Αποτελεί μάλλον άγνωστο γεγονός ότι ο ήρωας της ουγγρικής ακροδεξιάς, τόσο του κόμματος του Όρμπαν όσο και του νεοναζιστικού Jobik, είναι ο Μουσταφά Κεμάλ, ο επονομαζόμενος και Ατατούρκ (δηλαδή ‘’πατέρας των Τούρκων’’). Και το ίδιο συμβαίνει με την ιστορική παράδοση του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού, που τελευταία επανεμφανίζεται με διάφορα ακροδεξιά ξενοφοβικά κόμματα.
Το γεγονός αυτό δεν μπορεί να ερμηνευτεί εύκολα με τα παραδοσιακά εργαλεία που χρησιμοποιούσαμε για την ιστορική μας ανάλυση εκείνου του μεγάλου μεταίχμιου 19108-1923. Η υπέρβαση αυτής της αδυναμίας έγινε μόνο μετά την εμφάνιση μιας νέας ερμηνευτικής προσέγγισης που εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και προερχόταν από τους πληθυσμούς-θύματα εκείνου του οδυνηρού μετασχηματισμού.
Το γεγονός αυτό δεν μπορεί να ερμηνευτεί εύκολα με τα παραδοσιακά εργαλεία που χρησιμοποιούσαμε για την ιστορική μας ανάλυση εκείνου του μεγάλου μεταίχμιου 19108-1923. Η υπέρβαση αυτής της αδυναμίας έγινε μόνο μετά την εμφάνιση μιας νέας ερμηνευτικής προσέγγισης που εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και προερχόταν από τους πληθυσμούς-θύματα εκείνου του οδυνηρού μετασχηματισμού.
Δηλαδή από αυτούς που αποκαλούμε «πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής». Εκείνη η διαδικασία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και μεγάλη πολιτική σημασία για τις ιδεολογικές συγκρούσεις που γίνονται και θα γίνουν με μεγαλύτερη ένταση στην Ευρώπη.
Η αντι-μνήμη σώζοι
Το ιστορικό παρελθόν φαίνεται να υπόκειται σε πολλαπλές αναγνώσεις. Η «αντι-μνήμη», δηλαδή ο χώρος της μνήμης που διαμορφώνεται από τα κάτω, αμφισβητεί τα κυρίαρχα αφηγήματα. Το μεγαλύτερο παράδειγμα αυτής της περίπτωσης αποτελεί η μνήμη των προσφύγων του ’22, απαγορευμένη έως τη δεκαετία του ’80, όσον αφορά τις πολιτικές ερμηνείες.
Η αντι-μνήμη σώζοι
Το ιστορικό παρελθόν φαίνεται να υπόκειται σε πολλαπλές αναγνώσεις. Η «αντι-μνήμη», δηλαδή ο χώρος της μνήμης που διαμορφώνεται από τα κάτω, αμφισβητεί τα κυρίαρχα αφηγήματα. Το μεγαλύτερο παράδειγμα αυτής της περίπτωσης αποτελεί η μνήμη των προσφύγων του ’22, απαγορευμένη έως τη δεκαετία του ’80, όσον αφορά τις πολιτικές ερμηνείες.
Με το αίτημα που διατυπώθηκε από τις προσφυγικές οργανώσεις για την αναγνώριση της Γενοκτονίας που υπέστησαν από τον τουρκικό εθνικισμό την περίοδο 1914-1923, αλλά και με την κριτική που άσκησαν, τόσο προς τις ελλαδικές ελίτ για την αρνητική τους στάση όσο και προς το σταλινισμό για τη μεταχείριση αυτών που είχαν καταφύγει στην ΕΣΣΔ, αμφισβήτησαν το σύνολο των κυρίαρχων ιδεολογημάτων και την απαίτηση για επιλεκτική λήθη.
Ουσιαστικά έφεραν στην επιφάνεια μια άλλη ερμηνεία που δεν σχετιζόταν με τα όσα παραδοσιακά είχαν επικρατήσει και βασιζόταν σε μια παράξενη σύμπτωση των απόψεων του Ιωάννη μεταξά και της Κομιντέρν… Η άλλη ερμηνεία υποστήριζε ότι η ήττα των Ελλήνων -και συνακόλουθα και των Αρμενίων- υπήρξε η επιβράβευση της πολιτικής που είχε υιοθετήσει η ακροδεξιά τάση των Νεότουρκων (Τζεμάλ, Ενβέρ, Ταλαάτ) που είχε καταλάβει πραξικοπηματικά την οθωμανική εξουσία από το 1908.
Ουσιαστικά έφεραν στην επιφάνεια μια άλλη ερμηνεία που δεν σχετιζόταν με τα όσα παραδοσιακά είχαν επικρατήσει και βασιζόταν σε μια παράξενη σύμπτωση των απόψεων του Ιωάννη μεταξά και της Κομιντέρν… Η άλλη ερμηνεία υποστήριζε ότι η ήττα των Ελλήνων -και συνακόλουθα και των Αρμενίων- υπήρξε η επιβράβευση της πολιτικής που είχε υιοθετήσει η ακροδεξιά τάση των Νεότουρκων (Τζεμάλ, Ενβέρ, Ταλαάτ) που είχε καταλάβει πραξικοπηματικά την οθωμανική εξουσία από το 1908.
Παρ’ ότι η διαδικασία δημιουργίας έθνους-κράτους ήταν βίαιη, όπως κάθε μορφή διοίκησης που εμπεριέχει την κυριαρχία επί ανόμοιων πληθυσμών, εν τούτοις με τους Νεότουρκους εμφανίστηκαν κάποια νέα χαρακτηριστικά. Η πρωτοτυπία των Νεότουρκων ήταν ότι για πρώτη φορά στα σύγχρονα χρόνια μια εξουσία, τελείως ψύχραιμα: επιλέγει εξαρχής ρατσιστικά κριτήρια, εντοπίζει και προγράφει τα θύματα, διαμορφώνει και διαχέει στους υπόλοιπους μια ιδεολογία μίσους, ακολουθεί μεθόδους κοινωνικού αποκλεισμού των στοχοποιημένων πληθυσμών, συγκροτεί και οργανώνει σε ήρεμους καιρούς παρακρατικούς μηχανισμούς που θα αναλάβουν τη «βρομοδουλειά» όταν το επιτρέψουν οι γενικότερες συνθήκες.
Αυτά ακριβώς έκαναν για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή οι Τούρκοι εθνικιστές με τη βοήθεια των Γερμανών ιμπεριαλιστών και τα κορύφωσαν 20 χρόνια μετά οι ναζί.
Η σημερινή πρόκληση
Έτσι λοιπόν, στο σημερινό κόσμο που τα φαντάσματα του Μεσοπολέμου ζωντανεύουν , είναι πολύ σημαντική η μνήμη των θυμάτων των πολιτικών προγόνων των σύγχρονων ακροδεξιών. Γιατί η μεγάλη απειλή στην Ευρώπη του σήμερα είναι η άνοδος των ακροδεξιών εθνικιστικών κινημάτων που αμφισβητούν ότι πέτυχε η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτά ακριβώς έκαναν για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή οι Τούρκοι εθνικιστές με τη βοήθεια των Γερμανών ιμπεριαλιστών και τα κορύφωσαν 20 χρόνια μετά οι ναζί.
Η σημερινή πρόκληση
Έτσι λοιπόν, στο σημερινό κόσμο που τα φαντάσματα του Μεσοπολέμου ζωντανεύουν , είναι πολύ σημαντική η μνήμη των θυμάτων των πολιτικών προγόνων των σύγχρονων ακροδεξιών. Γιατί η μεγάλη απειλή στην Ευρώπη του σήμερα είναι η άνοδος των ακροδεξιών εθνικιστικών κινημάτων που αμφισβητούν ότι πέτυχε η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Έτσι, σε συνδυασμό με τη μεγάλη οικονομική κρίση στην Ευρωζώνη και την εγωιστική στάση των κεντρικών κρατών της Ε.Ε., άρχισαν να διαμορφώνονται φυγόκεντρες ταυτότητες. Ακριβώς γι αυτό απαιτείται η μέγιστη δυνατή ενότητα αποτροπής αλλά και η παρουσίαση της επικινδυνότητας αυτών των ακροδεξιών ρευμάτων από την ίδια την ιστορική μας εμπειρία.
Για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος αυτός θα πρέπει να βαθύνει αφενός η δημοκρατία στη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε., να εγκαταλειφθεί η πολιτική λιτότητας και δημιουργίας ζωνών πλούσιων και φτωχών χωρών και να αναδειχθεί η ευθύνη της ακροδεξιάς για τις πράξεις των πολιτικών της προπατόρων, για τους πολέμους και τις Γενοκτονίες και την οδύνη που προκάλεσαν στους λαούς της Ευρώπης…
(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ ιστορίας-μαθηματικός και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ. Μελέτησε τις σοβιετικές ελληνικές κοινότητες την περίοδο του Μεσοπολέμου, καθώς και τους μηχανισμούς γενοκτονιών που τέθηκαν σε εφαρμογή από το 1914 κατά τν μη μουσουλμανικών κοινοτήτων
(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ ιστορίας-μαθηματικός και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ. Μελέτησε τις σοβιετικές ελληνικές κοινότητες την περίοδο του Μεσοπολέμου, καθώς και τους μηχανισμούς γενοκτονιών που τέθηκαν σε εφαρμογή από το 1914 κατά τν μη μουσουλμανικών κοινοτήτων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η Γνώμη Κιλκίς- Παιονίας διευκρινίζει στους αναγνώστες της ότι θεωρεί αυτονόητο το δικαίωμα του σχολιασμού και της κριτικής έκφρασης, όταν αυτό φυσικά δεν στοχεύει στην απαξίωση, στην ύβρη και στην προσβολή ατόμων και θεσμών.
Το αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η Γνώμη, επιδιώκοντας μια υγιή και αμφίδρομη επικοινωνία, δεν δημοσιεύει ανυπόγραφα σχόλια, αλλά ούτε και σχόλια ρατσιστικού, προσβλητικού και υβριστικού περιεχομένου.
Τα ενυπόγραφα άρθρα τέλος, εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας.