Ευρωπαϊκός στρατός: ανάγκη ή υπερβολή;

Γράφει ο Δημήτρης Τάκος*
To AUKUS έφερε δίχως αμφιβολία ρήξη στις σχέσεις ΗΠΑ και Γαλλίας. Το σύμφωνο αυτό, μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Αυστραλίας και της Μεγάλης Βρετανίας τορπίλισε την γιγάντια συμφωνία που είχε συνάψει η Γαλλία με την Αυστραλία, πίσω στο 2016. 

Αυτή, περιλάμβανε την κατασκευή 12 υποβρυχίων πυρηνικής ενέργειας, που θα παραδίδονταν στην Αυστραλία, στο αντίτιμο των 90 περίπου εκατομμυρίων δολαρίων. Στο χτύπημα αυτό, η Γαλλία άρχισε ήδη τα αντίποινα, με την απόσυρση διπλωματών της από την Ουάσινγκτον και την Καμπέρα, ενώ παράλληλα ο πρόεδρος Μακρόν επιδιώκει να δείξει ότι η Γαλλία είναι παρούσα και βλέπει, με την εξουδετέρωση υψηλού αξιωματικού του Ισλαμικού Κράτους, στις 16 Σεπτεμβρίου.

Δεν είναι κρυφό, πως η συμμαχία αυτή, ήρθε για να αλλάξει τις ισορροπίες στον Ινδό-Ειρηνικό, με κοινό εχθρό την Κίνα. Οι ΗΠΑ, πλέον στρέφονται ξεκάθαρα προς την Δυτική ακτή τους, καθώς δεν έχουν να ανησυχούν σημαντικά για την Μέση Ανατολή, μετά την ολοκλήρωση της απόσυρσης και της λήξης του εικοσαετούς πολέμου. Μετά από αυτό το πισώπλατο μαχαίρωμα, όπως χαρακτηρίστηκε από τον Γάλλο υπουργό εξωτερικών, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι, αναρωτιούνται: Τι και εάν την ύστατη στιγμή, συμβεί αυτό και σε εμάς;

Είναι αλήθεια, ότι σε μία σύγκρουση συμφερόντων και στον σύγχρονο και ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο που ζούμε, μία υποστήριξη από τον Αμερικανικό συνασπισμό, δεν θα ήταν πάντα σίγουρη. Η Ευρωπαϊκή ειρήνη, οφείλει να πάψει να εξαρτάται από τις αποφάσεις της Αμερικής. Στο παρελθόν, έχει επικρίνει μάλιστα αρκετές κινήσεις της, όπως το πρόγραμμα Echelon. 

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της ένωσης στις 15 Σεπτεμβρίου, είπε μεταξύ άλλων ότι, μία συγκρότηση ενός αμυντικού Ευρωπαϊκού στρατού, μπορεί να είναι ένα μέρος της λύσης. Παράθεσε μάλιστα, και τρία σημεία προμηνύοντας ένα Κοινό Κέντρο Συλλογής Πληροφοριών(JSAC), μείωση συνολικού κόστους από αγορές Ευρωπαϊκά-κατασκευασμένων εξοπλισμών. 

Ανακοινώθηκε επίσης, η ανάγκη για μία Ευρωπαϊκή Πολιτική Άμυνας στον Κυβερνοχώρο (European Cyber Defence Policy) . Εξίσου σημαντική και ενδιαφέρουσα ήταν η δήλωση ότι, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν μαζί με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα φιλοξενήσουν την σύνοδο για την Ευρωπαϊκή ασφάλεια, λέγοντας πως ήρθε ο καιρός, η ΕΕ να ανέβει στο επόμενο επίπεδο.

Η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν κατά την ομιλία της, στις 15 Σεπτεμβρίου. Source: Olivier Hoslet/EFE via EPA

Γίνεται ξεκάθαρο ότι, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο συνασπισμός των κρατών της Ευρώπης που προσφέρει ειρήνη στην Ήπειρο για πάνω από 75 χρόνια, πρόκειται να μπει σε μια σειρά σημαντικών και τεράστιων αλλαγών, τόσο σε διοικητικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο. Αυτό, δεν σημαίνει ότι οι χώρες της ΕΕ προτίθενται να συνεχίσουν χωρίς το ΝΑΤΟ. Σημαίνει όμως ότι, η Ένωση μπορεί να προχωρήσει, να πάρει αποφάσεις και να κάνει κινήσεις ανεξάρτητης πλεύσης και αυτοβουλίας, χωρίς πρώτα να ζητήσει συμβουλές από τις Ηνωμένες Πολιτείες. 

Έχει αποδειχθεί στην πράξη, πως η ενωμένη Ευρώπη έχει καταφέρει πολλά, πράγματα που δεκαετίες πίσω, θεωρούνταν ακατόρθωτα. Ιδιαίτερα μετά το πέρας του ψυχρού πολέμου, αποτέλεσε καταφύγιο και σημείο επανέναρξης πολλών χωρών, του πρώην Σοβιετικού μπλόκου. Σε ζητήματα πολιτικής προστασίας, σε θέματα οικονομίας, ανταλλαγής τεχνολογιών, γνώσεων, πληροφοριών. Από τον Ευρωπαϊκό μηχανισμό πολιτικής προστασίας, έως την Europol και την Frontex, αν δούμε τη μεγαλύτερη εικόνα, η Ευρωπαϊκή ένωση έχει κάνει μεγαλύτερο καλό, παρά κακό.

Είναι πιθανό έτσι, μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα, να δούμε την δημιουργία νέων οργανισμών και υπηρεσιών -πληροφοριών και άμυνας- ενώ αν πραγματοποιηθούν οι οικονομικές ελαφρύνσεις στους Ευρωπαϊκούς εξοπλισμούς, πολλές χώρες θα σκεφτούν διπλά, πριν προχωρήσουν σε αγορές ξένων εξοπλισμών, αντί αυτών χωρών της ένωσης. Ένας ενδεχόμενος Ευρωπαϊκός στρατός, θα είναι κάτι που δεν θα αρέσει στις Ηνωμένες Πολιτείες και ενδεχομένως θα ασκηθούν πιέσεις για την απόσυρση των ιδεών αυτών. Ωστόσο, αυτό μπορεί πλέον να είναι μία επιτακτική ανάγκη.

Η εγχώρια και η διεθνής τρομοκρατία, οι επιθετικές τάσεις χωρών προς την Ευρώπη, ο κυβερνοπόλεμος και ο δόλος, μπορούν να καταπολεμηθούν και να νικηθούν, μόνο με την πλήρη ενότητα. Η ένωση δεν θα τα καταφέρει, αν κάποιοι φανούν κατώτεροι των περιστάσεων ή δεν πειστούν για την αναγκαιότητα εκσυγχρονισμού. Ο κόσμος αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς και οι στόχοι που είχαν θεσπιστεί δεκαετίες πίσω, πλέον είναι παλαιοί και χρήζουν αλλαγών. Δεν είναι κακό να απεγκλωβίζεται κανείς, από τα δεσμά του παρελθόντος. Είναι προσταγή και αναγκαιότητα στις ημέρες μας. Όλοι ξέρουν πως, αν κάποιος δεν καταφέρει να προχωρά με την αλλαγή και μείνει πίσω, ίσως να αποβεί μοιραίο.

Στρατιώτες με την σημαία της ΕΕ. Source: European Defense Agency

Ένας Ευρωπαϊκός στρατός, δεν θα έπρεπε ιδανικά να συγχέεται με στρατιωτικές επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ. Δεν θα ΄ήταν ένας επεμβατικός στρατός, αλλά ένας καθαρά αμυντικός. Τα ευρωπαϊκά στρατεύματα, δεν θα ήταν επιθετική πράξη, αλλά ένας ακόμη λίθος για τη διατήρηση της ειρήνης και της ευημερίας. Μία δικλείδα ασφαλείας, σε περίπτωση που όλα τα άλλα δεν λειτουργήσουν, ένα εφεδρικό αλεξίπτωτο στο χειρότερο σενάριο. 

Είναι καλύτερο να είσαι προετοιμασμένος για τα χειρότερα, παρά να έρθουν και να σε πιάσουν εξαπίνης. Ο Ευρωπαϊκός στρατός, θα είναι μία απάντηση σε όσους θεωρούν την Ευρώπη αδύναμη, μη αναγκαία, άσκοπη και ξεπερασμένη. Θα είναι επίσης ένα ρουα-μάτ σε όλους όσοι, με πρόφαση τα παραπάνω ήλπιζαν για μία επιπόλαια και φιλόδοξη ενεργοποίηση του άρθρου 50.

Αυτή, δεν θα είναι μια πράξη ιμπεριαλιστική ή επεκτατική. Στο άκουσμα του στρατού, κανείς μπορεί να φαντάζεσαι λεγεώνες και ορδές ενόπλων να παρελαύνουν ανάμεσα σε φωτιές και καταστραμμένα τοπία. Αυτό, δεν θα ισχύει με τον στρατό της Ευρώπης. Μην ξεχνάμε ότι η ΕΕ, είναι μια ένωση κρατών, άρα κάθε κράτος έχει ήδη στρατιωτική υπόσταση. Αυτό που χρειάζεται είναι πρώτον, να εναποθέσει ένα μέρος του στρατού του ή να δημιουργήσει νέο τμήμα, για να παραχωρηθεί στην προάσπιση της Ευρώπης και δεύτερον, να υπάρχει ένα κοινό και ενιαίο κέντρο κατεύθυνσης και εντολών, ώστε ο συγχρονισμός και η αποτελεσματική συνύπαρξη να είναι εφικτή.

Η Ευρωπαϊκή ένωση, απλούστατα δεν μπορεί να στηρίζεται στην Αμερικανική εξωτερική πολιτική, γιατί αυτή είναι ευέλικτη και όπως είναι φυσικό, προασπίζει το συμφέρον της -κάτι που μπορεί κάποιες φορές να αντιτίθεται με τα Ευρωπαϊκά συμφέροντα. Σε μία πιθανή ρήξη μεταξύ της ΕΕ και κάποιας τρίτης δύναμης, η Αμερική μπορεί να μην είναι εκεί για να βοηθήσει ουσιαστικά. 

Η ένωση οφείλει να είναι εκεί, για να προασπίσει με μία φωνή και μία υπόσταση, τα συμφέροντά της. Πορευόμαστε με κοινές αξίες, ιδανικά και ήθη για πολλές δεκαετίες. Αντιμετωπίσαμε πολλούς κινδύνους, ήρθαμε αντιμέτωποι με απειλές πρωτόγνωρες και άγνωστες εκ πρώτης και πάλι, τα καταφέραμε. Έχουμε σταθεί στο ύψος των περιστάσεων για πολύ καιρό, σε πολλές καταστάσεις. Δεν θα ήταν ανεκτό, σε μία εξωτερική απειλή, να μην αποδειχθούμε αρκετοί. 

Κάθε λύση υπεράνω της εσχάτης, αλλά αν χρειαστεί η άμυνα πρέπει να είναι έτοιμη για παν ενδεχόμενο. Μην ξεχνάμε ότι, ακριβώς η δύναμη είναι αυτή που φέρνει ειρήνη, γιατί η ισορροπία δυνάμεων, φέρνει σταθερότητα. Κανείς δεν θα προχωρήσει σε μία επιθετική πράξη, αν ξέρει πως θα δεχθεί πίσω ίση ή μεγαλύτερη δύναμη, από αυτή που άσκησε. Αυτό, μας δίδαξε ιστορικά, ο ψυχρός πόλεμος και τα χρόνια που πέρασαν. Βρισκόμασταν ανέκαθεν, στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Υπερήφανα πάντοτε σταθήκαμε για τα ιδανικά μας · τη δημοκρατία, την ελευθερία της έκφρασης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ειρήνη. Και αλίμονο, αν την έσχατη στιγμή, τα προδώσουμε όλα αυτά.

* Δημήτριος Τάκος

Φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, 

στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο