Παγκόσμια μέρα της γυναίκας

Γράφει η Ντίνα Συμεωνίδου-Τσιβρεμετζή
Υπεύθυνη Ν.Ο.Δ.Ε Γυναικών Ν. Κιλκίς
Πέρασαν ήδη 100 χρόνια από τότε - αρχές του 20ου αιώνα - που κάποιες ελάχιστες, πρωτοπόρες στη σκέψη και στη δράση γυναίκες, διεκδικούσαν εν μέσω χλευασμών και προπηλακισμών ισότητα των φύλων και δικαίωμα ψήφου. Έναν αιώνα μετράει ο αγώνας των προοδευτικών γυναικών και η συμφωνία τους να υψώνουν ψηλά τη σημαία του αγώνα κάθε 8 Μάρτη (Κοπεγχάγη 1910, πρόταση Κλάρας Τσέτκιν).
Οι διεκδικήσεις των γυναικών τότε ξεκίνησαν σε μια εποχή επέκτασης του βιομηχανικού κόσμου, ριζοσπαστικών ιδεολογιών, βαθιάς υποτίμησης του γυναικείου φύλου, αλλά και πολιτικών και οικονομικών αδιεξόδων, ακριβώς όπως και τώρα. Σήμερα απολαμβάνουμε μεν δικαιώματα, που οι γιαγιάδες μας ούτε καν τα είχαν ονειρευτεί, ωστόσο πολλά ζητήματα παραμένουν ακόμη ανοιχτά. Στην Ελλάδα και στην Κύπρο το δικαίωμα ψήφου, το στοιχειωδέστερο δηλαδή πολιτικό δικαίωμα αναγνωρίστηκε μόλις το 1950 στην Κύπρο (με το δημοψήφισμα) και το 1952 στην Ελλάδα.

Η Ευρωπαϊκή πολιτική - gender mainstreaming
Η ΕΕ από το 1995 και μετά υιοθέτησε μια σειρά από νομοθετικές πράξεις και προγράμματα δράσης για την προώθηση της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ το 1997 ενέταξε στους στόχους της Ένωσης την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλες τις δραστηριότητές της (gender mainstreaming). Η Επιτροπή Γυναικών σε συνεργασία με τις γυναικείες οργανώσεις, σε ειδική συνεδρίαση στις 22 Μαΐου 2002 και με τη συμμετοχή μελών της Συνέλευσης, κατέθεσε θέσεις που διεύρυναν το θεσμικό πλαίσιο και ενίσχυσαν τη νομική βάση για την ισότητα των φύλων, σε όλους τους τομείς, όπως ακριβώς επιτάσσει σήμερα η Συνθήκη της Λισσαβόνας.

Αρχικά στην Κοινότητα, για λόγους που αφορούσαν κυρίως την αποφυγή του αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών, η ισότητα στην απασχόληση ήταν το βασικό ζήτημα, όπως εκφράστηκε στην ιδρυτική Συνθήκη της Ρώμης του 1957 (άρθρο 119). Γι αυτό και οι μετέπειτα Οδηγίες έδιναν έμφαση στην ίση μεταχείριση και στην «ίση αμοιβή, για ίση εργασία». Αυτή η πολιτική επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς στη δεκαετία του 1990, κάτω από την πίεση της κριτικής των γυναικείων οργανώσεων, αλλά και της δέσμευσης της ΕΕ να προχωρήσει με βάση την Πλατφόρμα του Πεκίνου. Το 2006 επτά Οδηγίες που αφορούσαν την Ισότητα κωδικοποιήθηκαν σε μία, προσφέροντας έτσι ένα περισσότερο σαφές νομικό πλαίσιο.

Σήμερα η ισότητα στην οικονομία, στην πολιτική και στην εκπαίδευση συνιστούν κεντρικούς στόχους της ΕΕ, όπως διατυπώνονται στον «Οδικό Χάρτη για την Ισότητα Γυναικών και Ανδρών, 2006-2010».

Το χάσμα των φύλων
Ωστόσο, είναι φανερό ότι η νομοθεσία και η απαγόρευση των διακρίσεων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, δεν εξάλειψε το χάσμα των φύλων στην απασχόληση, στις αμοιβές, στις συντάξεις, στη συμμετοχή στα δημόσια αξιώματα, δε μείωσε τη βία κατά των γυναικών και τη σεξουαλική εκμετάλλευση, δεν άλλαξε την προβολή στρεβλών προτύπων από τα ΜΜΕ, ούτε την κατανομή των υποχρεώσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών στην ιδιωτική σφαίρα και στην προσφορά υπηρεσιών φροντίδας στα παιδιά και στους ηλικιωμένους. Ταυτόχρονα η οικονομική κρίση επιδεινώνει το έγκλημα της άσκησης βίας κατά των γυναικών, σε όλες τις μορφές της, κυρίως εντός της οικογένειας.

Οι γυναίκες, ιδιαίτερα στις παραδοσιακές κοινωνίες, συχνά αναγκάζονται να διαλέξουν μεταξύ οικογένειας και καριέρας. Για τις εργαζόμενες/ους είναι πολύ δύσκολο να συνδυάσουν τις υποχρεώσεις της επαγγελματικής ζωής με την προσωπική ζωή, όταν δεν υπάρχουν οι υποδομές για τη φροντίδα των παιδιών και των υπερηλίκων. Είναι γνωστό ότι οι χώρες της ΕΕ που έχουν ενισχύσει τις υποδομές και τις υπηρεσίες φροντίδας για τα παιδιά διαθέτουν τη μεγαλύτερη συμμετοχή γυναικών στην απασχόληση και τους υψηλότερους δείκτες γεννήσεων (Σουηδία, Γαλλία κλπ.)

Η εξουσία έχει φύλο
Στις κυβερνήσεις επικρατεί αντίστοιχη εικόνα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών υπάρχουν μόνο 3 γυναίκες πρόεδροι και μόνο μία γυναίκα πρωθυπουργός, ενώ οι γυναίκες αποτελούν το 26% του συνόλου των υπουργών και υφυπουργών. Στη σφαίρα της οικονομίας η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Οι γυναίκες αποτελούν μόλις το 11% των διοικητικών συμβουλίων των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην Κύπρο το ποσοστό είναι 17% γυναίκες στο σύνολο των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων και των μικρών. Στις διοικήσεις των μεγάλων επιχειρήσεων οι γυναίκες ουσιαστικά απουσιάζουν, αφού αποτελούν μόλις το 3% των Προέδρων. Στην Ελλάδα και στην Κύπρο δεν υπάρχει ούτε μία γυναίκα πρόεδρος επιχείρησης ή οργανισμού με μεγάλη οικονομική ισχύ.

Σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Σουηδία, έδειξε ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις που συμπεριλαμβάνουν μεγάλο αριθμό γυναικών στα Διοικητικά Συμβούλια, έχουν μεγαλύτερα κέρδη και περισσότερα πάγια στοιχεία σε σύγκριση με επιχειρήσεις χωρίς γυναίκες στις διοικήσεις τους. Σύμφωνα με έρευνα της McKinsey&Company “Women Matter” του 2007, οι επιχειρήσεις που έχουν τρεις ή περισσότερες γυναίκες σε υψηλόβαθμες θέσεις έχουν καλύτερες επιδόσεις και στα οικονομικά και στα οργανωτικά των επιχειρήσεων.

Ισότητα, αξιοκρατία και αποτελεσματικότητα vs πατριαρχίας
Δυστυχώς, παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο που έχει επιτευχθεί, τα χάσματα και οι ανισότητες των φύλων σε μεγάλο βαθμό παραμένουν, ως αποτέλεσμα πατριαρχικών δομών, αγκυλωμένων αντιλήψεων και παρωχημένων παραδόσεων που ανθίστανται στις αλλαγές, με σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στη ζωή των γυναικών αλλά και στην αποτελεσματικότητα της οικονομίας. Αποτελεί κοινό τόπο, πως οι γυναίκες, όταν βρεθούν σε συνθήκες πραγματικής ισότητας και αξιοκρατίας τα καταφέρνουν εξίσου καλά ή συχνά καλύτερα από τους άνδρες. Είναι απαράδεκτο σε συνθήκες οικονομικής κρίσης να μην αξιοποιούνται οι ικανότητες των γυναικών.

Η Ελλάδα στην κατάταξη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, με βάση την ισότητα των φύλων, το 2009 κατρακύλησε στην 86η θέση (από την 69η το 2006, 72η το 2007, 75η το 2008). Αντιστοίχως η Κύπρος από την 83η το 2006 ανέβηκε στην 76η το 2008 και ξανάπεσε στη 80η το 2009.

Προτεραιότητες 2020
Το 2013 αποτελεί για τις γυναίκες σημαντικό σταθμό, αλλά και αφετηρία για την επόμενη 10ετία. Οι προτεραιότητες μέχρι το 2020, κατά την άποψή μου, θα πρέπει να περιλαμβάνουν:

Ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων (50/50), σε όλες τις πολιτικές και σε κάθε επίπεδο λήψης αποφάσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στον οικονομικό και περιβαλλοντικό σχεδιασμό καθώς και την κοινωνική ανάπτυξη.

Κατάργηση των διαιρέσεων και των διακρίσεων στην αγορά εργασίας καθώς και λήψη μέτρων για την εξισορρόπηση της δημόσιας με την ιδιωτική ζωή.

Σύστημα κοινωνικής ασφάλισης που ενισχύει τη θέση των γυναικών στην αμειβόμενη εργασία , συμβάλλει στην οικονομική τους ανεξαρτησία, μειώνει το χάσμα αμοιβών και εισοδημάτων, εξασφαλίζει την ευημερία των παιδιών και τη διαπαιδαγώγησή τους μέσω ποιοτικών προγραμμάτων φροντίδας και εκπαίδευσης και δημιουργεί υποδομές για υπερήλικες και άτομα με αναπηρίες.

Εξάλειψη της βίας και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης γυναικών και παιδιών.

Κοινωνική προστασία για τις γυναίκες με αναπηρία, τις μετανάστριες, πρόσφυγες και γυναίκες ρομά. Η πολυπολιτισμικότητα και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να αποτελεί το άλλοθι για την καταπίεση των γυναικών.

Τέλος, να εντάξουμε περισσότερους άνδρες στον αγώνα μας. Η ισότητα των φύλων είναι και δική τους υπόθεση…

Αγαπητές φίλες,

Οι καιροί ου μενετοί… Χρειάζεται εγρήγορση από την πλευρά μας για να διατηρήσουμε και να διευρύνουμε τα δικαιώματά μας. Η ισότητα των φύλων αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για την κατάκτηση μιας δίκαιης και ευημερούσας κοινωνίας για όλους και όλες. Χρόνια πολλά σε όλες τις γυναίκες!