Αλεξέι Ναβάλνι: Μία νίκη έναντι του μισαλλόδοξου αυταρχισμού

Γράφει ο Δημήτρης Τάκος*

Το βραβείο Ζαχάρωφ, η υπέρτατη αναγνώριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους υπερασπιστές των ελεύθερων και δημοκρατικών αξιών, το 2021 απονεμήθηκε στον Αλεξέι Ναβάλνι, Ρώσο ακτιβιστή, δικηγόρο και κύρια πολιτική φιγούρα της ρωσικής αντιπολίτευσης, μαχόμενο κατά της διαφθοράς της κυβέρνησης του Βλαδίμηρο Πούτιν. 

Ωστόσο, στην απονομή του, που έλαβε χώρα λίγες ημέρες πριν στην έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, ο ίδιος δεν μπόρεσε να είναι εκεί. Στη θέση του, την ύψιστη τιμή είχε η κόρη του, Ντάρια Ναβάλνι. Θα αναρωτηθεί κανείς: γιατί να μη παραλάβει την τιμή αυτή ο ίδιος; Η απάντηση είναι απλή, τραγική και συνάμα άκρως περιγραφική για τις συνθήκες που επικρατούν στη Ρωσική ομοσπονδία τα τελευταία χρόνια. 

Ο Αλεξέι Ναβάλνι, μετά από μία ακόμη απόπειρα δολοφονίας με βιολογικό όπλο εναντίον του, βρίσκεται σε φυλακή καταναγκαστικών έργων, με τη διεθνή κοινότητα να κραυγάζει για την άμεση απελευθέρωσή του, χωρίς όμως να υπάρχει πρόοδος από τη δικαιοσύνη (;) της Ρωσίας.

Άξιο αναφοράς ότι το ίδιο βραβείο πέρυσι έλαβε η δημοκρατική παράταξη που εναντιώνεται στο καθεστώς Λουκασένκο στη Λευκορωσία. Η ενωμένη Ευρώπη έτσι, λαμβάνει μια ξεκάθαρη στάση, έναντι όχι μόνο του τελευταίου Ευρωπαίου δικτάτορα όπως συχνά αποκαλείται ο Α. Λουκασένκο, αλλά και όλων όσοι καταπιέζουν και καταστείλουν τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία της έκφρασης και της ενημέρωσης, την ανεξαρτησία του τύπου. 

Όσα δηλαδή, εμείς λαμβάνουμε για δεδομένα, όσα ιδανικά οικοδομούν και περικλείουν τους θεσμούς και τις σχέσεις μας. Δημοσιογράφοι συλλαμβάνονται, όσοι αντιμιλούν ή καλούν τον λαό στην αναζήτηση ενός καλύτερου αύριο συναντούν τη φυλακή, φιμώνονται, δολοφονούνται.

Η Διεθνής Αμνηστία, έχει χαρακτηρίσει τον Ναβάλνι ως έναν κρατούμενο συνείδησης. Ως ένα άτομο που επειδή ήρθε σε ρήξη με ένα σύστημα που, όπως απέδειξε, είναι άκρως διεφθαρμένο, εκτίει ποινή φυλάκισης με το μέλλον του, αλλά και την ίδια του τη ζωή, να βρίσκονται σε έναν αβέβαιο κίνδυνο. Όπως η ίδια η Ντάρια Ναβάλνι, είπε μεταξύ άλλων στην απονομή του βραβείου Ζαχάρωφ: Και αυτοί που κάποτε είπαν: ας μην πιέσουμε τον Λουκασένκο και ας συνεχίσουμε τον διάλογο, όσο αυτός ξυλοκοπούσε ανθρώπους και τους έστελνε πίσω από τα σίδερα. Το μόνο που κατάφεραν είναι, με σκοπό αυτός να μπορεί να συλλάβει κάποιον, να κατεβάζει ένα ολόκληρο επιβατικό αεροπλάνο. Και φυσικά έχει δίκαιο, αναφερόμενη στην πτήση της Ryanair FR4978 από την Αθήνα, για την πρωτεύουσα της Λιθουανίας. 

Όταν η πτήση βρισκόταν εντός του FIR του Μινσκ, αεροσκάφος της πολεμικής αεροπορίας της Λευκορωσίας, διέταξε το επιβατικό αεροπλάνο να προσγειωθεί στη Λευκορωσία αλλάζοντας πορεία υπό την απειλή, φυσικά, της κατάρριψης. Όταν αυτό έγινε, ο δημοσιογράφος Ρόμαν Προτάσεβιτς και η κοπέλα του, συνελήφθησαν προκαλώντας διεθνή αντίδραση, με τον Δυτικό κόσμο να απαγορεύει κάθε πτήση πάνω από τη Λευκορωσία, κύρωση που ισχύει μέχρι και σήμερα.

Είναι δύσκολο και συχνά ξεφεύγει από τον συλλογισμό μας, να αναλογιστούμε ότι, υπάρχουν ακόμη διώξεις σε ανθρώπους που απλώς, εκφράζουν την αντίθετη άποψή τους. Το ερώτημα βέβαια είναι, τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό; Να συνεχίσουμε με τις κυρώσεις, είναι η πιο γνωστή απάντηση, που αν και παθητική, έχει τη λειτουργικότητά της, από την ψυχροπολεμική ακόμη περίοδο. 

Να τραβήξουμε κόκκινες γραμμές; Θα ήταν διπλωματική αυτοκτονία, καθώς αυτές συνήθως οδηγούν σε σύρραξη. Πρέπει να αποφύγουμε μια ενδεχόμενη εμπλοκή με κάθε κόστος, καθώς από έναν πόλεμο, δεν υπάρχει νικητής παρά δυο χαμένοι. Σε ό,τι λύση και να συγκλίνουμε, στο τέλος της ημέρας ένας είναι ο κοινός παρονομαστής.

Η ενότητα και το ανθρώπινο πνεύμα της ελευθερίας και τα δημοκρατικά ιδεώδη, δεν γνωρίζουν σύνορα, καταπιέσεις, δεσμά ή δυνάστες. Δεν κάμπτουν παρά τις πιέσεις, μα αντίθετα, αψηφώντας τους φυσικούς νόμους που διέπουν το σύμπαν, δυναμώνουν, ενισχύονται και πάντα υπερνικούν.

Η λύση λοιπόν είναι, τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης, να πραγματεύονται εις βάθος ζητήματα σαν αυτά, προβάλλοντας ανθρώπους που προωθούν τις καθολικές, πανανθρώπινες αξίες, όσους τολμούν, παρά τις αντίξοες συνθήκες να υψώσουν το κεφάλι και να αντιταχθούν, γνωρίζοντας ότι το κόστος μπορεί να είναι υψηλό. Το νόημα που επιδιώκουν τα άτομα αυτά, είναι μέσω των αγώνων τους να ευαισθητοποιήσουν και να παρακινήσουν όλους εμάς, για την ευρύτερη κατάσταση, που συνήθως μπορεί να αγνοούμε. 

Όταν προχωρήσουμε από την αδιαφορία στην ανησυχία και από την στωική παθητικότητα στην ενεργό ενημέρωση και ευσυνειδησία, τότε ίσως ο κόσμος αυτός να γίνει ένα καλύτερο μέρος για όλους. Ας μην αφήσουμε λοιπόν, το μήνυμα του Αλεξέι Ναβάλνι να χαθεί στο σκοτάδι της νύχτας, αλλά ας το βοηθήσουμε να λάμψει δυνατά, φέγγοντας κάθε σπιθαμή της ανθρωπότητας, όπου η μισαλλοδοξία και ο αυταρχικός δογματισμός επικρατούν έναντι του ελεύθερου πνεύματος.

* Δημήτριος Τάκος

Φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, 

στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο