«Τα τραγούδια του αγώνα» - Με αφορμή την επέτειο του Πολυτεχνείου

Της Χαρούλας Καραμπίδου

Σήμερα 40 χρόνια από την εξέγερση των φοιτητών, το Πολυτεχνείο σε μια εποχή  απομυθοποίησης, αμφισβητήσεων, ανασφάλειας, αισθήματος αδικίας και προδομένων ιδανικών καταφέρνει να παραμένει σύμβολο. Αφορμή για αναζητήσεις και συζητήσεις. Αφορμή να θυμηθούμε τα τραγούδια που γέμιζαν τις σχολικές μας γιορτές και τόσο ανόρεχτα πολλές φορές τραγουδούσαμε μη γνωρίζοντας καν καλά καλά σε εκείνη την ηλικία ούτε το τι ήθελαν να πουν, ούτε το τι πρέσβευαν.

Ιδανικά, ιδεολογίες, ιδέες, αντίσταση,δικαιώματα, δικαιοσύνη, δημοκρατία, ελευθερία, μουσική. Τραγούδια πολιτικοποιημένα. Τραγούδια που σφράγισαν μια εποχή, που συνδέθηκαν με τα ταραγμένα χρόνια της δικτατορίας, τους λαϊκούς αγώνες, την εξέγερση των φοιτητών. Τραγούδια που αποτέλεσαν μέσο έκφρασης και πηγή έμπνευσης. 

Τραγούδια που καυτηρίαζαν και ενοχλούσαν την εξουσία. Στίχοι που εμψύχωναν και ρυθμοί που ξεσήκωναν. Τραγούδια που ταυτίστηκαν με τους αγώνες κατά της χούντας των συνταγματαρχών που τα χαρακτήριζαν επικίνδυνα και τα απαγόρευαν. Τραγούδια που τα περισσότερα γράφτηκαν και ηχογραφήθηκαν στο εξωτερικό ή στάλθηκαν εκεί για να βρουν πρόσφορο έδαφος και που αργότερα στην περίοδο της μεταπολίτευσης επενοχοποιήθηκαν. 

 Είναι τα τραγούδια που «ντύνουν μουσικά» εκδηλώσεις μνήμης, επετειακούς εορτασμούς, αφιερώματα σε ραδιόφωνα και τηλεοράσεις και ηχούν τέτοιες μέρες στο προαύλιο του Πολυτεχνείου. Είναι κυρίως τα τραγούδια του Λοϊζου, του Μαρκόπουλου, και ασφαλώς του Μίκη Θεοδωράκη, κύριος εκπρόσωπος των τραγουδιών που έχουμε συνδέσει με την περίοδο της επταετίας και τη φοιτητική εξέγερση.

Στις 2 Ιουνίου του 1967 ο αρχηγός του επιτελείου του ελληνικού Στρατού με τη διαταγή υπ’ αριθ.13 αποφασίζει και διατάζει την «απαγόρευση της ανατύπωσης ή της εκτέλεσης της μουσικής και των ασμάτων του συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη…». H δράση του δεν περιορίζεται μόνο σε μουσικές εκδηλώσεις. Η τέχνη του υπηρετεί την ιδεολογία και τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Η μουσική του τάσσεται στην προσπάθεια ανατροπής του καθεστώτος.

Το 1971 κυκλοφορεί στο εξωτερικό ο δίσκος «Τα τραγούδια του αγώνα» με διαφορετικό ύφος το καθένα αλλά με κοινό θέμα. Τα τραγούδια γράφονται το διάστημα 1969-1970 σε διαφορετικά μέρη.

Στο Βραχάτι όπου ήταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, στη Ζάτουνα στην εξορία, στο στρατόπεδο στον Ωροπό όπου ήταν κρατούμενος. Τελικά ηχογραφούνται το 1971  στο Λονδίνο και γίνονται γνωστά τότε ενώ στην Ελλάδα κυκλοφορούν το Σεπτέμβρη του 1974 από τη Minos. Κάποια από αυτά γίνονται μεγάλες λαϊκές επιτυχίες και αποκτούν ιστορική σημασία λόγω των συγκυριών.

Τραγουδούν εκτός από τον ίδιο το Θεοδωράκη, η Μαρία Φαραντούρη, η Μαρία Δημητριάδη και ο Λάκης Καραλής. Τους στίχους γράφουν ο Αλέκος Παναγούλης, ο Μάνος Ελευθερίου, η Γεωργία Δεληγιάννη Αναστασιάδη και ο συνθέτης. Ο κύκλος τραγουδιών Αρκαδία ΙV αποτελείται από τρεις Ωδές του Ανδρέα Κάλβου συνδέοντας την επανάσταση του 1821 με τους αγώνες κατά της χούντας.

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ
1.Στην Ελλάδα σήμερα(Αλέκου Παναγούλη 1971 Λονδίνο)
2. Στον Νικηφόρο Μανδηλαρά (Αλέκου Παναγούλη 1971 Λονδίνο)
3. Οι πρώτοι νεκροί (Πάλης ξεκίνημα) (Αλέκου Παναγούλη 1971 Λονδίνο)
4. Αλέξανδρε μου ('Οταν χτυπήσεις δυο φορές) (Μ. Θεοδωράκη 1969 Ζάτουνα)
5. Ο θρήνος (Γεωργιας Δεληγιάννη-Αναστασιάδη 1968 Βραχάτι)
6. Κι εσύ λαέ βασανισμένε (Μη ξεχνάς τον Ωρωπό) (Μ. Θεοδωράκη 1970 Ωρωπός)
7. Διότι δεν συνεμορφώθην(Μ. Θεοδωράκη 1970 Ωρωπός)
8. Ο λεβέντης (Οδός Μπουμπουλίνας) (Νότη Περγιάλη 1968 Βραχάτι)
9) Η επιστολή (Μάνου Ελεφθερίου 1971 Λονδίνο)
10. Η αυλή(Μάνου Ελεφθερίου 1971 Λονδίνο)
11. Ποιος τη ζωή μου (Μάνου Ελεφθερίου 1971 Λονδίνο)
12. Κλείσ' το παράθυρο(Μάνου Ελεφθερίου 1971 Λονδίνο)
13. Τα ηφαιστεία (Ανδρέα Κάλβου Αρκαδία IV)
14. Εις Σἀμον (Ανδρέα Κάλβου Αρκαδία IV)
15. Αι ευχαί (Ανδρέα Κάλβου Αρκαδία IV)


Ο λεβέντης
Σαν τον αητό φτερούγαγε στη στράτα
τον καμαρώνει η γειτονιά στα παραθύρια
με χαμηλά τα μαύρα του τα μάτια
λεβέντης εροβόλαγε.

Στα ματιά του ένα σύννεφο
μες την καρδιά του σίδερο.
Κυλάει το αίμα, σκέπασε τον ήλιο
κι ο χάρος εροβόλαγε.

Σφαλούν τα μάτια κι οι καρδιές
σφαλούν τα παραθύρια
μετά χυμάει ο Χάροντας καβάλα
κι εκείνος χαμογέλαγε.

Ποιος κατεβαίνει σήμερα στον Άδη;
Ποιον κουβεντιάζει η γειτονιά κι ανανταριάζει;
Γιατί βουβά είναι τα βουνά κι οι κάμποι;
Λεβέντης εροβόλαγε.


Οι πρώτοι νεκροί ( Πάλης ξεκίνημα)
Πάλης ξεκίνημα
νέοι αγώνες
οδηγοί της ελπίδας
οι πρώτοι νεκροί.

Όχι άλλα δάκρυα
κλείσαν οι τάφοι
λευτεριάς λίπασμα
οι πρώτοι νεκροί.

Λουλούδι φωτιάς
βγαίνει στους τάφους
μήνυμα στέλνουν
οι πρώτοι νεκροί.

Απάντηση θα πάρουν
ενότητα κι αγώνα
για νά `βρουν ανάπαυση
οι πρώτοι νεκροί.


Ποιος τη ζωή μου.
Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά
να την ξεμοναχιάσει μες στη νύχτα;
ουρλιάζουν και σφυρίζουν φορτηγά
σαν ψάρι μ’ έχουν πιάσει μες στα δίχτυα

Για κάποιον μες στον κόσμο είν’ αργά
ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;

Ποιος τη ζωή μου, ποιος παραφυλά
στου κόσμου τα στενά ποιος σημαδεύει;
πού πήγε αυτός που ξέρει να μιλά
που ξέρει πιο πολύ και να πιστεύει;