Ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ προς τις μάνες όλου του κόσμου

Γράφει η Συμεωνίδου- Τσιβρεμετζή Κωνσταντία 
Διευθύντρια Γενικού Λυκείου Αξιούπολης
Στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, γιορτάζεται κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Μάη, η ημέρα της μητέρας. Την ημέρα αυτή την αφιερώνουμε συμβολικά στις μητέρες όλου του κόσμου, για να τις πούμε πρώτα από όλα ένα μεγάλο «ευχαριστώ» που μας έφεραν στη ζωή, για όλα όσα έκαναν και κάνουν για μας και για να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας για την ανεκτίμητη προσφορά τους στην ανθρωπότητα και την πολύτιμη συμβολή τους στην καλή ανατροφή και διαπαιδαγώγηση όλων μας.
Η μητέρα είναι πράγματι ο πιο ισχυρός κρίκος στην αλυσίδα της ζωής. Μέσα στο κορμί της συντελείται το μέγα θαύμα της δημιουργίας, το μέγιστο και θεϊκό μυστήριο της γονιμοποίησης, και η μήτρα της γίνεται το πρώτο λίκνο της νέας ζωής. 

Από την πρώτη στιγμή που θα κρατήσει στην αγκαλιά της το νεογέννητο παιδί της η ανησυχία και η μέριμνα της μάνας γίνεται το πέπλο προστασίας γι΄ αυτό, ενώ η συναίσθηση της μεγάλης ευθύνης και η χαρά της μητρότητας δραστηριοποιούν τη μόνιμη έγνοια της και την ακάματη εγρήγορσή της. 

Ο ψυχικός της κόσμος ενεργοποιείται προς ένα σκοπό: τη φροντίδα της νέας ζωής, οι ελπίδες, τα όνειρά της, οι σκέψεις και οι προσδοκίες της κινούνται γύρω από το παιδί της. Και όσο μεγαλώνει το παιδί μεγαλώνει και η αγάπη της για αυτό.

Δε χωρά αμφιβολία ότι η σημασία της μητέρας για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του είναι τεράστια και έχει επισημανθεί από όλες τις αναπτυξιακές θεωρίες.

Σύμφωνα μάλιστα με την ψυχαναλυτική θεωρία, το πρώτο πρόσωπο το οποίο εσωτερικεύει το παιδί είναι η μητέρα. Η σχέση μητέρας - παιδιού, κατά το πρώτο στάδιο της ανάπτυξης, αποτελεί το στοιχείο με βάση το οποίο το παιδί θα διαμορφώσει γενικά την προσωπικότητά του. 

Εξάλλου η εμπειρία της αγάπης, της στοργής και της φροντίδας που έχει το παιδί στην πρώτη παιδική ηλικία δημιουργεί για όλα τα επόμενα χρόνια ένα συναίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης, κάτι που θα καθορίσει τη μελλοντική ανάπτυξη των γνωστικών και κινητικών του δεξιοτήτων, παράλληλα με τη διαμόρφωση του συναισθηματικού κόσμου του παιδιού.

Η σχέση της μάνας με το παιδί της είναι βαθιά συναισθηματική, μοναδική και αναντικατάστατη. Παρατηρήθηκε μάλιστα ότι η στέρηση της μητέρας είχε ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες στη συμπεριφορά παιδιών που μεγάλωσαν σε ιδρύματα, μολονότι οι βιολογικές τους ανάγκες εκπληρώνονταν με επάρκεια, Σε αρκετές περιπτώσεις ακόμη τα παιδιά παρουσίασαν αποκλίνουσα, παραβατική ή και εγκληματική συμπεριφορά.

Μάλιστα, νεώτεροι ερευνητές συνδέουν την ποιότητα της αρχικής σχέσης μητέρας-παιδιού με τις μετέπειτα σχέσεις που το παιδί θα αναπτύξει ως ενήλικος. Παρατηρήθηκε ότι οι μητέρες συμπεριφέρονται στα παιδιά τους και τα διαπαιδαγωγούν με τον ίδιο τρόπο, με τον οποίο μεγάλωσαν και οι ίδιες. Έτσι, οι μητέρες παρουσιάζονται ως κυρίαρχα υπεύθυνες για τη μεταβίβαση των καλών αλλά και άσχημων τρόπων συμπεριφοράς από γενιά σε γενιά.

Ακόμη για τη διαμόρφωση από μέρους του παιδιού του αισθήματος της εμπιστοσύνης ή της δυσπιστίας που αυτό δείχνει για τον εαυτό του και τους άλλους καθοριστικό ρόλο παίζει η σχέση που η μητέρα αναπτύσσει με το παιδί της. Έτσι, όταν ικανοποιούνται οι βιολογικές και κυρίως οι ψυχολογικές του ανάγκες ,το παιδί διαμορφώνει θετική στάση προς τον εαυτό του και τους άλλους γύρω του.

Η διεργασία με την οποία το παιδί αποκτά εμπιστοσύνη ή δυσπιστία λειτουργεί με τα μηνύματα αγάπης και αποδοχής που δέχεται κατά την επικοινωνία του και μέσα από τη σχέση του με τη μητέρα. Έτσι, ένα παιδί το οποίο έχει καλή διαπροσωπική σχέση με τη μητέρα του, γενικεύοντας τη στάση της και στα άλλα πρόσωπα γύρω του, θεωρεί τον κόσμο που το περιβάλλει θετικό και φιλικό. Στην αντίθετη περίπτωση αντιμετωπίζει τον κόσμο με καχυποψία.

Ο ρόλος της μητέρας στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού είναι σημαντικός τόσο για την οριοθέτηση του υπαρξιακού του εαυτού όσο και για τις ψυχολογικές ιδιότητες που θα αναπτύξει. Αλλά και ευρύτερα, ένα σύνολο διεργασιών, ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών και συγκεκριμένων συμπεριφορών του ανθρώπου έχουν τη βάση τους σε αυτή την πρωταρχική και θεμελιώδη σχέση.

Εξάλλου, κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του η μητέρα κυρίως αναλαμβάνει τη σημαντική αρμοδιότητα να εξηγήσει στο παιδί της τον κόσμο γύρω του και να το βοηθήσει να ταξινομήσει τις εμπειρίες του. Η εκμάθηση του επεξεργασμένου λόγου, η «θετική» διόρθωση των λέξεων και των προτάσεων που χρησιμοποιεί το παιδί, η διεύρυνση των παρατηρήσεων που κάνει, η επέκταση του λόγου του και η άμεση ανταπόκριση στα ερωτήματά του ενισχύουν τη φυσική διάθεση του παιδιού για μάθηση, ενδυναμώνουν τις μελλοντικές του αναζητήσεις και εμπεδώνουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Με τον τρόπο αυτό η μητέρα θα «συστήσει» τον κόσμο στο παιδί της καθορίζοντας ταυτόχρονα και τη στάση του παιδιού απέναντι στον κόσμο σε μεγάλο βαθμό.

Αναμφίβολα επίσης η δική της προσωπικότητα και η σωστή σχέση της με το παιδί της θα λειτουργήσουν έτσι ώστε να προσαρμοστεί το παιδί στην προσχολική του ζωή, χωρίς το άγχος του αποχωρισμού και να αρχίσει να έχει θετική αυτοεκτίμηση.

Αλλά και κατά την είσοδο του παιδιού στη σχολική ζωή, που έχει της απαιτήσεις της πραγματικής κοινωνίας, με κανόνες και υποχρεώσεις, η μητέρα είναι σημαντικός αρωγός και συμπαραστάτης στην εκμάθηση από το παιδί των βασικών σχολικών δεξιοτήτων, στην ένταξή του στη σχολική κοινότητα και στην ομάδα των συνομηλίκων. 

Η μητέρα, ακοίμητος φρουρός, συμβάλλει με τη φροντίδα και την ενίσχυσή της στην ανάπτυξη των νοητικών, των συναισθηματικών και των κινητικών δεξιοτήτων του παιδιού της, παρακολουθεί την εξέλιξή του και αντιμετωπίζει μαζί του τα προβλήματά του. Με τη σπουδαία συμβολή της το παιδί εσωτερικεύει τις στάσεις, τις αξίες, τις συμπεριφορές και τους ηθικούς κανόνες που θα το ακολουθούν στη συνέχεια της ζωής του.

Στα επόμενα ευαίσθητα χρόνια της εφηβείας, όπου αμφισβητούνται από τους νέους τα πάντα, η μητέρα, ενώ φαίνεται να αποκτά ένα δευτερεύοντα ρόλο, στην πραγματικότητα παραμένει ο στυλοβάτης, η ειρηνοποιός δύναμη, το ασφαλές καταφύγιο του εφήβου. 

Η σχέση με τους γονείς και, ιδίως, με τη μητέρα ενισχύουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση που τόσο χρειάζεται στην ηλικία αυτή. Οι συζητήσεις με τη μητέρα για σοβαρά θέματα, όπως η πολιτική, η εργασία, οι αξίες, η σχέση με το άλλο φύλο, κλπ., κυριαρχούν στη σχέση μητέρας-παιδιού την περίοδο αυτή. Δε λείπουν και οι έντονες συγκρούσεις, βέβαια, τις οποίες η μητέρα θα πρέπει να διαχειρίζεται με κατανόηση και συγκαταβατικότητα.

Η μητέρα εκτός από πυξίδα καθοδήγησης των παιδιών λειτουργεί και ως συνεκτικός κρίκος της οικογένειας, με τη συγχωρητικότητα, την ανοχή και την υπομονή της. Δημιουργεί με τη συναισθηματική θέρμη της μέσα στην οικογένεια το κατάλληλο κλίμα δημιουργικότητας και αγάπης. Με σεβασμό, με διακριτικό έλεγχο, με αποδοχή και δημοκρατικότητα υποστηρίζει τα παιδιά της και τα βοηθά να αυτονομηθούν και να χειραφετηθούν, ώστε να γίνουν χρηστοί πολίτες και δημιουργικοί άνθρωποι. Με το ρόλο της αυτό η μητέρα αναδεικνύεται ως πρωτεργάτης στη βιολογική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού της.

Παράλληλα, διαπιστώνει κανείς εύκολα ότι η ζωή της μάνας είναι μια διαρκής πορεία προσφοράς και θυσίας και ότι αυτή αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ζωής καθώς μέσα από τη δική τη συμπεριφορά αναπαράγονται οι αξίες, τα ήθη, η γλώσσα και τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του κάθε λαού. Με τον τρόπο αυτό η κοινωνική και πολιτισμική συμβολή της είναι κεφαλαιώδης.

Για αυτό και η Μητέρα με όποιο επίθετο κι αν συνοδεύεται είναι πρόσωπο ιερό. Νεαρή ή ηλικιωμένη, πλούσια ή φτωχή, μορφωμένη ή αγράμματη, ανύπαντρη, πολύτεκνη, βιασμένη, κακοποιημένη, εργαζόμενη ή άνεργη, θετή ή παρένθετη περιβάλλεται από ένα φωτοστέφανο αγιοσύνης, γιατί στην αγάπη της αντικατοπτρίζονται τα βαθύτερα και τα πιο ποιοτικά συναισθήματα του ανθρώπου.

Για όλους αυτούς τους λόγους έχουν αφιερωθεί σ΄ αυτήν εκλεκτές σελίδες της ποίησης και της λογοτεχνίας, αλλά και χιλιάδες μέτρα κινηματογραφικών ταινιών. Από τη Μάνα του Γκόργκι ως την αμαρτωλή μητέρα του Βιζυηνού και από τη Μάνα κουράγιο του Μπρεχτ ως τη μοιρολογίστρα μάνα των δημοτικών τραγουδιών, η Μητέρα πρωταγωνιστεί στην Τέχνη και στη Ζωή.

Ζωντανές ηρωίδες της καθημερινότητας οι μάνες του πολέμου, οι μάνες της προσφυγιάς, οι μάνες των παιδιών με ειδικές ανάγκες υποστηρίζουν με υποδειγματική γενναιότητα τα παιδιά τους για μια ζωή με αξιοπρέπεια και ποιότητα. Τραγικό αποκορύφωμα η χαροκαμένη μάνα, ως σύμβολο του άφατου πόνου, που παραμένει ενωμένη με το παιδί της στη σιωπηλή μνήμη του Θεού.

Δίπλα, όμως, στις μάνες της αυτοθυσίας και της γενναιότητας, που ορμούν στις φλόγες για να σώσουν τα παιδιά τους, που δίνουν τη ζωή τους για να για να γλιτώσουν τα παιδιά τους από το θάνατο, βρίσκονται και κάποιες άλλες μάνες της καθημερινότητας, που η συμπεριφορά τους δεν είναι καθόλου ιδανική: μάνες καταπιεστικές και υπερπροστατευτικές, μάνες αδιάφορες και απορριπτικές, μάνες επιθετικές, με ψυχικά νοσήματα, μάνες που εμπορεύονται τα σώματα και τις ψυχές των παιδιών τους, μάνες που πετούν τα νεογέννητά τους στους κάδους των σκουπιδιών…

Δυστυχώς, η πραγματικότητα δεν είναι ποτέ εξιδανικευμένη και η κοινωνία των ανθρώπων δεν είναι κοινωνία αγγέλων. Η μητρότητα έχει κι αυτή τις δικές της προϋποθέσεις. Δε θα πρέπει να είναι τυχαία και απερίσκεπτη κατάσταση, αλλά συνειδητή και ώριμη επιλογή. Η νέα γυναίκα θα πρέπει να προετοιμάζει σωστά το σώμα και την ψυχή της για το μεγάλο γεγονός.

Οι κοινωνικοί και εκπαιδευτικοί θεσμοί της οργανωμένης πολιτείας θα πρέπει να την εκπαιδεύουν σωστά για το νέο της ρόλο με τη συνδρομή ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών. Η βοήθεια του κράτους, αν θέλει να χαρακτηρίζεται ως κοινωνικό, θα πρέπει να είναι απλόχερη απέναντί της με διάφορες οικονομικές παροχές και διευκολύνσεις, θεσμοθετημένες για τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.

Και, τέλος, η οικογένειά της θα πρέπει να την περιβάλλει με περισσή στοργή και φροντίδα και να την υποστηρίξει στα νέα της καθήκοντα. Η ενότητα και η σύμπνοια του ζευγαριού και η συμμετοχή του συζύγου στην ανατροφή των παιδιών είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την ισορροπημένη λειτουργία της οικογένειας. Η μητέρα είναι άνθρωπος και πρέπει να εκπληρώνει χωρίς ενοχές τις προσωπικές της ανάγκες για ολοκλήρωση και επιβεβαίωση, ώστε να είναι σε θέση να προσφέρει γενναιόδωρα την αγάπη και τη στοργή της.

Τέτοιες γιορτές όπως αυτή λειτουργούν σε δύο επίπεδα: σε συλλογικό και σε ατομικό. Η επέτειος της μητέρας σε συλλογικό επίπεδο μπορεί να μας συνεγείρει στα καθήκοντά μας και να αποτελέσει αφορμή για νέες διεκδικήσεις και αγώνες για τα δικαιώματα της μάνας, που ο ρόλος της στη σύγχρονη καθημερινότητα είναι εξαιρετικά πολύπλοκος και πολυσύνθετος.

Σε προσωπικό επίπεδο γιορτές όπως η σημερινή συνδαυλίζουν τις μύχιες δυνάμεις και τα κοιμισμένα αισθήματα που κρύβουμε μέσα μας, αναρριπίζουν τη διάθεσή μας για προσφορά και φωτίζουν τη σκέψη και τη δράση μας. Ας αδράξουμε, λοιπόν, τη σημερινή ευκαιρία για να καταθέσουμε την αγάπη και το σεβασμό μας στο πρόσωπο της Μητέρας μας και της κάθε Μάνας, που είναι η ιέρεια της αγάπης και της αφοσίωσης, της συγχωρητικότητας και της ανιδιοτέλειας, που είναι το θεμέλιο και η ρίζα της ζωής. Γιατί πέρα και πάνω από όλα στη βαθύτερη συνείδηση του ανθρώπου η μάνα είναι το σταθερό κι ακύμαντο λιμάνι του κάθε κατατρεγμένου σε όλη του τη ζωή, είναι η αγκαλιά που μας οδηγεί στα χρόνια της παιδικής μας αθωότητας.

Ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ προς τις μάνες όλου του κόσμου για όσα μας πρόσφεραν και για όσα θα μας προσφέρουν στο μέλλον.