Πολιτική και πολιτικοί

Γράφει ο Χρήστος Σπίγκος
Προϊόντος του χρόνου, το άτομο περιορίζεται στην επεξεργασία πάσης φύσεως ερεθισμάτων, χωρίς την ικανοποίησητης ενεργού δημόσιας παρέμβασης προς εφαρμογή χρήσιμων συμπερασμάτων.

Πηγαίνοντας τον χρόνο πίσω, θυμήθηκα την αγωνία μου να ορίσω την έννοια της πολιτικής και τις προσωπικέςπροϋποθέσεις που πρέπει να πληροί εκείνος που επιθυμεί να στραφεί σ’ αυτήν, ώστε να διαχειριστεί κοινωνικά ορθά τιςεσωτερικές χαρές που παρέχει η πολιτική σταδιοδρομία, η κυριότερη των οποίων είναι η αίσθηση της ισχύος.

Με διάθεση αυτοκριτικής και μόνο σταχυολογώ μερικά βασικά από την άποψη του κορυφαίου κοινωνικού επιστήμονα Max Weber (1864-1920).

Ακόμη και στις ιεραρχικά ταπεινές θέσεις, η επίγνωση ότι έχει επιρροή στους ανθρώπους, ότι ασκεί εκείνος εξουσίαεπάνω τους, προπάντων όμως η αίσθηση ότι βρίσκεται σε νευραλγικό σημείο της ίδιας της ιστορίας, αίρει τον επαγγελματίαπολιτικό πάνω από την καθημερινότητα. Και το ερώτημα που γεννάται: μέσω ποιων αρετών του μπορεί να ελπίζει ότι θαχειριστεί ορθά αυτή την (έστω και τόσο στενά περιχαρακωμένη) εξουσία, άρα και την ευθύνη την οποία επωμίζεται;

Τρεις μπορούμε να πούμε ότι είναι οι ιδιότητες οι κρίσιμες για τον πολιτικό: το πάθος, το αίσθημα ευθύνης, το μέτρο.

Το πάθος με την έννοια την αντικειμενική, δηλαδή η παθιασμένη αφοσίωση σ’ έναν αντικειμενικό σκοπό, σε μια«υπόθεση». Το πάθος δεν κάνει έναν άνθρωπο πολιτικό, εάν δεν τεθεί στην υπηρεσία ενός σκοπού, μιας «υπόθεσης», με τηνευθύνη για τη συγκεκριμένη υπόθεση να λειτουργεί σαν άστρο προσανατολιστικό της δράσης. Τέλος, απαιτείται (και αυτήείναι η καθοριστική ψυχική αρετή του πολιτικού) μέτρο, εσωτερική περισυλλογή και νηφαλιότητα ώστε να επιτρέψει κανείςστον αντικειμενικό κόσμο να επιδράσει επάνω του. Μ’ άλλα λόγια: ΑΠΟΣΤΑΣΗ από τα πράγματα και τους ανθρώπους. 

 Η έλλειψη απόστασης, από μόνη της, αποτελεί ένα απ’ τα θανάσιμα αμαρτήματα κάθε πολιτικού. Και εδώ προκύπτει τοπρόβλημα. Πώς γίνεται να συγκεραστούν μέσα στην ίδια ψυχή το θερμό πάθος με το ψυχρό μέτρο; Μία η απάντηση. Ηπολιτική ασκείται με το μυαλό, αλλά γεννάται και τρέφεται από το πάθος για να μην εκφυλιστεί μια αυθεντική ανθρώπινηπράξη σ’ ένα επιπόλαιο διανοητικό παιχνίδι. Η ισχυρή ψυχική δέσμευση άρα, που χαρακτηρίζει τον πολιτικό και τον ξεχωρίζειαπό τον πολιτικό ντιλετάντη τον παραδομένο απλώς στον στείρο αναβρασμό, είναι δυνατή μόνο όταν ασκηθεί κανείς στηναπόσταση - με κάθε έννοια του όρου.

Ισχυρή είναι η πολιτική προσωπικότητα που διαθέτει πρωτίστως αυτές τις αρετές.

Κάθε μέρα, κάθε ώρα λοιπόν, ο πολιτικός έχει να υπερνικήσει έναν εχθρό εντελώς τετριμμένο, αλλά τόσο μα τόσοανθρώπινο: την κοινή ματαιοδοξία, τον θανάσιμο εχθρό κάθε αφοσίωσης και κάθε απόστασης, σ’ αυτή δε την περίπτωση: τηςαπόστασης απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό και τις αδυναμίες του. Η ματαιοδοξία, η ανάγκη να φανεί κανείς όσο περισσότερογίνεται, ωθεί πολύ έντονα τον πολιτικό στον πειρασμό να διαπράξει ένα εκ των δύο ή και τα δύο θανάσιμα αμαρτήματα πουυπάρχουν στο πεδίο της πολιτικής, που είναι η υποκειμενικότητα και η ανευθυνότητα. 

Η μεν υποκειμενικότητα τον κάνει ναθηρεύει αντί για την αληθινή ισχύ την αστραφτερή επίφασή της, η δε ανευθυνότητα να απολαμβάνει την ισχύ χάριν τηςισχύος, απογυμνωμένη δηλαδή απ’ το σκοπό και το περιεχόμενό της. Δεν υπάρχει καμιά πιο στρεβλωτική παραμόρφωσητης πολιτικής ισχύος από το νεόπλουτο που κορδώνεται για την ισχύ του και από τον νάρκισσο που αυτοθαυμάζεται από τοείδωλό του. Η εσωτερική ισχνότητα και ανημπόρια της πολιτικής ισχύος κρύβεται πίσω από κομπασμό και φανφαρονικέςπλην ολότελα κενές στάσεις.

Ευχαριστώ πολύ τον μεγάλο Max Weber για τη δυνατότητα που μου έδωσε για αυτοκριτική και περισυλλογή. Και αν ηαξιολύπητη και επιπόλαια οίηση βρίσκει τα γραφέντα περιττά φληναφήματα, οι νυν και οι επίδοξοι, πριν τα πετάξουν, πρώταας τα μελετήσουν.