Οι πρόσφατες ραγδαίες εξελίξεις στην Ουκρανία με τη μεγάλη αντιπαράθεση των Ουκρανών -κυρίως των προερχόμενων από τη δυτική Ουκρανία- στον διεφθαρμένο αλλά φιλορώσο πρόεδρο Γιανουκόβιτς, έφεραν και πάλι στην επιφάνεια τους προβληματισμούς για τις ωδίνες της μετασοβιετικής ανασυγκρότησης της Ανατολικής Ευρώπης.
Οι εξελίξεις στην Ουκρανία θα κριθούν από τη σύγκρουση μεταξύ δυτικόφιλων και ρωσόφιλων, που έχει βάση τόσο τη γλωσσική διαφοροποίηση (ουκρανόφωνοι – ρωσόφωνοι) όσο και τη θρησκευτική (καθολικοί – ορθόδοξοι).
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης υπήρξε αποτέλεσμα της αντιλαϊκής πολιτικής της σοβιετικής γραφειοκρατίας, η οποία άσκησε κατά το δοκούν την απολυταρχική της εξουσία επί του λαού μέσω του διεφθαρμένου κομματικού μηχανισμού. Η διάλυση της σοβιετικής αυτοκρατορίας στα εξ ων συνετέθη αποφασίστηκε από το Κόμμα ερήμην των σοβιετικών λαών. Τα κομματικά στελέχη μοίρασαν το δημόσιο πλούτο μεταξύ τους και αποφάσισαν εν μια νυκτί να μετατραπούν από «κομμουνιστές δικτάτορες» σε «αστούς καπιταλιστές».
Οι συνέπειες αυτής της πολιτικής υπήρξαν δραματικές για τους λαούς της Ανατολικής Ευρώπης. Εμφύλιοι πόλεμοι, ακραίοι εθνικισμοί, δολοφονικές ιδεολογίες (νεοναζισμός, ισλαμισμός, σοβινισμός, αντισημιτισμός), ιμπεριαλιστικές προθέσεις, άνθησαν στο μετασοβιετικό έδαφος. Και όλα αυτά σ’ ένα περιβάλλον σκληρών γεωπολιτικών ανταγωνισμών.
Το εθνικό ζήτημα
Η κληρονομιά των εθνικών ανταγωνισμών και των ανεπίλυτων διαφωνιών υπήρξε ίσως η πλέον μοιραία για τον μετασοβιετικό κόσμο. Το ζήτημα αυτό δημιουργήθηκε από την προσπάθεια των μπολσεβίκων, αμέσως μετά την κατάληψη της εξουσίας, να περιλάβουν στη σοβιετική επικράτεια όλα τα εδάφη που ανήκαν στην πάλαι ποτέ κραταιά τσαρική αυτοκρατορία. Στη συνέχεια η προσπάθειά τους, ειδικά με την επικράτηση του σταλινισμού, επικεντρώθηκε στην καταστολή των τοπικών πολιτισμών και στην προσπάθεια επιβολής της ρωσικής κουλτούρας και γλώσσας ως μέσων της ομογενοποίησης.
Το ολοκληρωτικό μοντέλο του Homo Sovieticus οδήγησε σε παραμορφώσεις δεκαετιών με αποτέλεσμα να παραμείνουν έως σήμερα τα προβλήματα, οι δυσπλασίες και οι ανοιχτοί λογαριασμοί. Το εθνικό ζήτημα λειτούργησε καταλυτικά στις εξελίξεις της περεστρόικα και επιτάχυνε την κατάρρευση…
Οι Ελληνες της Νότιας Ουκρανίας
Στη Νότια Ουκρανία, στην περιοχή της Αζοφικής θάλασσας, στην Κριμαία, στην Οδησσό κ.α., με βάση την τελευταία σοβιετική απογραφή του 1989, ζουν 104.091 Ελληνες. Οι ίδιοι ισχυρίζονται ότι ο πραγματικός τους αριθμός είναι διπλάσιος, εφ’ όσον δεκάδες χιλιάδες Ελληνες αναγκάστηκαν την περίοδο των σταλινικών διωγμών να δηλώσουν ότι τάχα είναι Ρώσοι ή Ουκρανοί.
Η επιρροή των Ουκρανών από τους Ελληνες φαίνεται να είναι μεγάλη. Η Aimee Dostojewski, η κόρη του διάσημου συγγραφέα, έγραψε σχετικά: «Ολα είναι ποίηση στην Ουκρανία. Οι στολές των χωρικών, τα τραγούδια τους, οι χοροί τους, ιδιαίτερα το θέατρο… Ανέκαθεν η Ουκρανία είχε στενές σχέσεις με τις ελληνικές αποικίες στις όχθες της Μαύρης Θάλασσας.
Το ελληνικό αίμα ρέει στις φλέβες των Ουκρανών, φαίνεται στα όμορφα ηλιοκαμένα πρόσωπα, στις χαριτωμένες κινήσεις τους. Δεν αποκλείεται το ουκρανικό θέατρο να είναι μια μακρινή ηχώ εκείνου του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, που τόσο αγαπήθηκε από τους ελληνικούς λαούς».
Η σύγχρονη όμως ελληνική παρουσία στην Ουκρανία αρχίζει με την εγκατάσταση των Ελλήνων στη Μαριούπολη.
Οι Ελληνες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Μαριούπολης το 1775 μ.Χ., όταν η Αικατερίνη η Μεγάλη παραχώρησε την περιοχή αυτή στους 30.000 Ελληνες, οι οποίοι έφυγαν από την ταταροκρατούμενη Κριμαία. Ο ελληνικός πληθυσμός διαμορφώθηκε οριστικά με την εγκατάσταση χιλιάδων Ποντίων κατά τα έτη 1828-1856.
Από το 1810 έως το 1873 η Μαριούπολη με τα γύρω ελληνικά χωριά αποτελούσε «ελληνική διοικητική περιοχή» (όκρουγκ). Σε αυτήν λειτούργησε ελληνική δικαιοσύνη με διοικητικές, αστυνομικές και νομικές αρμοδιότητες. Ιδρύθηκαν νέα ελληνικά χωριά και κυκλοφόρησαν ελληνικές εκδόσεις. Μέχρι το 1859 στην ελληνική περιοχή της Μαριούπολης δεν επιτρεπόταν εγκατάσταση ατόμων άλλης εθνικότητας.
Το 1809-1812 οι Ελληνες της Οδησσού δημιούργησαν την «Ελληνική Λεγεώνα», η οποία κατά τον Κριμαϊκό πόλεμο ενώθηκε με τα «Ελληνικά Τάγματα» της Κριμαίας, γράφοντας σελίδες δόξας στα πεδία των μαχών.
Κατά τη διάρκεια 1917-1921, την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, οι Ελληνες βρέθηκαν στο μέσον των συγκρούσεων. Στην περιοχή της Μαριούπολης έδρασε το αναρχικό αγροτικό κίνημα του Μάχνο, το οποίο πνίγηκε στο αίμα από το στρατό του Τρότσκι.
Αργότερα, στο Μεσοπόλεμο, αναπτύχθηκε πολύ ο ελληνικός πολιτισμός. Η ελληνική διανόηση της Μαριούπολης όμως έπεσε θύμα των σταλινικών εκκαθαρίσεων του 1937-1938 με την αιτιολογία ότι «…αγωνίζονταν για τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και τη δημιουργία Ελληνικής Δημοκρατίας».
Αποτέλεσμα της άγριας καταπίεσης του ελληνικού πληθυσμού ήταν η αναγκαστική δήλωση πολλών Ελλήνων ότι ανήκουν στη ρωσική ή στην ουκρανική εθνότητα. Κατά συνέπεια ο αριθμός των πραγματικών Ελλήνων της Ουκρανίας είναι πολύ μεγαλύτερος από 104.091 άτομα.
Σημαντική είναι επίσης η ελληνική παρουσία στην Κριμαία, απ’ όπου το 1944 οι σταλινικές αρχές εκτόπισαν περί τους 25.000 Ελληνες στο Ουζμπεκιστάν. Το 1990 στην ιστορική χερσόνησο κατοικούσαν 4.500 Ελληνες, ενώ εκατοντάδες ελληνικές οικογένειες είχαν πάρει το δρόμο της επιστροφής στην Κριμαία από την εξορία της Κεντρικής Ασίας.
Οι Ελληνες της Νότιας Ουκρανίας
Στη Νότια Ουκρανία, στην περιοχή της Αζοφικής θάλασσας, στην Κριμαία, στην Οδησσό κ.α., με βάση την τελευταία σοβιετική απογραφή του 1989, ζουν 104.091 Ελληνες. Οι ίδιοι ισχυρίζονται ότι ο πραγματικός τους αριθμός είναι διπλάσιος, εφ’ όσον δεκάδες χιλιάδες Ελληνες αναγκάστηκαν την περίοδο των σταλινικών διωγμών να δηλώσουν ότι τάχα είναι Ρώσοι ή Ουκρανοί.
Η επιρροή των Ουκρανών από τους Ελληνες φαίνεται να είναι μεγάλη. Η Aimee Dostojewski, η κόρη του διάσημου συγγραφέα, έγραψε σχετικά: «Ολα είναι ποίηση στην Ουκρανία. Οι στολές των χωρικών, τα τραγούδια τους, οι χοροί τους, ιδιαίτερα το θέατρο… Ανέκαθεν η Ουκρανία είχε στενές σχέσεις με τις ελληνικές αποικίες στις όχθες της Μαύρης Θάλασσας.
Το ελληνικό αίμα ρέει στις φλέβες των Ουκρανών, φαίνεται στα όμορφα ηλιοκαμένα πρόσωπα, στις χαριτωμένες κινήσεις τους. Δεν αποκλείεται το ουκρανικό θέατρο να είναι μια μακρινή ηχώ εκείνου του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, που τόσο αγαπήθηκε από τους ελληνικούς λαούς».
Η σύγχρονη όμως ελληνική παρουσία στην Ουκρανία αρχίζει με την εγκατάσταση των Ελλήνων στη Μαριούπολη.
Οι Ελληνες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Μαριούπολης το 1775 μ.Χ., όταν η Αικατερίνη η Μεγάλη παραχώρησε την περιοχή αυτή στους 30.000 Ελληνες, οι οποίοι έφυγαν από την ταταροκρατούμενη Κριμαία. Ο ελληνικός πληθυσμός διαμορφώθηκε οριστικά με την εγκατάσταση χιλιάδων Ποντίων κατά τα έτη 1828-1856.
Από το 1810 έως το 1873 η Μαριούπολη με τα γύρω ελληνικά χωριά αποτελούσε «ελληνική διοικητική περιοχή» (όκρουγκ). Σε αυτήν λειτούργησε ελληνική δικαιοσύνη με διοικητικές, αστυνομικές και νομικές αρμοδιότητες. Ιδρύθηκαν νέα ελληνικά χωριά και κυκλοφόρησαν ελληνικές εκδόσεις. Μέχρι το 1859 στην ελληνική περιοχή της Μαριούπολης δεν επιτρεπόταν εγκατάσταση ατόμων άλλης εθνικότητας.
Το 1809-1812 οι Ελληνες της Οδησσού δημιούργησαν την «Ελληνική Λεγεώνα», η οποία κατά τον Κριμαϊκό πόλεμο ενώθηκε με τα «Ελληνικά Τάγματα» της Κριμαίας, γράφοντας σελίδες δόξας στα πεδία των μαχών.
Κατά τη διάρκεια 1917-1921, την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, οι Ελληνες βρέθηκαν στο μέσον των συγκρούσεων. Στην περιοχή της Μαριούπολης έδρασε το αναρχικό αγροτικό κίνημα του Μάχνο, το οποίο πνίγηκε στο αίμα από το στρατό του Τρότσκι.
Αργότερα, στο Μεσοπόλεμο, αναπτύχθηκε πολύ ο ελληνικός πολιτισμός. Η ελληνική διανόηση της Μαριούπολης όμως έπεσε θύμα των σταλινικών εκκαθαρίσεων του 1937-1938 με την αιτιολογία ότι «…αγωνίζονταν για τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και τη δημιουργία Ελληνικής Δημοκρατίας».
Αποτέλεσμα της άγριας καταπίεσης του ελληνικού πληθυσμού ήταν η αναγκαστική δήλωση πολλών Ελλήνων ότι ανήκουν στη ρωσική ή στην ουκρανική εθνότητα. Κατά συνέπεια ο αριθμός των πραγματικών Ελλήνων της Ουκρανίας είναι πολύ μεγαλύτερος από 104.091 άτομα.
Σημαντική είναι επίσης η ελληνική παρουσία στην Κριμαία, απ’ όπου το 1944 οι σταλινικές αρχές εκτόπισαν περί τους 25.000 Ελληνες στο Ουζμπεκιστάν. Το 1990 στην ιστορική χερσόνησο κατοικούσαν 4.500 Ελληνες, ενώ εκατοντάδες ελληνικές οικογένειες είχαν πάρει το δρόμο της επιστροφής στην Κριμαία από την εξορία της Κεντρικής Ασίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.
Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.
Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.