+ Δημήτριος: Από τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς της γνώσης, στην πλειοδοσία της θεολογικής ανθρωπιάς

†Ο Γουμενίσσης, Γεφύρας, Αξιουπόλεως & Πολυκάστρου Δημήτριος
Στα δίσεκτα χρόνια μας, αναζητώντας στη νέα γενιά αυτό που ακόμη δεν πρόλαβε να διαρπασθεί άλλοθεν, χαιρόμαστε κάθε άμεση επικοινωνία με παιδιά και νέους (στην έναρξη κάθε νέας σχολικής χρονιάς, σε επισκέψεις οικογενειών στη Μητρόπολη, σε διοργανώσεις εορταστικές ή επετειακές). Είναι ευκαιρίες ποιμαντικού διαλόγου, είναι και ευκαιρίες θέασης των ημετέρων μέσα από την επικοινωνία με τις νεότερες γενιές.

Μια τέτοια δυνατότητα μας επιφύλαξε και η πρόσφατη διοργάνωση του Δήμου Παιονίας στο Πολύκαστρο για τη “Γιορτή των Γραμμάτων και της Παιδείας”, το Σάββατο 4 Φεβρουαρίου, μεθέορτα της εορτής των Τριών Ιεραρχών. Το πρόγραμμα φαινόταν “λιτό”, οι συμμετοχές το κατέστησαν “πλουσιότατο”. Περιελάμβανε ομιλία από την εκπαιδευτικό Αθηνά Τσέλιου, ύμνους της εορτής των Μεγάλων Ιεραρχών και Οικουμενικών Διδασκάλων από τη Βυζαντινή Χορωδία του Δημοτικού Ωδείου Παιονίας με συνοδεία πιάνου και βιολιού, ενώ βραβεύτηκαν οι αριστεύσαντες εκ των αποφοίτων από τα γυμνάσια και τα λύκεια της Παιονίας, καθώς και οι επιτυχόντες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Συμμετείχαμε στην “επιδότηση” της κοινής χαράς για τις επιτυχίες αυτές των παιδιών και των νέων μας, που απηχούνται στις οικογένειές τους και στον τόπο μας. Ωστόσο το θεωρήσαμε υποχρέωσή μας να προ(σ)καλέσουμε λίγο τον κοινό προβληματισμό.

Στην παρα-ηλεκτρονική εποχή μας ενημερωνόμαστε εξαιρετικά γρήγορα και εύκολα και μεθοδικότατα για πάρα πολλά. Διαπλεκόμαστε ωσάν συνεξαρτήματα στις ηλεκτρονικές διακινήσεις της πληροφόρησης για τα πιο απίθανα πράγματα!

Η παντοειδώς εξομοιοποιητική ηλεκτρονική γνώση μηδενίζει αποστάσεις, επικαιροποιεί απρόβλεπτα δεδομένα πλειστηριασμών γνώσης, αριθμοποιεί τις ανθρωποπεριπτώσεις σε ανθρωπομάζες, έμμεσα ελέγξιμες. Είναι τόσο ελκυστικός και καθησυχαστικός ο εθισμός της ενημέρωσης. Η ιστορία είναι πλέον ένα γνωστικό αντικείμενο διακινούμενο μεταξύ πληκτρολογίου και ηλεκτρονικής θέας.

Με την τεράστια ―“εκκωφαντική”, θα λέγαμε― συλλογική λειτουργικότητα της επιστήμης, επιστάμεθα ακόμη και για το σύμπαν (ότι είναι π.χ. μια ακτινοβολία υλικής ενέργειας που εμείς την εισπράττουμε ως αστρική λάμψη και μαύρες τρύπες)· όπως και για το μοριακότερο υπομόριο της ύλης (ότι είναι μια κίνηση υλικής ενέργειας σε στερεά είτε υγρή μορφή).

Και διαχειριστής αυτών των δεδομένων (επιστητών μέσω της ηλεκτρονικής διάχυσης της επιστήμης και της πληροφορίας) ίσταται ο ανθρώπινος δέκτης, εμείς οι άνθρωποι, αμήχανοι εμπρός σε τόσους πλειστηριασμούς γνώσης.

Καθ᾽ εαυτούς εμείς οι άνθρωποι νιώθουμε ―και το ομολογούμε― υποδεέστεροι έναντι του συλλογικά επιστημονικώς επιστητού μακρόκοσμου και μικρόκοσμου (αν θέλετε και του ιστορικού μακρο-ανθρωπόκοσμου). Ωστόσο φιλοσοφώντας νηφαλιότερα πάνω στο διασυλλογικό πολιτισμό, αντιλαμβανόμαστε ότι εμείς ως ανθρωπότητα είμεθα οι διαχειριστές, δεν μας διαχειρίζεται η ιλιγγιώδης “πρόοδός” μας. Αν σε μια μόνο στιγμή πάψει ο άνθρωπος να “συντηρεί” τον παγκόσμιο πολιτισμό και την παγκόσμια επιστήμη του με ένα “κλείσιμο” και δίχως “αποθήκευση” σε μια πανανθρώπινη “ηλεκτρονική αποθήκη μνήμης”, τότε αυτομάτως θα πρέπει να ξαναστήσει τον πολιτισμό του. Από μας λαμβάνει αξιακή σπουδαιότητα, αξιακή χρησιμότητα, αξιακή χρηστικότητα, αξιακή ζωτικότητα όλος ο πολιτισμός μας, όπως και όλος ο υπόλοιπος κόσμος, είτε έχει κάποια ζωτικότητα είτε διατελεί άζωος.

Ή –για να ακριβολογήσουμε θεολογικά και ανθρωπολογικά– όχι “από μας”, αλλά “για μας”, “χάριν ημών των ανθρώπων σύνολης της πανανθρωπότητος και εκάστου ανθρώπινου λειτουργικού της μέλους”. Εμείς μαθαίνουμε και γινόμαστε επιστήμονες, οι αμεσότεροι γνώστες είτε οι έμμεσοι αποδέκτες των πληροφοριών περί του επιστητού κόσμου.

Όμως οι γνώσεις μας δεν είναι τέλειες. Δεν τα γνωρίζουμε όλα. Οι επιστήμονες των επιμέρους επιστημών μας εξηγούν τα πορίσματα των επιστημών, που βρίσκονται σε μια διαρκή εξέλιξη του γνωστικού τους αντικειμένου. Δηλαδή, ακόμη και σήμερα, η γνώση μας για το άπαν δεν είναι πλήρης, δεν είναι τέλεια, δεν είναι η μόνη αλάθητη ή η πληρέστερη δυνατή γνώση.

Είμαστε οι λογικοί δέκτες και αναλυτές και χρήστες του αλόγου μεγακόσμου και του αλόγου μικροκόσμου. Κι εμείς οι επιμέρους λογικοί διαχειριστές αυτού του (χαρισμένου από τον άκτιστο Θεό) κτιστού δικαιωματισμού δεν τα ξεύρουμε όλα, δεν γίνεται να τα μάθουμε όλα. Όχι γιατί μας αποστερεί από τη γνώση ο Θεός, για να μας διακρατεί σε κάποιαν εξάρτηση (αυτό θα ήταν ο πιο αφελέστατος αγνωστικισμός). Αλλά γιατί η κτίση είναι η διαδρομή και η δοκιμασία (και μεταπτωτικά ο διαρκής πειρασμός) της κοινωνίας μας με τον Θεό πάσης της κτίσεως, διά του Σωτήρός μας ως νέας κτίσεως, χάρη στην κοινωνία που μας παρέχει το Πνεύμα της αληθείας.

Λοιπόν!

Ως που απλώνεται η διασυλλογική γνώση και η διακαθολική επιστήμη μας;

Την απάντηση την ουσιαστική (φαίνεται πως) μας την δίνει ο πολιτισμός της πανανθρώπινης ιστορίας.

Η ιστορία και ο πολιτισμός μας αποκρίνονται ότι μαθαίνουμε ο,τι μαθαίνουμε, για να γίνουμε ενεργά στελέχη της έλλογης κοινωνίας σε βάθος χρόνου και σε πλάτος ανθρώπων, και ενεργοί διαχειριστές του απέραντου άλογου κόσμου και βεβαίως του οικολογικού μας χώρου.

Ο πολιτισμός, μόνον τότε γίνεται κοινωνικός, όταν είναι φιλοσοφημένος.

Η επιστήμη είναι ένα έλλογο ανθρώπινο αγαθό που η ελλογία του εκπληρώνεται τότε μόνον, όταν απλώνεται και προσφέρεται και διακινείται υπέρ πάντων και διά πάντων και αντί πάντων και μετά πάντων, τουλάχιστον σε πλάτος και μάκρος (το τελικό μας ύψος, όπως και το αξιολογικό μας βάθος το διακρατεί η ταπείνωση και η αγάπη του Θεού).

Τέτοιο περισπούδαστο μήνυμα προσφέρει η εορτή των Τριών Μεγάλων Ιεραρχών και Οικουμενικών Διδασκάλων Βασιλείου του Μεγάλου του Ουρανοφάντορος, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

Με μια χαρισματική ευφυία και άριστη μαθησιακή μαθητεία σε όλες τις ευκαιρίες πληρωματικής παιδείας. Και με πρακτική εξάσκηση των σπουδών τους. Με μια θεληματική ασκητική και λατρευτική, εκκλησιαστική και θεολογική κοινωνία του Θεού. Με μια αμετάπειστη πρόταξη της κοινωνικής θυσίας και προσφοράς, ακόμη κι αν χρειάστηκε να προσφέρουν ως τίμημα των επιλογών τους τα πάντα.

Δυστυχώς στις μέρες μας οι ιδεολογικές αγκυλώσεις στοχεύουν στην αποιεροποίηση της κοινωνίας, της οικογένειας, του κάθε ανθρώπου, ιδιαιτέρως των νέων μας. Σε αυτήν την προοπτική επιζητούν να απομακρύνουν από τις συνειδήσεις των νεοελλήνων και τις μορφές των τριών Αγίων. Αδιαφορούν εάν με αυτόν τον τρόπο οδηγούν σε τέλειο μηδενισμό.

Ο σημερινος ανθρωπος της προοδου της πληροφορικης και των υπερμεσων πόσο ηθικοτερος ή αν-τιθετα θρασυτερος και ασελγεστερος εγινε; πόσο ανθρωπινοτερος ή αγριοτερος αποδεικνυεται; πόσο ει-ρηνικος ή αγχωδης προβαλλει; πόσο θυμιζει τον Χριστο με συγκεκριμένη και αποδείξιμη αρετή ή τουναν-τίον τον ανασταυρωνει με την ανερυθριαστη νομιμοποίηση των πιο βδελυρων αδικιών και ανομηματων; Για ποια προοδο μιλούμε; των ειρηνικων βομβων; της συγχρονης αποικιοκρατίας; των καταδικασμενων ε-κατομμυρίων πεινασμενων της απομυζωμενης τριτης Ηπείρου; της επιστημονικης προπαγανδας στην μα-ζική εκμεταλλευση του καταναλωτικού κοινού; της παιδεραστίας μέσω του internet; των εκατομμυρίων ε-κτρωσεων; της θραύσεως των ναρκωτικων ιδεών και ουσιών; Για ποια προοδο μιλούμε; για την προοδο της εγωλατρείας; της βαθειάς πνευματικης συγχυσεως; των ψυχικων ασθενειών; της αναίδειας; της απρο-καλυπτης απιστίας;

Και το χειρότερο, ότι καταστρέφει την παιδικότοητα των παιδιών, την αξία της οποίας ανέδειξε ο ίδιος ο Χριστός και Θεός μας με την προτροπή προς τους μεγάλους να στραφούν και να γίνουν σαν τα παιδιά, διότι “των τοιούτων εστίν η βασιλεία των ουρανών” (βλ. Ματθ. 18:1-3, 19:14). Η σύγχρονη νοοτροπία περιθωριοποίησε το Χριστό ως Θεό και Σωτήρα από τους νέους, που αποτελούσε ασφαλές πρότυπο και καταλύτη για την τρυφερή παιδική ψυχή. Τον αντικατέστησε ή στην καλύτερη περίπτωση τον εξίσωσε με πεπερασμένα ή και διεστραμένα ανθρώπινα πρότυπα, με αποτέλεσμα την βίαιη “ωρίμανσή τους”, επικίνδυνη για την ψυχική και σωματική τους υγεία. Απόδειξη, ο καθημερινός κατακλυσμός θλιβερών και απογοητευτικών ειδήσεων για συμμορίες ανηλίκων, παραβατικές συμπεριφορές παιδιών, σκληρό και ανάλγητο bullying, χρήση σεξουαλικής βίας από ανηλίκους και ενηλίκους. Σε τι είδους κοινωνία πορευόμαστε άραγε;

Σ᾽ αυτήν την ισοπεδωτική πολιτισμική πανδημία αποζητούνται πρακτικές υγείωσης.

Μας χρειάζονται εμφιλόσοφοι δάσκαλοι και αρτιωμένη διδασκαλία “αρετής και τόλμης”.

Μας την παρέχουν εκείνοι που ορίστηκαν δικαίως δάσκαλοι και προστάτες άγιοι της Παιδείας μας. Για όλους αυτούς τους λόγους, τους οποίους εξυπηρετούσε υποβοηθητικά η οικογένεια και η κοινωνία, το σχολείο και το πανεπιστήμιο, η κοινή γνώμη και η πολιτεία, τα εθνικά ιδεώδη και όλες οι θεσμικές εκφράσεις τους.

Οι Τρεις Ιεράρχες παραμένουν περισπούδαστοι στην εμφιλόσοφη μαθητεία τους και διδαχή.

Ασύγκριτοι στην εκκλησιαστική τους ολοπροσφορά.

Υποδείγματα πολιτικού ήθους και κοινωφελεστάτης ακεραιότητος.

Σπάνιοι άνθρωποι. Μεγάλα παραδείγματα για τους αιώνες.

Κοσμήματα της ενθεωμένης αιωνιότητος στη βασιλεία του Θεού.

Άγιοι στην τέλεια εμπειρική τους εκκλησιαστική σχέση με το ζώντα Θεό.

Σταδιακά ο εορτασμός τους κατάντησε μια άχαρη εορτή εκπαιδευτικής αργίας, μια θρησκειοποιημένη ελαχιστοποίηση προτύπων, που ούτε η εκπαιδευτική κοινότητα τους λαχταρούσε, ούτε η κοινωνία προσέβλεπε σ᾽ αυτούς, ούτε ο κρατικός μηχανισμός εννοούσε να τους αξιολογήσει και να αξιολογηθεί από την υπεραξία τους. Η κοινωνικοπολιτική δεοντολογία της εύκολης χειραγώγησης ενός μαζοποιημένου λαού δεν ευνοούνταν από πρότυπα κοινωνικοποιημένης διαμαρτυρίας και “πιστοποιημένης” έμπρακτης αγιότητας, δυνατού μυαλού και ανώτατης παιδείας, ανθρώπινης ευαισθησίας για όλους και τέλειας πιστότητας στο Θεό των Πατέρων και των προγόνων μας.

Όμως, οι Τρεις Ιεράρχες δεν παύουν να υπάρχουν ως μεγαλειώδεις και δυναμικές και άγιες μορφές στο Γένος μας, στην Εκκλησία μας, στην Παιδεία μας. Ένα πολυτιμότατο εκκλησιαστικό δώρο, κοινωνικοπολιτικής ευθυπορίας, επιστημονικής πρωτοπορίας και εκπαιδευτικής σημαντικής.

Τους ικετεύουμε να ξαναγίνουν δάσκαλοι της εμφιλόσοφης επιστήμης και της κοινωνικής ακεραιότητος στα κρίσιμα χρόνια μας.

Θα κλείσω τις επισημάνσεις μου με μια σημαντική προτροπή του Μεγάλου Βασιλείου προς όλους μας και κυρίως προς τους νέους μας, που πρέπει να αναδειχθούν κι εκείνοι τέλειες και απηρτισμένες προσωπικότητες που να ακτινοβολούν της ανθρωπιάς την καλοσύνη προς τους έχοντες ανάγκη βοηθείας. Η φιλαδελφία, ερριζωμένη στις αξίες του πολιτισμού και την ελληνορθόδοξη παράδοσή μας, αποκαλύπτει την πεμπτουσία της σώζουσας αλήθειας. Οι γνώσεις μας θα είναι ελλιποβαρείς εάν απουσιάζει η αξιολογική μονάδα που είναι ο Χριστός. Μας προτρέπει λοιπόν ο Ιεράρχης της Καισαρείας: «Εσύ δεν είσαι πλεονέχτης; 

Εσύ δεν είσαι κλέφτης, αφού σφετερίζεσαι εκείνα που δέχτηκες από το Θεό για να διαχειριστείς ως οικονόμος; Μήπως νομίζεις ότι θα ονομαστεί λωποδύτης μόνο εκείνος που γδύνει κάποιο και του αρπάζει τα ρούχα, ενώ εκείνος που δεν ντύνει το γυμνό, αν και μπορεί να το κάνει, αξίζει να πάρει άλλο όνομα; Πρόσεξε! το ψωμί που εσύ κατακρατείς, είναι του πεινασμένου· το ένδυμα που φυλάγεις στις αποθήκες σου, είναι του γυμνού· το παπούτσι που σαπίζει στο σπίτι σου, είναι του ξυπόλητου· τα χρήματα που τα κατακρατείς χωμένα στη γη, είναι εκείνου που έχει ανάγκη. Ώστε λοιπόν τόσους αδικείς, όσους θα μπορούσες να βοηθήσεις».