Από τον Γούτενμπεργκ στον Ζούκενμπεργκ

Της Παναγίτσας Μιχαήλου

Όταν ο Ιωάννης Γούτεμπεργκ συναντήθηκε στο Χάρλεμ με τον Λαυρέντιο Κοστέρ ο οποίος του έδειξε τα πρώτα κινητά τυπογραφικά στοιχεία που είχε εφεύρει και κατασκευάσει, μαγεύτηκε. 

Τα πήρε τα βελτίωσε τα τελειοποίησε, και τα έβαλε σε εφαρμογή, αρχίζοντας να τυπώνει μαζικά βιβλία, τα οποία ως τότε τα έγραφαν στο χέρι, κάποιοι καλόγεροι!!Κι έτσι ο Γούτεμπεργκ, έμεινε γνωστός στην Ιστορία, ενώ τον Κοστέρ δεν τον ξέρει σχεδόν κανένας. 

Αρα δεν είναι τι εφευρίσκει κανείς αλλά πώς το χρησιμοποιεί. Πάνω σ’ αυτό, ακόμα και ο Αινστάιν ένοιωσε πως πρέπει να απολογηθεί. Ο Γούτεμπεργκ άνοιξε την πόρτα στο Διαφωτισμό, καθώς οι άνθρωποι μπορούσαν να κοινωνούν τα άχραντα μυστήρια της σκέψης, όλων όσων είχαν την ικανότητα να παρατηρούν τον κόσμο, να τον ερμηνεύουν ή να τον αφηγούνται. 

Πήρε καιρό βέβαια ώσπου τα βιβλία να βγουν μαζικά στην κυκλοφορία, καθώς η τεχνολογική εξέλιξη πήγαινε τότε, με ρυθμούς πεζοπορίας. Κι όταν πια το βιβλίο μπήκε στη ζωή των πολλών ανθρώπων και η μεσαία τάξη της μανιφακτούρας και του εμπορίου διεκδικούσε διακριτή θέση, ανάμεσα στους κολλήγους και τους φεουδάρχες, πήραν φωτιά τα τυπογραφικά στοιχεία και οι επαναστατικές μπροσούρες, μαζί με τις σκέψεις των διανοητών της εποχής, εγκαινίασαν τον Ανθρωπισμό κι έβαλαν τέλος στο Μεσαίωνα. 

Αυτά γινόντουσαν κάποτε, τον καιρό που το μοίρασμα του ανθρώπινου στοχασμού ήταν μέρος της αλληλεγγύης ανάμεσα στους ανθρώπους και της ελπίδας για έναν καλύτερο κόσμο. Όταν ο Ζούκεμπεργκ εισέβαλε στις σχέσεις των ανθρώπων ήταν η εποχή που το χαρτί και το μελάνι έγιναν πλήκτρα. Η τεχνολογία δεν πεζοπορεί πια, πάει με υπερηχητικές ταχύτητες και από εργαλείο, έχει γίνει το κέντρο του κόσμου. 

Ο ανθρωπισμός μεταλλάχτηκε σε τεχνοκρατισμό και τους στοχαστές τους ρούφηξαν οι τεχνοκράτες. Οι σχέσεις των ανθρώπων έπαψαν να έχουν ως προαπαιτούμενο την επαφή, το άγγιγμα, τη ζεστασιά του σώματος, τη χροιά της φωνής, τη χειρονομία, τη γκριμάτσα κι έγιναν πλήκτρα. Η επαφή μας έγινε ζουμάρισμα και πλάνο κοντινό κόκκινες ειδοποιήσεις, λαικ και τέλειο.. 

Κι όταν η φιλαρέσκεια και η εγωπάθεια ξεπέρασαν τα όρια οι άνθρωποι κατάντησαν like-ιστες..εγκλωβισμένη στην ψηφιακή εικονική πραγματικότητα που μπερδεύει τα αισθήματα με τις αισθήσεις και τη φαντασία με τη φαντασίωση. 

Τότε ήταν που οι λέξεις εγκλωβίστηκαν κάπου ανάμεσα στη σκέψη και την έκφραση κι επικοινωνία πλέον απέκτησε κωδικούς. Τα πλήκτρα του Ζούκεμπεργκ δεν παράγουν ούτε φιλία, ούτε συντροφικότητα, ούτε έρωτα. Παράγουν μόνο σαρωτικές, ασύνδετες και μεταξύ τους άσχετες πληροφορίες. 

Φτιάχνουν όμως το περίγραμμα του κάθε ανθρώπου, τον κάνουν προσοδοφόρο καταναλωτή ή στόχο για περαιτέρω "έρευνα". Το κέντρο του Μπροκά, στον εγκέφαλο, που προσλαμβάνει τη γνώση, σε μελάνι και χαρτί και τη μετασχηματίζει σε πρακτική, άρχισε να εξασθενεί κάτω από τη σαρωτική, ασύνδετη πληκτρολογημένη πληροφορία, που λειτουργεί με ισοπεδωτικές επικαλύψεις στις οθόνες των υπολογιστών και τις άλλες απέναντι απ’ τους καναπέδες. 

Ο Ζούκεμπεργκ κατίσχυσε πάνω στον Γούτεμπεργκ και τώρα που μετονομάζει των 900 εκατ. ψηφιακό του κόσμο, σε Meta, είναι φανερό πως περάσαμε από τον ανθρωπισμό στο μετανθρωπισμό, την εποχή της ψηφιακής καταδυνάστευσης και της υγειονομικής τρομοκρατίας, όπου οι άνθρωποι έγιναν barcodes, ελέγξιμα από τα scanner της εξουσίας, χωρίς άγγιγμα, αλληλεγγύη και στοχασμό θα δείξει αν και χωρίς ελπίδα.