4 Σεπτεμβρίου 2020 - Παγκόσμια Ημέρα Σεξουαλικής Υγείας

Δελτίο τύπου  Κέντρου Πρόληψης “ΝΗΡΕΑΣ” Κιλκίς

Από το 2010 ο Παγκόσμιος Οργανισμός για τη Σεξουαλική Υγεία προσκαλεί το διεθνές κοινό να γιορτάσει την Παγκόσμια Ημέρα για τη Σεξουαλική Υγεία με συντονισμό στον αγώνα για την προαγωγή της σεξουαλικής υγείας, ευημερίας και δικαιωμάτων για όλους τους ανθρώπους. 

Σκοπός της Παγκόσμιας Ημέρας Σεξoυαλικής Υγείας (World Day of Seχual Health) είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού για το ρόλο της σεξoυαλικότητας στην ανθρώπινη υγεία και η ανάδειξη του γεγονότος ότι η σεξoυαλική υγεία είναι εφικτή μόνο μέσα από τα σεξoυαλικά δικαιώματα του ανθρώπου. 

Η Παγκόσμια Διακήρυξη των Σεξoυαλικών Δικαιωμάτων υιοθετήθηκε κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Συνεδρίου Σεξoλογίας που έγινε το 1999 στο Χονγκ Κονγκ και περιλαμβάνει 11 επί μέρους δικαιώματα: δικαίωμα στη σεξoυαλική ελευθερία, στη σεξουαλική αυτονομία, στη σεξουαλική ακεραιότητα, στην ασφάλεια του σεξουαλικού σώματος, στη σεξουαλική ιδιωτικότητα, στη σεξoυαλική ισότητα, στη σεξoυαλική ευχαρίστηση, στη συναισθηματική σεξoυαλική έκφραση, του ελευθέρως συνεταιρίζεσθαι σεξoυαλικά, στις ελεύθερες και υπεύθυνες αναπαραγωγικές επιλογές, στη σεξoυαλική πληροφόρηση βασισμένη στην επιστημονική έρευνα, στη στοιχειώδη σεξoυαλική αγωγή και στη σεξoυαλική ιατρική φροντίδα. 

Το φετινό θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Σεξουαλικής Υγείας, όπως προτείνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό, αφορά την ερωτική ευχαρίστηση στην εποχή της πανδημίας COVID 19.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), σεξoυαλική υγεία θεωρείται μία κατάσταση συναισθηματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας σε σχέση με τη σεξoυαλικότητα του ατόμου. 

Η σεξουαλικότητα αποτελεί βασική πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης και περικλείει έννοιες όπως το σεξ, τις ταυτότητες φύλων και τους ρόλους, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τον ερωτισμό, την ευχαρίστηση, την οικειότητα, τις έμφυλες σχέσεις, την αναπαραγωγή, τις επιλογές, την ικανοποίηση αναγκών, την ποιότητα ζωής, την σύνδεση και τις σχέσεις με άλλους ανθρώπους. 

Η σεξουαλική συµπεριφορά, δηλαδή το σύνολο των δραστηριοτήτων που εκφράζουν τη σεξουαλικότητά µας είναι εκδήλωση της κοινωνικής ζωής.

Η σεξουαλικότητα και η σεξουαλική ζωή είναι θέματα καθημερινά. Παρόλα αυτά, στην ελληνική κοινωνία, στην οικογένεια και στο σχολείο, οι συζητήσεις γύρω από τα θέματα αυτά προκαλούν κυρίως αμηχανία και ντροπή, με αποτέλεσμα είτε να είναι ελάχιστες, είτε να αποφεύγονται συστηματικά. 

Έτσι, η σεξουαλική πληροφόρηση παιδιών και εφήβων προέρχεται κυρίως από φίλους/ες τους, ενώ η σεξουαλική τους εκπαίδευση χρειάζεται να προέρχεται τόσο από το σχολείο όσο και από την οικογένεια και να δίνει έμφαση σε δεξιότητες που έχουν σχέση με τα συναισθήματα, την αυτοεκτίμηση, την πίεση από τους συνομηλίκους, τη λήψη αποφάσεων, την επικοινωνία, την αποδοχή της διαφορετικότητας, τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα γύρω από την σεξουαλικότητα και τους ρόλους των φύλων.

Από το 2013 έχουμε ξεκινήσει στο Κέντρο Πρόληψης “ΝΗΡΕΑΣ” μια διαδρομή, προσπαθώντας να ¨ακούσουμε” τις φωνές και τις ανάγκες παιδιών και εφήβων αλλά και εκπαιδευτικών και να συμβάλλουμε κι εμείς από την πλευρά μας στην προαγωγή της σεξουαλικής και της ψυχοκοινωνικής υγείας. Τόσο η εμπειρία μας όσο και τα πιο πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για συστηματική και ολιστική σεξουαλική εκπαίδευση, καθώς διαπιστώνεται η απουσία της στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας.

Το 2018 πραγματοποιήθηκε από το ΕΠΙΨΥ πανελλήνια έρευνα (έρευνα HBSC/WHO-2018) για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των έφηβων-μαθητών/τριών Α΄ Λυκείου, στην οποία περιλαμβανόταν και η ενότητα «Σεξουαλική συμπεριφορά και υγεία των εφήβων». 

Αναφέρονται συνοπτικά τα κυριότερα συμπεράσματα της έρευνας. Σεξουαλικά ενεργοί 15χρονοι: ένας στους τέσσερις (26,4%) αναφέρει ότι είχε τουλάχιστον μία ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή, σε σχεδόν διπλάσιο ποσοστό τα αγόρια (34,3%) συγκριτικά με τα κορίτσια (18,6%). Διαχρονικά, από το 2002 στο 2018, το ποσοστό 15χρονων αγοριών που αναφέρουν ότι είχαν έστω και μία ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή δεν μεταβάλλεται σημαντικά (33,6% και 34,3%, αντίστοιχα), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα κορίτσια διπλασιάζεται (από 9,6% σε 18,6%). 

Χρήση προφυλακτικού: μεταξύ των 15χρονων που αναφέρουν ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή, το 2018 τρεις στους τέσσερις εφήβους (75,6%) απαντούν ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας σεξουαλικής επαφής που είχαν, έκαναν –οι ίδιοι ή ο/η σύντροφός τους– χρήση προφυλακτικού, αγόρια και κορίτσια σε παρόμοια ποσοστά (76,7% και 73,7%, αντίστοιχα). 

Ωστόσο, ποσοστό 18,3% των εφήβων απαντούν ότι δεν έκαναν χρήση προφυλακτικού, ενώ 6,1% απαντούν «Δεν ξέρω». Διαχρονικά, από το 2002 στο 2018 το ποσοστό 15χρονων εφήβων που αναφέρουν χρήση προφυλακτικού μειώνεται σημαντικά από 86,9% σε 75,6%. 

Πρώιμη έναρξη σεξουαλικής ζωής: μεταξύ των 15χρονων που αναφέρουν ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή, δύο στους τρεις (73,6%) την είχαν πρόσφατα (~15 ετών), ένας στους τέσσερις (26,4 %) στην ηλικία των 14 ετών ή νωρίτερα και ένας στους δέκα (9,7%) στη ηλικία των 13 ετών ή νωρίτερα. Το ποσοστό των αγοριών που αναφέρουν ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή στην ηλικία των 13 ετών ή νωρίτερα είναι σημαντικά υψηλότερο (14,2%) από το αντίστοιχο των κοριτσιών (1,7%). 

Εμπειρία πρώτης σεξουαλικής επαφής: η εμπειρία της πρώτης σεξουαλικής επαφής είναι ένα σημαντικό γεγονός στη ζωή, το οποίο συμβάλει στη σεξουαλική ανάπτυξη και έχει αντίκτυπο στις μελλοντικές σεξουαλικές εμπειρίες και συμπεριφορές. Η έρευνα έδειξε ότι ένα στα πέντε κορίτσια (20,5%) και ένα στα δεκατρία αγόρια (7,9%) απαντούν, σχετικά με την πρώτη ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή που είχαν, είτε ότι δεν ήθελαν πραγματικά να συμβεί είτε ότι θα προτιμούσαν να έχει συμβεί αργότερα. 

Επιπλέον, ένας στους επτά έφηβους (14,1%) που αναφέρουν ότι είχαν ήδη τουλάχιστον μία ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή απαντούν ότι πριν την πρώτη επαφή τους είχαν καταναλώσει αλκοόλ ή κάποια άλλη ουσία.

Επιπρόσθετα, τα ευρήματα της πρώτης πανελλαδικής έρευνας (2018) για το σχολικό κλίμα (ηλικίες 13-20 ετών) από την Colour Youth- Κοινότητα LGBTQ (Lesbian, Gay, Bisexual,Transgender,Queer) Νέων Αθήνας, δυστυχώς επιβεβαιώνουν την έντονη παρουσία ομοφοβίας και τρανσφοβίας στο σχολικό περιβάλλον (https://www.colouryouth.gr/proti-panelladiki-erevna-gia-to-scholiko-klima-1/).

Φαίνεται, λοιπόν, από τα παραπάνω πως στην Ελλάδα είναι επιτακτική η ανάγκη για συστηματική και ολιστική σεξουαλική εκπαίδευση, που θα ξεκινά πολύ νωρίς στη σχολική ζωή των παιδιών. Μία σηµαντική ερώτηση κυριαρχεί όταν η συζήτηση για τα προγράμματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης μεταφέρεται σε επίπεδο σχολικής παρέμβασης: κατά πόσο η σεξουαλική αγωγή είναι επικίνδυνη για παιδιά και εφήβους/ες. 

Η απάντηση στην ερώτηση είναι αρνητική. Το αντίθετο, μάλιστα, ένα µεγάλο µέρος ερευνητικών δεδοµένων υποστηρίζουν ότι προγράµµατα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, σχεδιασµένα µε συγκεκριµένες προδιαγραφές, έχουν θετικό αντίκτυπο στην υγεία και ευεξία του µαθητικού πληθυσµού (Hubbard & Giese, 1998; Blake & Frances, 2001; Kirby, 2002a, b; Somers & Eaves, 2002). Αυτό που σίγουρα είναι επικίνδυνο, είναι η πλήρης απουσία σωστής ενηµέρωσης για τα ζητήµατα που άπτονται της σεξουαλικότητας και της σεξουαλικής συµπεριφοράς. 

Μελέτες σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν δείξει ότι η εισαγωγή μακροχρόνιων εθνικών προγραμμάτων σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης έχει οδηγήσει σε «μετρήσιμα αποτελέσματα», όπως μείωση στις εφηβικές εγκυμοσύνες και αμβλώσεις, μείωση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων (ΣΜΛ)και των λοιμώξεων με τον ιό HIV μεταξύ των νέων ηλικίας 15–24 ετών, μείωση της σεξουαλικής κακοποίησης και μείωση της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας. 

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι κανένα πρόγραμμα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης δε διδάσκει στα παιδιά πώς να κάνουν σεξ. Όταν κάνουμε λόγο για σεξουαλική αγωγή/ εκπαίδευση, δεν εννοούμε διάφορες τεχνικές που αφορούν την σεξουαλική πράξη. Σκοπός της σεξουαλικής αγωγής θεωρείται η διατήρηση της σεξουαλικής υγείας των ανθρώπων, δηλαδή της ισορροπίας μεταξύ της σωματικής, συναισθηματικής/πνευματικής και κοινωνικής υγείας.

Ο όρος σωματική υγεία αναφέρεται στην αποφυγή μολύνσεων και ανεπιθύμητων κυήσεων. Με τον όρο συναισθηματική υγεία εννοείται η απαλλαγή από αρνητικά συναισθήματα όπως φόβος, ντροπή και ενοχές, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, η εξοικείωση με την σεξουαλικότητα, ο σεβασμός του εαυτού και των άλλων. 

Τέλος, ο όρος κοινωνική υγεία αναφέρεται στις συνειδητοποιημένες επιλογές που κάνει κάθε άτομο στις ερωτικές σχέσεις του, σύμφωνα με τις προσωπικές του αξίες, πεποιθήσεις, επιθυμίες και προσδοκίες και όχι υπό πιεστικά συναισθήματα, πίεση συνομηλίκων ή άλλες επιρροές. Ο συνδυασμός αυτών των πτυχών συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας κοινωνίας που εδράζεται στις αξίες του σεβασμού, της αποδοχής, της συμπερίληψης, της ισότητας, της αγάπης, της αλληλεγγύης και της υπευθυνότητας.

Σε πρόγραμμα σεξουαλικής αγωγής που υλοποιήθηκε από το Κέντρο Πρόληψης "ΝΗΡΕΑΣ" σε 5 τμήματα Α΄ Τάξης Γυμνασίου (110 μαθητές και μαθήτριες) στο Κιλκίς κατά το σχολικό έτος 2017-2018, η αξιολόγηση και ανατροφοδότηση μαθητριών και μαθητών που συμμετείχαν ήταν πολύ ενθαρρυντική. 

Στην ερώτηση σε τί τους/ τις βοήθησε η συμμετοχή τους, ανέφεραν στοιχεία όπως: αυτογνωσία-βελτίωση εικόνας εαυτού, επικοινωνία με τους άλλους, αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων, λήψη αποφάσεων, ανταλλαγή προσωπικών απόψεων και προβληματισμών για την σεξουαλική συμπεριφορά και γνώσεις για τις διαφυλικές σχέσεις, στερεότυπα και προκαταλήψεις, αυτοεκτίμηση, σεξ και σεξουαλικές επιλογές. 

Στην ερώτηση αν θα πρότειναν το πρόγραμμα αυτό σε συνομηλίκους/ες τους απάντησαν θετικά και κάποιες από τις αιτιολογήσεις που έδωσαν ήταν: "μαθαίνεις πως να εκφράζεις τα συναισθήματά σου, μαθαίνεις να είσαι ο εαυτός σου, μαθαίνεις να συνεργάζεσαι και να συζητάς με τους συμμαθητές σου, μαθαίνεις να συμπεριφέρεσαι καλύτερα στους άλλους, λύνεις τις απορίες σου πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, μπορείς να δημιουργήσεις περισσότερες φιλικές σχέσεις, μαθαίνεις αρκετά πράγματα και επικοινωνείς καλύτερα με τους άλλους, μαθαίνεις πράγματα για την σεξουαλική αγωγή, θα μάθουν για θέματα που πιθανόν να μην συζητούσαν με άλλους, μαθαίνεις καινούρια και χρήσιμα πράγματα, το πρόγραμμα είναι πολύ ωραίο και το καταλαβαίνεις εύκολα, με βοήθησε να καταλάβω κάποια πράγματα και ίσως βοηθήσει και τους άλλους, σου αφήνει υπέροχες αναμνήσεις, είναι διασκεδαστικό και παράλληλα διδακτικό, γιατί πρέπει από μικροί να μαθαίνουμε, γιατί σε βοηθάει να είσαι πιο ανοιχτός και πιο ελεύθερος στην έκφραση των συναισθημάτων σου, μαθαίνεις πράγματα για τις σχέσεις των φύλων, δεν είναι ένα πρόγραμμα μόνο για την σεξουαλική συμπεριφορά αλλά έμαθα και πολλά άλλα πράγματα που δεν περίμενα, καταλαβαίνεις καλύτερα για το σεξ, μαθαίνεις τις σωστές πληροφορίες για το σεξ, μπορεί να βελτιωθούν στη συμπεριφορά τους και να εκτιμήσουν τον εαυτό τους, είναι μια νέα εμπειρία και για αυτογνωσία, εξοικειώνεσαι με τη λέξη σεξ".

Η ολιστική σεξουαλική εκπαίδευση μπορεί να λειτουργήσει ως πρόληψη της επίδειξης συμπεριφορών υψηλού κινδύνου (χρήση ουσιών, σεξ χωρίς προφύλαξη που συνδέονται με σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και εφηβικές κυήσεις και εκτρώσεις), της πρόωρης έναρξης σεξουαλικής δραστηριότητας, των διακρίσεων και του αποκλεισμού ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων, της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης και της έμφυλης βίας και χρειάζεται να γίνεται ήδη από τη νηπιακή ηλικία και παράλληλα να συμπεριλαμβάνει και την οικογένεια.

Σε αυτή τη διαδρομή, λοιπόν, παραμένουμε στο Κέντρο Πρόληψης “ΝΗΡΕΑΣ”, με σταθερότητα και συνέπεια. Μια διαδρομή πλούσια, με πολλές δυσκολίες, αλλά και προκλήσεις που συνεχώς μεγαλώνουν. Γιατί η ευχαρίστηση γίνεται μεγαλύτερη όσο συνεχίζουμε να γνωρίζουμε τον εαυτό μας...