοδότες συσκευές που ακτινοβολούν, αλλά δεν προβλέπει ποιος θα το κάνει αυτό, ποιος θα παραλάβει αυτά τα ιατροτεχνικά που απαγορεύεται να αποτεφρωθούν, να τα συλλέξει και να καταστραφούν» .
Η κ. Λεονταρή ανέφερε ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ιατροδικαστές, είναι πολύ μεγάλα, ενώ σε σχετική ερώτηση για την Εκκλησία υπογράμμισε «Το κράτος, το έθνος μας όπως προβλέπεται κι από το Σύνταγμα έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ένα χαρακτηριστικό είναι κι η Θρησκεία. Είμαστε ορθόδοξοι χριστιανοί και η θρησκεία ακολουθεί το παράδειγμα του Χριστού κι όχι δογματικά. Δεν έχει Νόμο η Εκκλησία που να απαγορεύει την αποτέφρωση. Ακολουθεί το παράδειγμα του Χριστού, καθώς το σώμα αποτελεί το ναό της ψυχής που με την ανάσταση θα πρέπει να υπάρχει το σώμα.
Η κ. Λεονταρή ανέφερε ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ιατροδικαστές, είναι πολύ μεγάλα, ενώ σε σχετική ερώτηση για την Εκκλησία υπογράμμισε «Το κράτος, το έθνος μας όπως προβλέπεται κι από το Σύνταγμα έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ένα χαρακτηριστικό είναι κι η Θρησκεία. Είμαστε ορθόδοξοι χριστιανοί και η θρησκεία ακολουθεί το παράδειγμα του Χριστού κι όχι δογματικά. Δεν έχει Νόμο η Εκκλησία που να απαγορεύει την αποτέφρωση. Ακολουθεί το παράδειγμα του Χριστού, καθώς το σώμα αποτελεί το ναό της ψυχής που με την ανάσταση θα πρέπει να υπάρχει το σώμα.
Δεν έχει καμία εμπλοκή το θέμα της αποτέφρωσης είναι διαφορετικό. Ακόμη κι άνθρωποι που η θρησκεία του επιβάλλει την αποτέφρωση κι εκεί αντιμετωπίζονται τα ίδια προβλήματα ιατροδικαστικά». Μάλιστα πρότεινε να γίνει ένα νομικό πλαίσιο, με συγκεκριμένα βήματα που κανείς δε θα μπορέσει να παρακάμψει για να μπορούν και οι ιατροδικαστές να κάνουν σωστή δουλειά».
Τέλος ο Αντιπρόεδρος της FIAT IFTA(Παγκόσμιος Οργανισμός Λειτουργών Γραφείων Κηδειών) Πολωνός Marek Cichewicz, αναφέρθηκε στα κέντρα αποτέφρωσης νεκρών στην Ευρώπη και πως λειτουργούν αλλά και τη νομοθεσία που ισχύει σε διάφορες χώρες.
Μετά την ολοκλήρωση του Συνεδρίου ακολούθησε πρακτική άσκηση των λειτουργών γραφείων κηδειών με το τουριστικό σκάφος ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ, όπου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά πως γίνεται η ταφή τέφρας στη θάλασσα κι έλαβαν πιστοποιητικό παρακολούθησης.
Επισημαίνεται ότι στο πλαίσιο ντοκιμαντέρ που σκηνοθετεί η βραβευμένη σκηνοθέτης Ελίνα Ψύκου, την παραγωγή του οποίου έχει αναλάβει η Anemon Productions, και το οποίο επικεντρώνεται στα δικαιώματα που άπτονται της ζωής και του θανάτου, τον τρόπο που συγκεκριμένες ελευθερίες δεν πραγματώνονται σε σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη, τετραμελής ομάδας βρέθηκε στο Βόλο, προκειμένου να καλύψει κινηματογραφικά τις εργασίες του Συνεδρίου για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ.
Τέλος ο Αντιπρόεδρος της FIAT IFTA(Παγκόσμιος Οργανισμός Λειτουργών Γραφείων Κηδειών) Πολωνός Marek Cichewicz, αναφέρθηκε στα κέντρα αποτέφρωσης νεκρών στην Ευρώπη και πως λειτουργούν αλλά και τη νομοθεσία που ισχύει σε διάφορες χώρες.
Μετά την ολοκλήρωση του Συνεδρίου ακολούθησε πρακτική άσκηση των λειτουργών γραφείων κηδειών με το τουριστικό σκάφος ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ, όπου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά πως γίνεται η ταφή τέφρας στη θάλασσα κι έλαβαν πιστοποιητικό παρακολούθησης.
Επισημαίνεται ότι στο πλαίσιο ντοκιμαντέρ που σκηνοθετεί η βραβευμένη σκηνοθέτης Ελίνα Ψύκου, την παραγωγή του οποίου έχει αναλάβει η Anemon Productions, και το οποίο επικεντρώνεται στα δικαιώματα που άπτονται της ζωής και του θανάτου, τον τρόπο που συγκεκριμένες ελευθερίες δεν πραγματώνονται σε σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη, τετραμελής ομάδας βρέθηκε στο Βόλο, προκειμένου να καλύψει κινηματογραφικά τις εργασίες του Συνεδρίου για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.
Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.
Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.