Ο Νότιος Καύκασος δεν είναι (μάλλον) τόσο μακριά όσο φαντάζεστε

Γράφουν οι:
- Ντάμπου Μαρία, Π.Μ.Σ. Διεθνών Σπουδών, Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διπλωματίας Παν. Πειραιά / Πολιτική Επιστήμονας Δ.Π.Θ. και
- Μαρκόπουλος Χ. Θωμάς, Π.Μ.Σ. Διεθνών Σπουδών, Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διπλωματίας Παν. Μακεδονίας / Επικοινωνιολόγος / Δημοσιογράφος 

Χθες απόγευμα είχαμε ένα κυριολεκτικά ιστορικό κοινό ανακοινωθέν υπέρ παύσης συρράξεων και αιματοχυσίας στο Νότιο Καύκασο από τις ΗΠΑ, Ρωσία και Γαλλία. Πολλά σύννεφα πάνω από την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Πολλά περισσότερα από κάθε άλλη φορά από το 1991 μέχρι σήμερα. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να ξετυλίξουμε το εξαιρετικά μπερδεμένο αυτό διεθνές κουβάρι στο παρακάτω κείμενο. Ευχόμαστε να μην σας φανεί κουραστικό.

 

Τις τελευταίες μέρες ερχόμαστε αντιμέτωποι με μία σοβαρή αναζωπύρωση της χρόνιας κρίσης που υπάρχει μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για την διαφιλονικούμενη περιοχή του Ναγκόρνο – Καράμπαχ. Το Ναγκόρνο-Καραμπαχ αποσχίστηκε από το Αζερμπαϊτζάν όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε το 1991 μετά από μάχες που άφησαν πίσω τους χιλιάδες νεκρούς και ανάγκασαν πολλούς περισσότερους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους . 

Ο πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών είχε ξεκινήσει στα τέλη της δεκαετίας του 1980 – 1994. Οι μεγάλες κλίμακας μάχες ξέσπασαν τον χειμώνα του 1992. Η διεθνής διαμεσολάβηση από διάφορες ομάδες, συμπεριλαμβανομένου του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), δεν επέφερε ένα τελικό ψήφισμα με το οποίο θα μπορούσαν να συνεργαστούν και οι δύο πλευρές. Λίγο αργότερα, την άνοιξη του 1993, αρμενικές δυνάμεις κατέλαβαν περιοχές εκτός του ίδιου του θύλακα, απειλώντας μάλιστα τη συμμετοχή άλλων χωρών στην περιοχή.

Μέχρι το τέλος του πολέμου το 1994, οι Αρμένιοι είχαν τον πλήρη έλεγχο του εδάφους (με εξαίρεση την περιφέρεια Σαουμιάν) εκτός από τις γύρω περιοχές του Αζερμπαϊτζάν, κυρίως τον διάδρομο Λάτσιν, ένα ορεινό πέρασμα που συνδέει το Ναγκόρνο-Καράμπαχ με την ηπειρωτική Αρμενία. Μια παράνομη κατάπαυση της Ρωσίας υπογράφηκε τον Μάιο του 1994, αλλά οι τακτικές ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν με τη μεσολάβηση της Ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ δεν κατάφεραν να οδηγήσουν σε ειρηνευτική συνθήκη. 

Αυτό έχει αφήσει την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ σε κατάσταση νομικής έλλειψης, ενώ η δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ παραμένει de facto ανεξάρτητη, αλλά διεθνώς μη αναγνωρισμένη, ενώ οι αρμενικές δυνάμεις ελέγχουν σήμερα 9% περίπου του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν. Ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης, έχουν εκτοπιστεί 230.000 Αρμένιοι από το Αζερμπαϊτζάν και 800.000 Αζέροι από την Αρμενία.

Έκτοτε, οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν μια σειρά διμερών προβλημάτων και ουκ ολίγες φορές έχουν έρθει σε σύγκρουση καθώς το επίμαχο ζήτημα της περιοχής δεν έχει επιλυθεί. Ας θυμηθούμε τις αψιμαχίες στο Μαρντάκερτ όπου ξεκίνησαν στις 4 Μαρτίου 2008, μετά τις διαμαρτυρίες που υπήρξαν στις Αρμενικές εκλογές. Πρόκειται για την πιο βαριά σύγκρουση μεταξύ εθνοτικών Αρμενίων και των Αζερικών δυνάμεων πάνω από την επίμαχη περιοχή του Ναγκόρνο-Καράμπαχ από την κατάπαυση του πυρός το 1994, μετά από τον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καράμπαχ. 

Τότε, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών με την ονομαστική ψηφοφορία 39 υπέρ και 7 κατά ενέκρινε το ψήφισμα 62/243, απαιτώντας την άμεση αποχώρηση όλων των Αρμενικών δυνάμεων από τα κατεχόμενα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν. Τα επόμενα χρόνια, συνεχίστηκε η έκρυθμη κατάσταση με την διεθνή κοινότητα να μη μπορεί να διαμεσολαβήσει για την επίλυση των διαφορών και η κατάσταση της περιοχής να μοιάζει με καζάνι που βράζει και είναι έτοιμο να ξεχειλίσει για μία ακόμη φορά αφήνοντας πίσω του νέες και ίσως ακόμη χειρότερες καταστροφικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα.

Οι διαμάχες λοιπόν μεταξύ των δύο χωρών συνεχίστηκαν από την στιγμή που δεν είχε επέλθει κάποια λύση που θα μπορούσε να ικανοποιήσει και τις δυο πλευρές, το κλίμα που συνέχισε να επικρατεί στην περιοχή ήταν βαρύ και οι συγκρούσεις (ένοπλες και μη) αποτελούσαν καθημερινό φαινόμενο. Οι διαφορές τους δυστυχώς δεν μπόρεσαν να λυθούν με διπλωματικά μέσα και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παρακολουθούμε σήμερα μία νέα μεγαλύτερης κλίμακας έκρηξη. 

Τους τελευταίους μήνες, οι σχέσεις των δύο χωρών όπως παρακολουθούσαμε από τα διεθνή μέσα ήταν ιδιαιτέρως τεταμένες. Στις 26 Σεπτεμβρίου, Αρμενικές πηγές έκανα λόγο για επίθεση των Αζέρων στο Ναγκόρνο-Καράμπαχ, με την Αζερική πλευρά να ισχυρίζεται ακριβώς το αντίθετο. Ήδη από τις πρώτες ώρες οι ανησυχίες για έναν γενικευμένο πόλεμο και όχι απλά μίας σύγκρουσης, επιβεβαιώθηκαν όταν Μπακού και Γερεβάν κήρυξαν μερική επιστράτευση.

Η διεθνής κοινότητα (ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία) ζήτησε την λήξη όποιων εχθροπραξιών και τόνισε την επιτακτική ανάγκη συζήτησης και λύσης των διαφορών με ήπια μέσα. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία έστειλε Σύριους μισθωτούς στρατιώτες, Τζιχαντιστικές ομάδες και F-16 σαν βοήθεια στο Αζερμπαϊτζάν. Μεταξύ άλλων, οι δηλώσεις της Τουρκικής ηγεσίας επί του θέματος ήταν για μία ακόμη φορά προκλητικές και ακραίες, ρίχνοντας και άλλο λάδι στην ήδη υπάρχουσα φωτιά. Πληροφορίες που δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ, αλλά ούτε και διαψεύστηκαν, έκαναν λόγο για κλείσιμο των Γεωργιανών αέριων συνόρων για να εμποδιστεί η διέλευση άρα και βοήθεια των Ρωσικών μαχητικών στην Αρμενία, τη στιγμή που το Αζερμπαϊτζάν άρχισε να στοχεύει Αρμενικές πόλεις και χωριά. 

Στην συνέχεια, η Αρμενική κυβέρνηση ζήτησε την βοήθεια της Αιγύπτου χωρίς να έχει δώσει κάποια τελική απάντηση ακόμη η δεύτερη (ας μη ξεχνάμε και Η κατάσταση πολέμου που επικρατεί στην περιοχή, όπως φαίνεται θα συνεχιστεί καθώς και οι δύο πλευρές δηλώνουν αδιάλλακτες και αποφασισμένες να συνεχίσουν τις συγκρούσεις. Καθημερινά τα θύματα αυξάνονται και οι διαφορές μεταξύ των χωρών μοιάζουν αγεφύρωτες . 

Η Αρμενία συνεχίζει να κατηγορεί την Τουρκία ότι βοηθά στρατιωτικά το Αζερμπαϊτζάν, κυρίως από αέρος και ότι την Τρίτη κατέρριψε ένα μαχητικό αεροσκάφος της, κάτι που η Άγκυρα και το Μπακού διαψεύδουν. Μια άμεση στρατιωτική επέμβαση από την Τουρκία θα σήμαινε διεθνοποίηση της σύρραξης και είναι ένα πιθανόν καταστροφικό σενάριο. Η Τουρκία όπως αναφέραμε και παραπάνω είναι η μοναδική δύναμη που δεν έχει κάνει έκκληση για εκεχειρία, προτρέποντας το Αζερμπαϊτζάν να ανακτήσει το Καράμπαχ δια των όπλων, παρακάμπτοντας την Αρμενία, τον ιστορικό εχθρό της. 

Η στάση της δείχνει για μία ακόμη φόρα το «βρώμικο παιχνίδι» που προσπαθεί να παίξει στον Καύκασο για την υλοποίηση των «μεγάλων ιδεών» του Ερντογάν. Το Κρεμλίνο, που διατηρεί περίπλοκες αλλά πραγματιστικές σχέσεις με την Τουρκία, κατηγόρησε την Άγκυρα ότι οξύνει την κατάσταση και ό,τι η συμπεριφορά της μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες.

Οι συγκρούσεις καλά κρατούν εδώ και 4 μέρες, οι πιο αιματηρές από το 2016 και ίσως οι πιο αιματηρές από το 1991, προκάλεσαν παγκόσμια ανησυχία, με τη Ρωσία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ -τις τρεις χώρες που μεσολαβούν για την επίλυση της σύγκρουσης- να ζητούν κατάπαυση του πυρός και διαπραγματεύσεις. Η Τουρκία ανακοίνωσε ξανά ότι στηρίζει το Μπακού, ενώ το Γερεβάν και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ κατηγόρησαν την Άγκυρα για στρατιωτική και πολιτική παρέμβαση, καταγγέλλοντας ότι έχουν ήδη αναπτυχθεί στην περιοχή μισθοφόροι (γνωστής και ‘άγνωστης) και εξοπλισμός από την Τουρκία. “Η Τουρκία πολεμά εναντίον του Ναγκόρνο- Καραμπάχ (…) Υπάρχουν τουρκικά ελικόπτερα, F-16 και μισθοφορικά στρατεύματα από διάφορες χώρες”, κατήγγειλε ο Αραΐκ Αρουτιουνιάν πρόεδρος της αποσχιθείσας. Η Μόσχα, που έχει φιλικές σχέσεις και με τις δύο χώρες, ζήτησε έντονα αυτές τις μέρες τον άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών μέσω του προέδρου της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν. 

Σήμερα το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε και τις δύο πλευρές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Από την πλευρά του το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας εξέφρασε την ελπίδα η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν να μπορέσουν να επιλύσουν τις διαφορές τους μέσω του διαλόγου και να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Ένας ανοικτός πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών προκαλεί ανησυχία για σοβαρή αποσταθεροποίηση της περιοχής, κυρίως αν η Τουρκία και η Ρωσία, που έχουν διαφορετικά συμφέροντα στον νότιο Καύκασο, παρέμβουν στη σύγκρουση…

Τεταμένο είναι το κλίμα μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν, μετά τις φονικές συγκρούσεις που ξέσπασαν την Κυριακή 27/09 στην περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η διεθνής κοινότητα εκφράζει έντονη ανησυχία και φόβους για πόλεμο ανάμεσα στις δύο χώρες. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μια περιφέρεια του Αζερμπαϊτζάν που έχει αποσχισθεί από την υπόλοιπη χώρα, κατοικείται κυρίως από Αρμενίους (80% αρμένιοι, 10% κούρδοι, 5% αζέροι, 5% ρώσοι) και υποστηρίζεται από την Αρμενία. 

Η περιοχή είναι αμφισβητούμενη, διεθνώς αναγνωρισμένη ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Δημοκρατίας του Αρτσάχ (έως τον Φεβρουάριο του 2017 γνωστή ως Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ), ένα de facto ανεξάρτητο κράτος με αρμενική πλειοψηφία. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι περιοχή στον Νότιο Καύκασο, που βρίσκεται μεταξύ των περιοχών του Κάτω Καραμπάχ και της Ζάνκεζουρ και καλύπτει τη νοτιοανατολική σειρά του Μικρότερου Καυκάσου. Η περιοχή είναι κυρίως ορεινή και δασώδης και ταυτίζεται με τα διοικητικά όρια της πρώην αυτόνομης περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (επί σοβιετίας), που περιλαμβάνει έκταση 4.400 τετραγωνικών χιλιομέτρων. 

Έχει ψηλές κορυφογραμμές κατά μήκος του βόρειου άκρου και κατά μήκος της Δύσης και του ορεινού νότου. Το έδαφος της σημερινής περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ αποτελεί τμήμα της ιστορικής περιοχής του μεσαιωνικού Καραμπάχ, το οποίο βρίσκεται μεταξύ των ποταμών Κύρου και Αράξη. Η περιοχή διαθέτει πολλές ιαματικές πηγές, μικρά και μεγαλύτερα ποτάμια, πυκνά δάση και κοιτάσματα ψευδαργύρου, άνθρακα, μολύβδου, χρυσού, μαρμάρου και ασβεστόλιθου. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ εμπίπτει στα εδάφη του λαού που είναι γνωστός στους σύγχρονους αρχαιολόγους και ανθρωπολόγους ως Kura-Araxes. 

Ο αρχαίος πληθυσμός της περιοχής αποτελείτο από διάφορες αυτόχθονες τοπικές ομάδες και μεταναστεύουσες φυλές που ήταν ως επί το πλείστον μη Ινδοευρωπαίοι. Ο αρμενικός πολιτισμός άκμασε κατά την πρώιμη μεσαιωνική εποχή στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ γύρω στα μέσα του 7ου αιώνα, η περιοχή κατακτήθηκε από την εισβολή των Μουσουλμάνων Αράβων, στη συνέχεια, κυβερνήθηκε από τους τοπικούς διοικητές που εγκρίθηκαν από το Χαλιφάτο και το 1805 το Καραμπάχ έγινε προτεκτοράτο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ενώ μετά το αποτέλεσμα του Ρωσο-Περσικού Πολέμου (1804-1813) η Περσία επισήμως παραχώρησε το Καραμπάχ στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Η σημερινή σύγκρουση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έχει τις ρίζες της στις… σοφές αποφάσεις του Ιωσήφ Στάλιν κατά την έμπνευση της Υπερκαυκασίας.

Μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917, το Καραμπάχ αποτέλεσε τμήμα της Υπερκαυκασίας Δημοκρατικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας, αλλά σύντομα αυτή διαλύθηκε στις ξεχωριστές Δημοκρατίες της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας. Τα επόμενα δύο χρόνια (1918-1920) υπήρξαν κάποιοι σύντομοι πόλεμοι μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για αρκετές περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του Καραμπάχ. 

Τον Ιούλιο του 1918, η πρώτη αρμενική Συνέλευση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανακήρυξε την περιοχή αυτοδιοικούμενη και δημιούργησε ένα Εθνικό Συμβούλιο και κυβέρνηση. Μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Βρετανικά στρατεύματα κατέλαβαν το Καραμπάχ. Το Φεβρουάριο του 1920, το Εθνικό Συμβούλιο του Καραμπάχ συμφώνησε να ανήκει στη δικαιοδοσία του Αζερμπαϊτζάν, ενώ οι Αρμένιοι έκαναν συνεχή ανταρτοπόλεμο στο Καραμπάχ, μη αποδεχόμενοι τη συμφωνία. 

Η ίδια η συμφωνία σύντομα ακυρώθηκε από την 9η συνέλευση του Καραμπάχ, η οποία κήρυξε την ένωση με την Αρμενία. Στις 10 Αυγούστου 1920, η Αρμενία υπέγραψε μια προκαταρκτική συμφωνία με τους Μπολσεβίκους, συμφωνώντας σε μια προσωρινή κατοχή των περιοχών αυτών από τους μπολσεβίκους μέχρι την τελική διευθέτηση. Με τη Σοβιετική Ένωση να έχει σταθερά τον έλεγχο της περιοχής, η διαμάχη σταμάτησε για αρκετές δεκαετίες. 

Με την αρχή της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης όμως στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το ζήτημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ εμφανίστηκε εκ νέου, σαν μην είχε περάσει μια μέρα. Κατηγορώντας την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν για την αζερικοποίηση της περιοχής, η πλειοψηφία του αρμενικού πληθυσμού με την ιδεολογική και υλική υποστήριξη της αρμενικής κυβέρνησης ξεκίνησαν μια κίνηση αυτονόμησης της περιοχής. Τον Αύγουστο του 1987, οι Αρμένιοι του Καραμπάχ έστειλαν αίτημα για ένωση με την Αρμενία με δεκάδες χιλιάδες υπογραφές προς τη Μόσχα.

Η εδαφική και εθνική σύγκρουση μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχει τις ρίζες της στις αρχές του 20ου αιώνα, αν και η παρούσα σύγκρουση άρχισε το 1988 και κλιμακώθηκε σε πλήρους κλίμακας πόλεμο στις αρχές του 1990. Στις 13 Φεβρουαρίου 1988 οι Αρμένιοι άρχισαν να διαδηλώνουν στην πρωτεύουσα Στεπανακέρτ υπέρ της ενοποίησης με τη Δημοκρατία της Αρμενίας. 

Έξι μέρες αργότερα έγιναν μαζικές πορείες στο Γερεβάν. Στις 22 Φεβρουαρίου του 1988 μια μεγάλη ομάδα Αζέρων βάδισε από το Agdam κατά του αρμενικού πληθυσμού στην πόλη Askeran. Μεγάλος αριθμός προσφύγων εγκατέλειψε τις εστίες του από την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, καθώς άρχισε βία εναντίον των μειονοτικών πληθυσμών των αντίστοιχων χωρών. Στις 10 Δεκεμβρίου 1991, σε ένα δημοψήφισμα που μποϊκόταραν οι ντόπιοι Αζέροι, οι Αρμένιοι στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ενέκριναν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους και ένας πλήρους κλίμακας πόλεμος ξέσπασε μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με το τελευταίο να λαμβάνει υποστήριξη από την Αρμενία. 

Μέχρι το τέλος του πολέμου το 1994, οι Αρμένιοι είχαν τον πλήρη έλεγχο του εδάφους (με εξαίρεση την περιφέρεια Σαουμιάν) εκτός από τις γύρω περιοχές του Αζερμπαϊτζάν, κυρίως τον διάδρομο Λάτσιν, ένα ορεινό πέρασμα που συνδέει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την ηπειρωτική Αρμενία. Μια παράνομη κατάπαυση της Ρωσίας υπογράφηκε τον Μάιο του 1994, αλλά οι τακτικές ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν με τη μεσολάβηση του ΟΑΣΕ δεν κατάφεραν να οδηγήσουν σε ειρηνευτική συνθήκη. 

Αυτό έχει αφήσει την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ σε κατάσταση νομικής έλλειψης, ενώ η δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ παραμένει de facto ανεξάρτητη, αλλά διεθνώς μη αναγνωρισμένη. Ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης, έχουν εκτοπιστεί 240.000 Αρμένιοι από το Αζερμπαϊτζάν και 690.000 Αζέροι από την Αρμενία. Παρά την κατάπαυση του πυρός οι θάνατοι λόγω ένοπλων συγκρούσεων συνεχίστηκαν.

Το 2005, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησε το ψήφισμα PACE 1416, το οποίο καταδίκασε την εθνοκάθαρση εναντίον των Αζέρων. Τα σύνορα που προέκυψαν μετά την κατάπαυση του πυρός το 1994 έχουν παραμείνει ανέγγιχτα έως σήμερα. Σήμερα, η Δημοκρατία του Αρτσάχ (αρμένικο κομμάτι εντός Αζερμπ.) είναι ένα de facto ανεξάρτητο κράτος. Έχει στενές σχέσεις με τη Δημοκρατία της Αρμενίας και χρησιμοποιεί το ίδιο νόμισμα, το δράμι. Οι αρμενικές κυβερνήσεις έχουν επανειλημμένα δεχθεί διεθνείς πιέσεις για να μην ενωθούν τα δύο κράτη, λόγω των διαπραγματεύσεων που διεξάγονται υπό την αιγίδα του ΟΑΣΕ. 

Επί του παρόντος, η διαδικασία διαμεσολάβησης βρίσκεται σε στασιμότητα, με τις πιο πρόσφατες συζητήσεις στο Rambouillet της Γαλλίας (στην Γαλλία υπάρχει ένα από τα μεγαλύτερα αρμένικα λόμπι) να μην οδηγούν σε κάποια συμφωνία. Το Αζερμπαϊτζάν έχει ζητήσει επισήμως να αποσυρθούν τα αρμενικά στρατεύματα από όλες τις επίμαχες περιοχές του Αζερμπαϊτζάν εκτός του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και όλοι οι εκτοπισμένοι να μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Η Αρμενία ισχυρίζεται ότι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν και πιστεύει στην αυτοδιάθεση των κατοίκων της περιοχής. 

Το 2008 ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, δήλωσε ότι «το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν θα γίνει ποτέ ανεξάρτητο, η θέση μας υποστηρίζεται από διεθνείς μεσολαβητές, η Αρμενία πρέπει να αποδεχθεί την πραγματικότητα». Στις 14 Μαρτίου 2008, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα με ψήφους 39 υπέρ και 7 κατά, με 100 αποχές, επιβεβαιώνοντας την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν και εκφράζοντας την υποστήριξη των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της χώρας, απαιτώντας την άμεση απόσυρση όλων των αρμενικών δυνάμεων από όλα τα κατεχόμενα εδάφη. 

Η περιοχή είναι γεωγραφικά Αζέρικη; Ναι είναι. Πρέπει να συνεχίσει να είναι; Ναι, μάλλον ναι. Μα υπάρχουν εκεί αρκετές δεκάδες χιλιάδες αρμένιοι που διαχρονικά βιώνουν καταπίεση. Λύση θα ήταν μια ακόμη μεγαλύτερη αυτονομία ίσως, εντός Αζερικής Επικράτειας όμως. Σίγουρα ο πόλεμος δεν είναι η λύση! Αλλά οι 3 προστάτιδες δυνάμεις και -κυρίως η Ρωσια- οφείλουν να καταλάβουν τον εξαιρετικά βρώμικο ρόλο που παίζει η Τουρκία στον Καύκασο…