Ισότητα των δύο φύλων – Ίσες ευκαιρίες

Γράφει η Συμεωνίδου-Τσιβρεμετζή Κωνσταντία
Υπεύθυνη γυναικών ΝΟΔΕ Ν. Κιλκίς
Η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου) είναι μια επέτειος που εορτάζεται σε όλο τον κόσμο από Κυβερνήσεις, γυναικείες οργανώσεις και άλλα οργανωμένα σύνολα. Είναι μια αναφορά σε δεκαετίες αγώνων απλών γυναικών, για ισότητα, δικαιοσύνη, ειρήνη και ανάπτυξη. Η ισότητα των φύλων και η ενδυνάμωση του ρόλου των γυναικών είναι μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα τα Ηνωμένα Έθνη, το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και οι Κυβερνήσεις των κρατών μελών των πιο πάνω οργανισμών.
Στη σύντομη αυτή τοποθέτησή μου, δε θα ασχοληθώ, ως είθισται, με εκτενή θεώρηση των αγώνων και των επιτευγμάτων για τη νομοθετική κατοχύρωση της ισότητας των φύλων. Νομίζω ότι θα είναι πιο εποικοδομητικό να προβληματιστούμε για τη σημερινή κατάσταση, το ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν σήμερα οι γυναίκες, αλλά και οι άνδρες και η κοινωνία γενικά, και να επιτευχθεί ο στόχος της πραγματικής ισότητας των φύλων και της παροχής ίσων ευκαιριών.
Είναι η επίσημη θέση του ΟΗΕ ότι κάθε βήμα μπροστά για την επίτευξη πραγματικής ισότητας των φύλων και της ενδυνάμωσης του ρόλου των γυναικών θα έχει εξαιρετικά θετικές επιπτώσεις στη γενική ανάπτυξη: Ειρήνη και ασφάλεια, αποτελεσματική και δημοκρατική διακυβέρνηση, ανθρώπινα δικαιώματα, εξάλειψη της φτώχειας, κ.τ.λ. Είναι, επίσης, επίσημη τοποθέτηση του Συμβουλίου της Ευρώπης ότι η ισότητα των φύλων είναι ανθρώπινο δικαίωμα και ταυτόχρονα οικονομική επένδυση. Η Ε.Ε κήρυξε το 2007 «Έτος Ίσων Ευκαιριών για Όλους», θεωρώντας ότι η καταπολέμηση των διακρίσεων και η παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους παράγει σημαντικά οφέλη για το σύνολο των πολιτών της.
Η ισότητα των φύλων κατέχει περίοπτη θέση στο Κοινοτικό Κεκτημένο, αποτελεί θεμελιώδη αρχή και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, - ανάγεται σε θεμελιώδη αποστολή και στόχο της Κοινότητας και επιβάλλει τη θετική υποχρέωση «να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών» σε όλους τους τομείς.
Επομένως, δε μιλούμε, πλέον, για εξάλειψη διακρίσεων λόγω φύλου, αλλά κάτι πολύ περισσότερο, για εξάλειψη ανισοτήτων. Ανισότητες, είναι οι πραγματικές καταστάσεις που θίγουν, κυρίως, τις γυναίκες και οφείλονται σε προκαταλήψεις και στερεότυπα για το ρόλο και τις ικανότητές τους. Σειρά αποφάσεων του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ), τονίζουν ότι οι γυναίκες δεν είναι ούτε ομάδα ούτε μειοψηφία, αλλά “μία από τις δύο μορφές του ανθρώπινου όντος”. Δέχονται, όμως, σαν πραγματικό γεγονός ότι, ακόμα, και όταν οι άνδρες και γυναίκες έχουν ίσα προσόντα, υπάρχει τάση προτίμησης των ανδρών, η οποία οφείλεται σε προκαταλήψεις και στερεότυπες ιδέες για το ρόλο και τις ικανότητες της γυναίκας. Δύο άτομα διαφορετικού φύλου που έχουν ίσα προσόντα δε σημαίνει ότι έχουν και ίσες ευκαιρίες.
Σήμερα μπορεί να λεχθεί ότι, η ισότητα των δύο φύλων είναι νομικά κατοχυρωμένη. Δεν είναι πλέον θέμα πολιτικής επιλογής, ούτε μπορεί να αμφισβητηθεί. Τούτο όμως δε σημαίνει ότι έχουν λυθεί τα πραγματικά προβλήματα και έχουν εξαλειφθεί οι ανισότητες, ότι στην πράξη η γυναίκα έχει ίσες ευκαιρίες. Αυτό είναι που πρέπει να μας προβληματίσει σήμερα.
Έχω ήδη επισημάνει ότι η ισότητα των φύλων, συνιστά ανθρώπινο δικαίωμα, προϋπόθεση για τη δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά, ταυτόχρονα, και οικονομικό κεφάλαιο. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η γυναίκα σήμερα, έχει μόρφωση του ίδιου επιπέδου με τον άνδρα, και, όμως, δεν έχει ίσες ευκαιρίες για ανέλιξη.
Παρόλο που οι γυναίκες, συχνά, έχουν καλύτερες ακαδημαϊκές επιδόσεις από τους άνδρες, δεν είναι το ίδιο εύκολο να τις εκμεταλλευτούν στην αγορά εργασίας. Είναι επίσης περιθωριοποιημένες στον πολιτικό και δημόσιο βίο, πληρώνονται χαμηλότερα για εργασία ίσης αξίας και είναι θύματα φτώχειας και ανεργίας πολύ πιο συχνά από ό,τι οι άνδρες. Η ανισότητα συνεχίζεται και κατά τη συνταξιοδότηση: οι γυναίκες έχουν χαμηλότερη σύνταξη σαν αποτέλεσμα της μη εργοδότησης ή του περιορισμένου συγκριτικά χρόνου που ανάλωσαν στην αγορά εργασίας έχοντας να ανταπεξέλθουν στον παραδοσιακό ρόλο της μητρότητας. Αυτό είναι ένα άλλο σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε. Ισότητα ανδρών και γυναικών δεν σημαίνει ταύτιση: Δε πρέπει να αρνείται κανείς τη διαφορετική φύση της γυναίκας, αλλά ούτε και να τη θεωρεί μειονέκτημα. Η παροχή διευκολύνσεων για τη γυναίκα, ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στο ρόλο που η φύση την έχει τάξει, δεν πρέπει να θεωρείται ευνοϊκή μεταχείριση της γυναίκας, αλλά κοινωνική παροχή στην οικογένεια, και, επομένως, δε θα πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα μειωμένες απολαβές και σύνταξη για αυτή.
Ένας τομέας που άπτεται της ποιοτικής ανισότητας, και που ήταν ταμπού για πολλά χρόνια, είναι αυτός της βίας, συμπεριλαμβανομένης και της βίας στην οικογένεια, αλλά και της σεξουαλικής παρενόχλησης. Παρά το πολύ ικανοποιητικό νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα, έχουμε όλοι διαπιστώσει τον τελευταίο καιρό ότι η βία στην οικογένεια, ενάντια στη γυναίκα και τα παιδιά, δυστυχώς βρίσκεται σε πολύ ψηλά επίπεδα. Σε ψηλά επίπεδα βρίσκεται και η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας που πλήττει ιδιαίτερα τις γυναίκες.
Άλλη μορφή παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών είναι η εμπορία, η οποία συνιστά τη σύγχρονη μορφή δουλείας. Εμπορία ανθρώπων σημαίνει εκμετάλλευση της εργασίας τους καθώς και σεξουαλική εκμετάλλευση. Και είναι μια πραγματικότητα ότι οι γυναίκες και τα παιδιά είναι τα κύρια θύματα αυτής της μάστιγας της σύγχρονης κοινωνίας. Το θέμα αυτό πρέπει να μας προβληματίσει. Χαιρετίζω το γεγονός ότι τον τελευταίο καιρό είχαμε σειρά σεμιναρίων και διαλέξεων για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση στα θέματα αυτά.
Έχω ήδη τονίσει ότι η ισότητα των φύλων είναι σήμερα νομικά και νομοθετικά κατοχυρωμένη τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο. Δεν είναι θέμα που αμφισβητείται.
Το ερώτημα που γεννάται πλέον είναι γιατί δεν έχει επιτευχθεί πραγματική ισότητα των φύλων, γιατί δεν παρέχονται στην πράξη ίσες ευκαιρίες. Ιδιαίτερα, όταν γίνεται όλο και περισσότερο κατανοητό ότι, η ισότητα των φύλων και η παροχή ίσων ευκαιριών στις γυναίκες δεν είναι απλώς σημαντική για τις γυναίκες, αλλά ουσιαστικής σημασίας για την αποτελεσματική ανάπτυξη γενικά. “Αφήνοντας έξω” το μισό του πληθυσμού της γης, αναπόφευκτα αυτό θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του συνόλου (Αυτή η τοποθέτηση έγινε αποδεκτή από τον ΟΗΕ).
Για να καταπολεμηθεί η διάκριση και τα μειονεκτήματα που αντιμετωπίζουν οι περισσότερες γυναίκες πάνω σε καθημερινή βάση, απαιτείται να αντιμετωπιστούν βαθιά ριζωμένες αξίες, στάσεις, στερεότυπα και νοοτροπίες, που εργάζονται ενάντια στις γυναίκες. Ιδεολογίες περί “ανδρισμού” και για “ανδρικά” καθήκοντα και επαγγέλματα, όχι μόνο εμποδίζουν την πρόοδο αλλά οδηγούν και σε άλλες καταστάσεις όπως, η βία στη οικογένεια και στο εργασιακό περιβάλλον, που λειτουργούν σε βάρος των γυναικών. Χρειάζεται στρατηγική και λήψη πρακτικών μέτρων για αλλαγή της νοοτροπίας και των στερεότυπων αντιλήψεων όσον αφορά τους κοινωνικούς ρόλους των φύλων. Πρέπει να αυξηθεί η προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πάνω στο θέμα της ισότητας των φύλων, αλλά και της βίας στην οικογένεια και της εκμετάλλευσης προσώπων καθώς και να υιοθετηθούν δράσεις για καταπολέμησή τους.
Πιστεύω ότι η αρχή πρέπει να γίνει μέσα από την παιδεία, τα σχολεία, τη διδασκαλία και την κουλτούρα με την οποία διαπλάθονται τα παιδιά μας για τους ρόλους των 2 φύλων. Και βέβαια, από την οικογένεια, όπου η ίδια η γυναίκα έχει τεράστιο ρόλο να διαδραματίσει. Τα ΜΜΕ επίσης μπορούν να διαδραματίσουν τεράστιο ρόλο στον τρόπο προβολής παραδοσιακών προτύπων.
Πιστεύω ότι (i) πρέπει να υιοθετηθούν πολιτικές που να δώσουν τη δυνατότητα στη γυναίκα να έχει ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτικές αλλά και ψηλά αμειβόμενες θέσεις, (ii) να ληφθούν μέτρα για συμφιλίωση των επαγγελματικών υποχρεώσεων και οικογενειακών ευθυνών των γυναικών αλλά και των ανδρών (iii) να δοθούν ίσες ευκαιρίες για πρόσβαση στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Προς τούτο πρέπει να υιοθετηθούν πολιτικές ισότητας σε όλους του τομείς δράσης , αλλά πρέπει επίσης να προωθηθούν θετικά μέτρα υπέρ των γυναικών, ώστε να καταστεί δυνατή η επίτευξη ισότητας στην πράξη.
Η ισότητα των φύλων και η παροχή ίσων ευκαιριών θα επιτευχθεί μόνο, αν ο στόχος είναι όχι απλώς αριθμητική ισότητα, αλλά η ουσιαστική αλλαγή στον καταμερισμό της εξουσίας και των ευκαιριών.
Πιστεύω ότι η προσπάθεια πρέπει να αναληφθεί όχι μόνο από τις γυναίκες αλλά και από τους άνδρες για το καλό του συνόλου.
Κλείνω τονίζοντας ότι η επίτευξη ισότητας των φύλων και παροχής ίσων ευκαιριών στις γυναίκες και στους άνδρες, δε συνιστά απλώς απονομή κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά, ταυτόχρονα, και εκμετάλλευση στο μέγιστο δυνατό βαθμό του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας μας. Σήμερα οι γυναίκες δεν γιορτάζουν αλλά αγωνίζονται!
Μια ευκαιρία που δεν έχουμε την πολυτέλεια να αφήσουμε να χαθεί!