Ας δούμε και πάλι το μέλλον

 Φαίνεται ότι το πρόβλημα της Ελλάδας σιγά – σιγά θα πάει προς τη λύση του, αφού αποδείχθηκε ότι η διαφθορά δεν ήταν η γενεσιουργός αιτία της κρίσης που μαστίζει τη χώρα, απλά την επέτεινε και μάλιστα μαζί μας υποφέρουν και χώρες άψογες κατά Μάαστριχτ. Απλά μένει να δούμε πόσο ευρωπαϊκή θα είναι η λύση, όπως θέλουμε εμείς, ή πόσο ελληνοποιημένη θα είναι όπως θέλουν οι Γερμανοί και λοιποί συνοδοιπόροι. Εμείς βεβαίως θα πρέπει να περιορίσουμε τη φούσκα των τιμών στην οικονομία – όχι μόνο τους μισθούς – και τις λοιπές ανισορροπίες και τους παραλογισμούς που όλοι ξέρουμε και βλέπουμε, αλλά σε κάθε περίπτωση θα πάρουμε βαθειά αναπνοή.

  Αφήνοντας τώρα το δικό μας μέλλον στην άκρη, θα ασχοληθούμε με το μέλλον ολόκληρου του κόσμου, το οποίο σκιαγραφείται γλαφυρά μέσα  από τις επισημάνσεις του Jean-Pierre Lehmann σε άρθρο του στον Globalist. Αρχίζει το άρθρο του με μια ρήση του Δαρβίνου την εξής: «Δεν είναι το ισχυρότερο είδος που επιβιώνει, αλλά το πλέον εύστροφο, εκείνο που προσαρμόζεται καλύτερα στις αλλαγές» Και συνεχίζει….

«Ζούμε σε καιρούς μεγάλης αβεβαιότητας. Και όσο επισφαλές κι αν είναι να κάνουμε προβλέψεις, θα ήθελα μολοταύτα να κάνω ένα σκαρίφημα της πιθανής μελλοντικής φυσιογνωμίας του κόσμου το 2020.  Θέλω να υπογραμμίσω πως δεν κάνω πρόγνωση. Πολύ πιθανό σε δέκα χρόνια από σήμερα η πραγματικότητα να μην αντιστοιχεί στην αφήγησή μου. Σκοπός μου είναι να βοηθήσω στην καλύτερη θεώρηση του κόσμου. Ασφαλώς θα υπάρχουν μεγάλες αναστατώσεις και το 2020 δε θα μοιάζει με το 2010 περισσότερο από ότι το 2010 μοιάζει με το 2000. Τον 20ό αιώνα, η παγκόσμια οικονομία κυριαρχούνταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, και δευτερευόντως από λίγα κράτη της δυτικής Ευρώπης και την Ιαπωνία. Η αφήγησή μου διαγιγνώσκει την ανάδυση επτά σημαντικών παγκοσμίων σφαιρών οικονομικής επιρροής. Αυτές οι σφαίρες δε θα είναι αυτάρκεις και θα χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από αλληλεξαρτήσεις, εφόσον φυσικά επιβιώσει το σημερινό θεσπισμένο πολυμερές σύστημα. Αν επικρατήσει ο αναδυόμενος προστατευτισμός, οι σχέσεις μεταξύ των σφαιρών αυτών θα χαρακτηρίζονται από οξύτητα και συγκρούσεις.

  Πρώτον, αρχίζοντας από την ανατολή, έχουμε την πρώτη μεγάλη κι επεκτεινόμενη οικονομική σφαίρα, της Μεγάλης Κίνας, στην οποία συμπεριλαμβάνεται η νοτιοανατολική Ασία και ο Ειρηνικός. Μέσα στη σφαίρα αυτή συμπεριλαμβάνονται διάφορες υπο-σφαίρες, σαν την Κορέα, την Ιαπωνία, την Αυστραλία και τον «οργανισμό νοτιοανατολικών ασιατικών κρατών» (ASEAN). Αλλά καμιά από αυτές δεν μπορεί να αποτελέσει αυτόνομη σφαίρα -και όλες θεωρούν την Κίνα ως ατμομηχανή της οικονομικής τους ανάπτυξης. Η οικονομική σφαίρα της Μεγάλης Κίνας διατηρεί εκτεταμένες και πυκνές σχέσεις με τις υπόλοιπες σφαίρες και κρατικές οντότητες, ιδίως στην Αφρική.

  Δεύτερον, η Ινδική οικονομική σφαίρα ως επί το πλείστον αναδύεται χάρη στην δημογραφία και την οικονομική της μεγέθυνση. Αλλά η Ινδία, σε αντίθεση με την Κίνα, εμπλέκεται σε περιορισμένης έκτασης διεθνείς επενδύσεις και εμπορικές σχέσεις, ιδίως με τους ογκώδεις γείτονές της, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Είναι ως εκ τούτου μάλλον απίθανο να αναδειχθεί -ως το 2020 τουλάχιστο- μια οικονομική σφαίρα της «Μεγάλης Ινδίας», που θα συμπεριλάμβανε ολόκληρη τη νότιο Ασία.

   Τρίτον, στο βορρά κείται η οικονομική σφαίρα της Ρωσίας, στην οποία συμπεριλαμβάνονται τα κράτη που άλλοτε απάρτιζαν τη Σοβιετική Ένωση. Εξαιτίας κυρίως της δημογραφίας της, η έκταση και η επιρροή της βαίνουν μειούμενες. Από τα 140 εκατομμύρια σήμερα, ο πληθυσμός της Ρωσίας θα είναι 90 εκατομμύρια το 2050. Είναι δύσκολο να δει κανείς πώς ένας τόσο έντονα συρρικνούμενος πληθυσμός θα κατορθώσει να διατηρήσει τόσο εκτενή επικράτεια. Η Ρωσία παραμένει κυρίως μια χώρα παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σε αντίθεση με τις άλλες αναδυόμενες οικονομίες του BRIC, δεν κατόρθωσε να υιοθετήσει εκτενείς μεταρρυθμίσεις προς την οικονομία της αγοράς.

 Τέταρτον, στα νοτιοανατολικά εκτείνεται η αναδυόμενη Νεο-οθωμανική οικονομική σφαίρα. Η Τουρκία συγκαταλέγεται στις χώρες που πραγματοποίησαν τις εντυπωσιακότερες αλλαγές την τελευταία δεκαετία. Στις αρχές της δεκαετίας βρισκόταν σε πολύ κακό σημείο, και πληττόταν από βαθιά οικονομική κρίση. Χάρη όμως στην επιδέξια ηγεσία του υπουργού οικονομίας της εποχής Κεμάλ Ντερβίς η τουρκική οικονομία επανήρθε, αναζωογονημένη και μεταρρυθμισμένη. Σήμερα είναι η χώρα με τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στον ΟΟΣΑ. Αλλά η Τουρκία πραγματοποίησε και μια σημαντική ψυχολογική στροφή: από εκεί που φιλοδοξούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), προσανατολίζεται τώρα σε μια πιο ανεξάρτητη πολιτική, στο πλαίσιο της οποίας θα ανανεώσει τους ιστορικούς της δεσμούς με τους εξ ανατολών γείτονές της, τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν, αλλά τη Μέση Ανατολή ή την Αφρική.

  Πέμπτον, η οικονομική σφαίρα της ΕΕ θα συνεχίσει να δίνει το παρών, έστω κι αν το οικονομικό της «ειδικό βάρος» (αναλογικά, αλλά ίσως και σε απόλυτες τιμές) θα παρακμάζει. Αιτία γι' αυτό θα είναι εν πολλοίς η δημογραφία της, αλλά και το ότι η ΕΕ δεν ανταποκρίθηκε στο αξίωμα του Δαρβίνου για την επιβίωση. Κοντολογίς, δεν προσαρμόστηκε τόσο καλά στις αλλαγές και επέλεξε την εσωστρέφεια. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα για το μέλλον της, συμπεριλαμβανομένης της μοίρας του ευρώ.

  Έκτον, πέραν του Ατλαντικού διαβλέπω δύο εξίσου ρωμαλέες οικονομικές σφαίρες, μια στο βορρά και μια στο νότο. Η Βορειοαμερικανική οικονομική σφαίρα περιλαμβάνει τον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Μεξικό. Παρά τις τρέχουσες, οξύτατες δυσχέρειες που αντιμετωπίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουμε σοβαρούς λόγους να προεξοφλούμε πως θα παραμείνουν μια από τις κύριες παγκόσμιες δυνάμεις. Αυτό θα συμβεί εν μέρει λόγω των εποικοδομητικών δυνάμεων που εξακολουθούν να κυριαρχούν στην αμερικανική οικονομία: πρώτα την καινοτομία, αλλά και τη μετανάστευση, δύο τάσεις που είναι έντονα αλληλένδετες. Επιπλέον, η Βορειοαμερικανική σφαίρα θα συμπεριλαμβάνει μια δυναμική αναδυόμενη οικονομία, το Μεξικό, κάτι που δεν κάνει η ΕΕ, όχι τουλάχιστο όσο συνεχίζει να αποκλείει την Τουρκία.

  Έβδομον, στη νότιο Αμερική κυριαρχεί η οικονομική σφαίρα επιρροής της Βραζιλίας. Αν υπήρχε ένα «βραβείο Δαρβίνου» για τις χώρες που ανταποκρίθηκαν καλύτερα στις προκλήσεις της εποχής, η Βραζιλία θα κέρδιζε με άνεση το πρώτο βραβείο, με δεύτερη, όπως σημειώσαμε παραπάνω, την Τουρκία. Η Βραζιλία είναι ένας βασικός παράγοντας της παγκόσμιας οικονομίας, με ζηλευτή ανταγωνιστικότητα σε πολλούς τομείς και πλειάδα ισχυρών αναδυόμενων πολυεθνικών επιχειρήσεων. Το σημαντικότερο όμως είναι πως οι ηγέτες των τελευταίων δύο διαδοχικών κυβερνήσεών της, οι πρόεδροι Φερνάντο Ενρίκε Καρντόζο (Fernando Henrique Cardoso) και Λούις Ινιάσιο Λούλα Ντα Σίλβα (Luiz Inácio Lula da Silva) δεν πέτυχαν μόνο στο οικονομικό επίπεδο, αλλά και στην κοινωνική τους πολιτική. Δεν μείωσαν απλά σημαντικά τη φτώχεια, αλλά επίσης, κάτι σπάνιο στο σημερινό κόσμο, μείωσαν επίσης τις εισοδηματικές ανισοτήτες.

Προς το παρόν δεν θα υπάρξει αφρικανική οικονομική σφαίρα. Μένει να δούμε αν θα δούμε την εξέλιξη αυτή στην επόμενη δεκαετία.»

 Εμείς ακολουθούμε τη μοίρα της Ευρώπης, δεν την εγκαταλείπουμε, αλλά πρέπει να έχουμε περιορισμένες  προσδοκίες, αφού το δημογραφικό της πρόβλημα είναι και η τροχοπέδη στο προχώρημά της και οι μετανάστες και οι λαθρομετανάστες δεν είναι η λύση, όπως ελπίζει το ντόπιο κεφάλαιο, τη βοηθεία της αριστεράς.