Η διάσκεψη της Γιάλτας και η επίδρασή της στο Σήμερα

Του Νίκου Νίτσα
Με την υπογραφή της συμφωνίας της Γιάλτας τον Φεβρουάριο του 1945, υλοποιήθηκε ένας ιστορικός συμβιβασμός μεταξύ των τριών μεγάλων, ο οποίος αποτέλεσε σημείο-σταθμό στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία. Στη διάσκεψη αυτή, οι τρεις μεγάλοι νικητές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου – ο Ουίνστον Τσόρτσιλ (Ηνωμένο Βασίλειο), ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ (ΗΠΑ) και ο Ιωσήφ Στάλιν (ΕΣΣΔ) – συναντήθηκαν στη Γιάλτα της Κριμαίας για να καθορίσουν το μέλλον της μεταπολεμικής Ευρώπης και του κόσμου.

Προσερχόμενοι οι τρεις ηγέτες στην διάσκεψη, ήταν ηλίου φαεινότερο, ότι δεν ξεκινούσαν από την ίδια γραμμή εκκίνησης σε αυτό που αποκαλείται ισοζύγιο γεωπολιτικής ισχύος. Ο πλέον αποδυναμωμένος απο αυτούς, ήταν ο ηγέτης της Μεγάλης Βρετανίας ο οποίος ήξερε την δεινή θέση που βρισκόταν η αυτοκρατορία που εκπροσωπούσε, και με απλά λόγια προσπαθούσε να περισώσει ότι ήταν δυνατόν. Και έχει σημασία αυτή η αναφορά για την συνέχεια του σημερινού άρθρου.

Στη Γιάλτα μεταξύ άλλων, συμφωνήθηκε ότι οι απελευθερωμένες χώρες της Ευρώπης θα είχαν το δικαίωμα να επιλέξουν ελεύθερα το πολιτικό τους μέλλον μέσα από δημοκρατικές εκλογές. Ωστόσο, η Σοβιετική Ένωση δεν τήρησε τις δεσμεύσεις της, ειδικά στην Πολωνία, εγκαθιστώντας φιλοσοβιετικές κυβερνήσεις. Αυτό προκάλεσε περισσότερο την αντίδραση της Βρετανίας, και λιγότερο των ΗΠΑ, δεδομένου του ότι όπως αποδείχθηκε ιστορικά ότι οι ηγέτες των δύο ηγέτιδων δυνάμεων της Δύσης προσήλθαν στην διάσκεψη με διαφορετική ατζέντα. Αξίζει να σχολιάσουμε ότι το γεγονός αυτό της διαφορετικής ατζέντας δηλαδή για πολλούς συμπεριλαμβανομένου του γράφοντος προκάλεσε την αρχή της ψυχροπολεμικής σύγκρουσης.

Αναφερθήκαμε σε ατζέντες και νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να αναλύσουμε με όσο το δυνατόν σύντομο τρόπο, τις προσεγγίσεις των τριών ηγετών και ηγέτιδων χωρών της τριμερούς διάσκεψης.

Ο Πρόεδρος Ρούσβελτ προσήλθε στην διάσκεψη ωφελημένος από την επιλογή του, να βγάλει τις ΗΠΑ από την εσωστρέφεια που η οικονομική και κοινωνική ελίτ της χώρας του την περίοδο προ της ενάρξεως δευτέρου παγκοσμίου πολέμου είχε αποδεχθεί ως μια πραγματικότητα για τα δεδομένα εκείνης της εποχής.

Διαμόρφωσε ένα σχέδιο συμφωνίας κυρίως με την Σοβιετική ένωση, μιας και που στο μυαλό εκείνου αλλά και των συνεργατών του (με σημερινούς όρους Κέντρων Λήψεως Αποφάσεων η αλλιώς think tank ) το οποίο θα άφηνε πίσω τον πόλεμο και τους μελλοντικούς πολέμους βασιζόμενο στην δημιουργία μηχανισμών όπως του ΟΗΕ που θα απέτρεπαν μελλοντικές εστίες ανάφλεξης και πολέμους . Ήθελε με άλλα λόγια να επιστρέψει στην εποχή της ανάπτυξης, της δημιουργίας και της ευμάρειας. Προσπάθησε δηλαδή να συνάψει μια έντιμη συμφωνία και να βοηθήσει την χώρα του και τον υπόλοιπο κόσμο να αλλάξει σελίδα .

Τον Αύγουστο του 1941 και εν μέσω αντιπαραθέσεων στο αμερικανικό κογκρέσο για το αν πρέπει να εισέλθουν οι ΗΠΑ στον Πόλεμο , και αν πρέπει αυτές στα πλαίσια αυτής της αναγκαιότητας, να βοηθηθεί η Σοβιετική ένωση, Ο Πρόεδρος Ρούσβελτ έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Έχω ένα προαίσθημα (στα αγγλικά hunch ) ότι ο Στάλιν δεν είναι τέτοιος άνθρωπος. Αν του δώσω ότι μπορώ και δεν του ζητήσω τίποτα σε αντάλλαγμα... δεν θα προσπαθήσει να προσαρτήσει τίποτα και θα συνεργαστεί μαζί μου για έναν κόσμο δημοκρατίας και ειρήνης.»

Δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει ότι αυτό το προαίσθημα ήταν λαθεμένο.
Και φυσικά δεν μπόρεσε να συμμετέχει και να μετουσιώσει σε πράξη το σχέδιο του , που μεταξύ μας δεν ήταν ένα σχέδιο τόσο ειλικρινές και ανιδιοτελές.

Ακόμη και εκείνη την εποχή, πολλώ μάλλον και σήμερα είναι το λιγότερο αφελές να είσαι ηγέτης μιας παγκόσμιας δύναμης και να επιδιώκεις έντιμες συμφωνίες στηριζόμενος στην αρχή της ειλικρίνειας και Πρόεδρος Ρούσβελτ μόνο αφελής δεν ήταν. ΑΠΟΔΕΔΕΙΓΜΕΝΟ ΑΥΤΟ.

Αξίζει εδώ ένας παραλληλισμός με το σήμερα και την πολιτική των ΗΠΑ με την Πολιτική του Σημερινού τους Προέδρου.

Ο Δεύτερος ηγέτης της συνδιάσκεψης, ο Στάλιν δηλαδή, προσήλθε σε αυτήν ως ο ηγέτης μιας χώρας, η οποία νίκησε με στρατιωτικά δεδομένα τις δυνάμεις του άξονα, και στηριζόμενος σε αυτά, επεδίωκε ΚΑΙ την πολιτική νίκη όντας θιασώτης και θερμός υποστηρικτής της δημιουργίας σφαιρών επιρροής σε όλον τον κόσμο. Είχε τα απαραίτητα πολιτικά εργαλεία για αυτό, γιατί μην ξεχνάμε ότι ο διεθνισμός ήταν ο βασικότερος πολιτικός πολιορκητικός κριός του κομμουνιστικού τρόπου διαχείρισης μίας η όλων των κοινωνιών. Δεν έκρυψε ποτέ τόσο πριν το πόλεμο, όσο και κατά την διάρκεια αυτού την πρόθεση του να ελέγχει με αυτόν τον τρόπο, όπου εισέρχεται με στρατιωτικά μέσα.

Επίσης με τον Σοβιετικό η Ρωσικό κυνικό η ωμό τρόπο, έκανε προφανές στον υπόλοιπο κόσμο ότι δεν παρεκκλίνει και δεν λαμβάνει υπόψιν του οτιδήποτε διαφορετικό από τον δικό του τρόπο.

«Αυτός ο πόλεμος δεν είναι όπως στο παρελθόν. Όποιος καταλαμβάνει ένα έδαφος, επιβάλλει σε αυτό και το δικό του κοινωνικό σύστημα. Ο καθένας επιβάλλει το δικό του σύστημα όσο μακριά μπορεί να φτάσει ο στρατός του. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Αν τώρα δεν υπάρχει κομμουνιστική κυβέρνηση στο Παρίσι, αυτό οφείλεται μόνο στο ότι η Ρωσία δεν έχει στρατό που να μπορεί να φτάσει στο Παρίσι το 1945.»

Κάνοντας επίσης έναν παραλληλισμό με το σήμερα η σημερινή Ρωσία που δεν έχει αλλάξει επί της ουσίας τίποτε αναφορικά με τους γεωπολιτικούς της στόχους,
έχει τον Στρατό να εισβάλει στην Ουκρανία και να ανακτήσει την διαφαινόμενη απώλεια της σφαίρας επιρροής που μέχρι την έναρξη του Ρωσοουκρανικού πολέμου κατείχε η πίστευε ότι πρέπει να κατέχει.

Και ερχόμαστε και στον Τρίτο της παρέας .

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ προσήλθε στην διάσκεψη με πολλές επιφυλάξεις τις οποίες είχε εκφράσει με κλειστές τις πόρτες τόσο στον Πρόεδρο των ΗΠΑ όσο και στους λοιπούς ηγέτες του Ελεύθερου κόσμου που φιλοξενούσε στην Βρετανία κατά την διάρκεια του πολέμου .

Ήταν πολύ πιο επιφυλακτικός απέναντι στη Σοβιετική Ένωση.

Είχε διαφορετική αντίληψη για την ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη και ήθελε να αποτρέψει την πλήρη κυριαρχία της ΕΣΣΔ στην Ανατολική Ευρώπη. Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι το πολιτικό του αισθητήριο δεν διαψεύσθηκε ποτέ . Όλες του οι εκτιμήσεις ήταν εύστοχες και δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση αυτό το γεγονός .
Υπό σφοδρή κριτική και τότε και σήμερα είναι το στρατιωτικό του αισθητήριο, το οποίο έχει να επιδείξει τραγικές αποτυχίες αναφορικά με τον συνδυασμό στρατιωτικής ισχύος ως μέσο εφαρμογής της επιθυμητής για μια γεωπολιτική ηγέτιδα δύναμη όπως αυτή της κατ’ ευφημισμόν και τότε και σήμερα Βρετανικής Αυτοκρατορίας (που δεν υφίσταται πλέον ).

Γνώριζε πολύ καλά , ότι πλέον η Μεγάλη Βρετανία θα παραγκωνιζόταν και ότι ουσιαστικά δεν θα ήταν ισότιμος συνομιλητής, γνώριζε επίσης οι ΗΠΑ έβλεπαν πλέον τη Βρετανία ως δύναμη σε σχετική παρακμή, οικονομικά εξαρτημένη από την αμερικανική βοήθεια, και γνώριζε ότι η αμερικανική στρατηγική εστίαζε περισσότερο στην διμερή σχέση ΗΠΑ–ΕΣΣΔ, κάτι που αντικειμενικά θα περιόριζε τον ρόλο του και της χώρας του στις τελικές αποφάσεις στο παρόν και στο μέλλον.
Χρησιμοποίησε και αυτός διγλωσσία αναφορικά με τις διαβουλεύσεις αλλά και την επικοινωνία του με τον υπόλοιπο κόσμο εκφράζοντας ανούσια ευχολόγια .

«Η ειρήνη του κόσμου εξαρτάται από τη διαρκή φιλία των τριών μεγάλων δυνάμεων, αλλά η κυβέρνησή μας πιστεύει ότι θα βρισκόμασταν σε ψευδή θέση αν προσπαθούσαμε να κυβερνήσουμε τον κόσμο, όταν η επιθυμία μας είναι να τον υπηρετήσουμε και να τον διαφυλάξουμε από την ανανέωση των φρικτών δεινών που έχουν πλήξει τους λαούς του.»

Ενώ παράλληλα προειδοποιούσε ειδικά την περίοδο που προσπαθούσε να περισώσει ότι μπορούσε τέλος πάντων να περισωθεί από το καταρέων σύστημα σφαιρών επιρροής της αυτοκρατορίας του στα Βαλκάνια ( που τα έχασε και αυτά στην συνέχεια, βλέπε ΕΛΛΑΔΑ, προκαλώντας έναν εμφύλιο που δεν ήταν σε θέση να τον τελειώσει νικηφόρα για την καταρρέουσα αυτοκρατορία του).

«Ο φτωχός Νέβιλ Τσάμπερλεν πίστευε ότι μπορούσε να εμπιστευτεί τον Χίτλερ. Ήταν λάθος. Αλλά δεν νομίζω ότι κάνω λάθος για τον Στάλιν.»

Από τότε κύλησε πολύ νερό στον μύλο της ιστορίας και φυσικά η συνέχεια όπως αυτή εκφράστηκε από όλες τις πλευρές κατέδειξε ότι τίποτε δεν αλλάζει και ότι έννοιες όπως δημοκρατία ελευθερία σκέψης και έκφρασης είναι απλές επιφάσεις η τα πιόνια πάνω σε μια σκακίερα συμφερόντων κυρίως οικονομικών που κάποτε ήταν και εθνικά, και σήμερα έχουν πλέον αντιπαρέλθει το λεγόμενο εθνικό συμφέρον με το εταιρικό .

Η κληρονομιά της Γιάλτας έχει άμεση σύνδεση με τις σημερινές εξελίξεις στην Ουκρανία.

Η Ρωσία, ως διάδοχος της Σοβιετικής Ένωσης, βλέπει την Ουκρανία ως μέρος της «φυσικής της σφαίρας επιρροής», ένα αφήγημα που ανάγεται απευθείας στη λογική των συμφωνιών της Γιάλτας και των ποσοστώσεων επιρροής. Η επιθυμία του Κιέβου για ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ θεωρείται από τη Μόσχα ως παραβίαση της άτυπης συμφωνίας που προέβλεπε την ουδετερότητα πρώην σοβιετικών εδαφών.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει επικαλεστεί επανειλημμένα ιστορικά προηγούμενα για να νομιμοποιήσει τις βλέψεις του στην Ουκρανία, παρουσιάζοντας τη Δύση ως υπαίτια για την παραβίαση μιας γεωπολιτικής ισορροπίας που είχε ριζώσει ήδη από τη Γιάλτα.

Επίσης το ανωτέρω συμπέρασμα είναι στόχος και των ΗΠΑ, που με την σημερινή Διακυβέρνηση εκφράζεται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο και το ίδιο σκεπτικό με τότε .

Υπάρχουν τόσες πολλές ομοιότητες και στην στάση του απομονωμένου Ηνωμένου Βασιλείου (ελέω BREXIT) που θαρρείς και κάποιος από το Βρετανικό Υπεξ σε πρώτη φάση έχει κάνει copy paste τα δεδομένα του 1945.

Όμως στην κουβέντα του σήμερα και στην Γιάλτα του μέλλοντος αντικαταστάθηκε ο Πόλος της τότε Βρετανικής Αυτοκρατορίας με την σημερινή Ε.Ε.

Οι αξίες της οποίας κατά τον Πούτιν βρίσκονται σε παρακμή όπως σε παρακμή πίστευε ότι βρισκόταν οι αξίες της δύσης ο Στάλιν.

Στην στάση της ΕΕ σήμερα, υπάρχουν επίσης πολλές ομοιότητες με το παρελθόν. Χώρα η χώρες της ΕΕ διατηρούσαν και διατηρούν προνομιακές ενεργειακές σχέσεις με την Ρωσία που παράλληλα αποστέλλουν οπλικά συστήματα για την συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία ΓΙΑ την Ουκρανία. Χώρες που κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου ήταν απέναντι από την Σοβιετική ελίτ που ουσιαστικά ήταν ρωσική ελίτ και που είναι ίδια με αυτή που σήμερα αποφασίζει. Κατά συνέπεια οι έννοιες Ελευθερία, ισονομία , δημοκρατία πήγαν περίπατο όταν φαινομενικά διαλύθηκε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας , και το Δέλεαρ της φθηνής ενέργειας, η του ελέγχου των αποθεμάτων μιας χώρας η ενός συνασπισμού φαινόταν εφικτός στόχος για αυτές .

Όμως επειδή τίποτε δεν αλλάζει όσα χρόνια κι αν περάσουν , γιατί το δίκιο είναι πάντα αυτό του δυνατού , και ισχύει για όλο το ζωικό βασίλειο του πλανήτη, δημιουργούνται ερείσματα τα οποία διαιωνίζουν πρακτικές ακόμη και σαν αυτές της Σημερινής Ρωσικής νομενκλατούρας η ΕΛΙΤ με σύγχρονούς όρους, που μας υπενθυμίζουν τελικά ότι ο ρεαλισμός και ο κυνισμός είναι οι μόνες πρακτικές που μπορούν να επιφέρουν αποτέλεσμα . Και η ρωσική πολιτική φαίνεται ότι είναι η μόνη που δείχνει ότι έχει ενστερνιστεί στο έπακρο αυτές τις πρακτικές .

Είναι προφανές ότι η λεγόμενη σημερινή Δύση έχει υπερεκτιμήσει τις δυνατότητες της η αν θέλετε έχει υποτιμήσει την διάθεση της Ρωσίας να θυσιάσει πόρους, ανθρώπινους και μη στο όνομα της επίτευξης του σκοπού της.

Ο Διάδοχος στην Προεδρία των ΗΠΑ μετά τον θάνατο του Ρούσβελτ Harry Truman τον Απρίλιο του 45 είχε δηλώσει : «Πρέπει να γίνουμε σκληροί με τους Ρώσους. Δεν ξέρουν πώς να συμπεριφέρονται. Είναι σαν ταύροι σε υαλοπωλείο. Είναι μόνο 25 ετών. Εμείς είμαστε πάνω από 100 και οι Βρετανοί είναι αιώνες πιο παλιοί. Πρέπει να τους μάθουμε πώς να συμπεριφέρονται.» Είναι μια δήλωση που ίσως εξηγεί ακόμη και με σημερινούς όρους την προσέγγιση της Αυτοαποκαλούμενης Δύσης και το πρόβλημα της Ρωσοουκρανικής Σύραξης.

Η Κωνσταντινούπολη, το Λονδίνο και τέλος πάντων οποιαδήποτε πόλη που θα φιλοξενήσει τις συνομιλίες για την λήξη των εχθροπραξιών μεταξύ δύο σχεδόν ομοθρήσκων λαών θα αντιγράψει και θα επικολλήσει με τον ίδιο τρόπο τα δεδομένα παλιότερων εποχών , και θα επιβάλει όρους με το ιδιο σκεπτικό.
Μην αποπροσανατολίζεσθε η Γιάλτα δεν ήταν απλώς μια συμφωνία του 1945. Ήταν η απαρχή μιας γεωπολιτικής λογικής που εξακολουθεί να καθορίζει τις εξελίξεις μέχρι σήμερα. Η κρίση στην Ουκρανία αποτελεί δραματική απόδειξη πως οι γραμμές επιρροής που χαράχτηκαν τότε, συνεχίζουν να προκαλούν εντάσεις. 

Οι ΗΠΑ ,Η Μεγάλη Βρετανία, Η ΕΕ, και η Ρωσία φυσικά, είναι οι Τρείς απο τις τέσσερεις αρχικές υπογράφουσες δυνάμεις, που διατηρούν ακόμα ενεργό ρόλο στην αναμέτρηση ανάμεσα στην κατ’ επίφαση πλέον αρχή της εθνικής κυριαρχίας, και τις επιδιώξεις ανασύστασης αυτοκρατορικών ζωνών επιρροής.

Επειδή φαίνεται ότι Ο Βασιλεύς απέθανε μένει μόνο να δούμε ποιος θα είναι ο Επόμενος Βασιλεύς για τον οποίο θα αναφωνήσουμε ΖΗΤΩ…….