Η (επ)Ανάσταση

Γράφει ο Νίκος Κωνσταντινίδης

Εκπαιδευτικός-συγγραφέας

Η Ανάσταση δεν συμπίπτει τυχαία με την εποχή της (επ)ανάστασης της Φύσης. Οι ομοιότητες ανάμεσα στην αρχαιοελληνική και χριστιανική σκέψη είναι πολλές. Η σωκρατική φιλοσοφία έχει αρκετά κοινά στοιχεία με τη χριστιανική, στην ανθρωπολογική της διάσταση κι αποτελεί προάγγελο του Χριστιανισμού.

Ο Άδης είναι, ήδη, γνωστός από τα προχριστιανικά χρόνια. Τις πύλες του τις διάβηκαν ήρωες και ημίθεοι για φέρουν πάνω στη Γη τα αγαπημένα τους πρόσωπα: Ο Ηρακλής για να φέρει πίσω την Άλκηστη, ο Ορφέας την Ευρυδίκη κι ο Οδυσσέας να δει η μάνα του, την Αντίκλεια.

Ο ελληνισμός και ο χριστιανισμός, χωρίς να ταυτίζονται, αποτελούν μια συνεχή και συμπαγή έκφραση: «Ο ελληνισμός είναι ο παρασκευάσας τον κόσμον προς παραδοχή του Χριστιανισμού», λέει ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Ο Σεφέρης συγκρίνοντας τελετουργικά τον επιτάφιο του Χριστού με αυτόν του Άδωνη, αναρωτιέται: «Συχνά, όταν πηγαίνω στην ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής, μού είναι δύσκολο να αποφασίσω, αν ο Θεός που κηδεύεται είναι ο Χριστός ή ο Άδωνης».

Η γιορτή του Άδωνη γιορτάζονταν κάθε άνοιξη με την αναπαράσταση του θανάτου του. Οι γυναίκες στόλιζαν το νεκροκρέβατο του Άδωνη με τον ίδιο τρόπο που στολίζεται ο επιτάφιος του Χριστού. «Δακρύζουν για τον Άδωνη στα όρη οι νερομάνες και τα λουλούδια άλικα βάφονται από τον πόνο», γράφει ο Βίων ο Σμυρναίος.

Σ’ όλη την ελληνική ποίηση δεσπόζει η μάνα. Στα ομηρικά χρόνια βλέπουμε τη θεά Θέτιδα να περνά ανάμεσα από τις μοιρολογίστρες για να κλέψει την ψυχή του γιου της Αχιλλέα, ενώ στον «Επιτάφιο» του Ρίτσου, η χαροκαμένη μάνα θρηνώντας λέει: «Να ’χα τ’ αθάνατο νερό ψυχή καινούρια να ’χα να σου ’δινα να ξύπναγες για μια στιγμή μονάχα».

Στο ίδιο πνεύμα και οι στίχοι του Βάρναλη από το ποίημα "Η Μάνα του Χριστού" στο οποίο η Παναγιά βλέποντας το παιδί της να υποφέρει μοιρολογώντας λέει: «Η ομορφιά σου βασίλεψε, κίτρινε γιε μου, δε μιλάς, δεν κοιτάς, πως μαδιέμαι γλυκέ μου».

Τη βδομάδα της Λαμπρής, όλοι οι θρήνοι από όλες τις γενιές κι από όλες τις μάνες της γης, από τα αρχαία ως και τα σημερινά χρόνια σμίγουν με το θρήνο της Μεγάλη Παρασκευή, όπου η Παναγιά, με σπαραγμένα στήθια, ανακράζει: «Ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατον μου Τέκνον, που έδυ σου το κάλλος. Ω φως των οφθαλμών μου, γλυκύτατον μου Τέκνον, πως τάφω νυν καλύπτη».

Και παίρνει ο αγέρας το θρήνο της μάνας του θεού για να τον ταξιδέψει όπου γης και Χριστιανοί από την Ελλάδα ως τον Πόντο, κι όπου αλλού στη Γη ζουν Ορθόδοξοι Χριστιανοί.

Ο σύγχρονος κόσμος έχοντας θεοποιήσει τις φθαρτές αξίες κι έχοντας παραμελήσει τις αληθινές, στέκεται στις μέρες μας ενεός μπροστά στον αόρατο εχθρό, τον κορονοϊό, σε μια σταύρωση χωρίς σταματημό.

Οι λαοί κλεισμένοι στα σπίτια καρτερούν την Ανάσταση, την ώρα που μετρούν φόβους και θρηνούν θανάτους. Πέθανε η Άνοιξη του 2021 και κανείς δεν ξέρει πότε θα αναστηθεί.

Η Λαμπρή είναι η πιο μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας, που ταιριάζει με τη μοίρα του ελληνικού λαού, που οδεύει στη ζωή και το θάνατο πότε με το γέλιο και πότε με το κλάμα, και, που εμπνέει τον ποιητή να γράψει:

«ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ ο πικρός και ο μόνος/ ο από πριν χαμένος εσύ να 'σαι
Ποιητής που δουλεύει το μαχαίρι/ στο ανεξίτηλο τρίτο του χέρι/ ΟΤΙ ΑΥΤΟΣ ο Θάνατος και αυτός η Ζωή».

Κι ύστερα έρχεται ο Έλιοτ, με την «Έρημη χώρα» να πει: «Και πήραμε την κατηφόρα. Εκεί νιώθεις ελευθερία στα βουνά» Και αναρωτιέσαι μετά, αν υπάρχουν βουνά στην κατηφόρα; Αν η ελευθερία του ανθρώπου κατοικεί στην ψυχή ή στην πιο ψηλή βουνοκορφή; Αν η Αγάπη για τη ζωή ταυτίζεται με το κάθε Αρκάδι και το κάθε Σούλι. Με το κάθε Κούγκι ή τη μονή του Μαχαιρά στην Κύπρο, και με τον κάθε Γολγοθά της (Ανά)στασης.

Διότι, Ανάσταση χωρίς το θάνατο δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο εκεί, όπου υπάρχουν μνήματα. Όπου ο θάνατος δεν είναι ο φόβος αλλά ο δρόμος για την ελευθερία της αδούλωτης ψυχής. Της όρθιας ψυχής που μετατρέπει τη στάση σε αντίσταση και την Ανάσταση σε Επανάσταση στο πνεύμα των στίχων του Προμηθέα Δεσμώτη: «Ω της μητρός μου σέβας και ω εσύ των πάντων αιθήρ, ο ελίσσων το φως το κοινόν, εσοράς πόσον άδικα πάσχω».