90 Χρόνια Νέα Καβάλα - 62 Σιταριά 1934 - 2024

Αεροφωτογραφία της Σιταριάς με το ιδιαίτερο ρυμοτομικό σχέδιο της

Του Βασίλη Αθανασιάδη
Καλοκαίρι, Αύγουστος 1934 ακριβώς πριν 90 χρόνια, στην πανέμορφη πόλη της Καβάλας την εργατούπολη - καπνούπολη της Ανατολικής Μακεδονίας, συνεχίζεται για 5η χρονιά η κρίση που ξεκίνησε του 1929 - 1930 με αφορμή το παγκόσμιο οικονομικό κραχ και η ανεργία που έθεσε εκτός εργασίας χιλιάδες Καβαλιώτες που εργάζονταν στην επεξεργασία του καπνού.

Πανοραμική άποψη του λιμανιού και της πόλης της Καβάλας από το φροούριο.

Η ανεργία, η ανασφάλεια, η αβεβαιότητα και η αγωνία για το μέλλον χιλιάδων ανέργων καπνεργατών της Καβάλας συνεχίζεται και αναζητείται λύση.

Οι διαμαρτυρίες, οι απεργίες και οι διαδηλώσεις είναι συνεχής. Ο Δήμος της Καβάλας παρασκευάζει και παρέχει συσσίτια για ανακούφιση των ανέργων και των οικογενειών τους.

Αχτίδα φωτός, ελπίδα για μία νέα ζωή σε άλλο τόπο και με άλλο τρόπο εργασίας, είναι η γεωργική αποκατάσταση στις αποξηρανθείσες λίμνες - έλη Αρτζάν-Αματόβου του Δήμου μας.

Διακόσιες(200) οικογένειες ανέργων Καβαλιωτών - καπνεργατών, εντάσσονται στο πρόγραμμα γεωργικής αποκατάστασης στα μέρη μας, αφού παραδίδουν τα βιβλιάρια εργασίας - ενσήμων και αποποιούνται των ασφαλιστικών δικαιωμάτων από καπνεργάτες δέχονται να γίνουν εργάτες γης για να αποκατασταθούν στα μέρη μας με κατοικία και αγρό 50 στρεμμάτων.

Ήδη από το Μάρτιο του 1934 έχουν μετεγκατασταθεί οι πρώτες 33 οικογένειες στο Βάρδενο(Λιμνότοπος) όπου υπήρχε οικισμός και ήταν έδρα του εργοταξίου της Φαουντέισον, ακολούθησε μέσα στο καλοκαίρι εγκατάσταση 70 οικογενειών στη Νέα Καβάλα (νέος οικισμός) και αμέσως μετά 28 + 7 (35) οικογενειών στις αγροκατοικίες - αγροικίες (Χρυσόκαμπος) (νέος οικισμός).

Αρχές του Σεπτέμβρη έχουμε την μετεγκατάσταση των τελευταίων 62 οικογενειών στον νέο και πρωτότυπο οικισμό, σε ρυμοτομική σχεδίαση (πέταλο - αμφιθέατρο) στη Νέα Καβάλα 62 τη σημερινή Σιταριά, έτσι ολοκληρώθηκε ο αριθμός των διακοσίων (200) οικογενειών των Καβαλιωτών που εγκαταστάθηκαν στα μέρη μας και φέτος συμπληρώνονται 90 χρόνια από το ιστορικό αυτό γεγονός.

Ήδη από τις αρχές του Σεπτέμβρη 1934 οι τελευταίες οικογένειες που θα εγκατασταθούν στη Σιταριά βρίσκονται σε προετοιμασία κανονίζουν - τακτοποιούν τις όποιες υποθέσεις τους και ετοιμάζουν τις οικοσκευές τους, ότι φορητό και απαραίτητο που θα τους χρειαστεί στο ξεκίνημα της νέας ζωής στη νέα πατρίδα.

Μέσα Σεπτεμβρίου με την βοήθεια του Στρατού (με στρατιωτικά οχήματα) με τις οικοσκευές τους, αποχαιρετούν την όμορφη πόλη της Καβάλας στην οποία έζησαν για 10 έως 12 χρόνια, αφού οι περισσότεροι ήταν πρόσφυγες, από την Ανατολική Θράκη, τη Μικρά Ασία και τον μακρινό Πόντο.

Ανηφορίζουν τον ελικοειδή δρόμο για την Δράμα με προορισμό τον Σιδηροδρομικό Σταθμό της πόλης, από το ύψος της Μονής του Αγίου Σύλλα, ρίχνουν μια τελευταία ματιά, με μάτια βουρκωμένα στην πανέμορφη πόλη της Καβάλας και πολλοί αναρωτιούνται αν και πότε θα την ξαναδούν.

Ο ιστορικός και πανέμορφος Σιδηροδρομικός Σταθμός της Δράμας
Από εδώ ξεκινούσε το πολύωρο Σιδηροδρομικό ταξίδι
των Καβαλιων πρός τις Νέες Καβάλες

Φτάνουν απόγευμα στη Δράμα στην περιοχή του Σιδηροδρομικού Σταθμού της πόλης ο οποίος ήταν και είναι από τους μεγαλύτερους και ομορφότερους στο τμήμα της Σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης - Αλεξανδρούπολης, ο οποίος κατασκευάστηκε και εγκαινιάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα (1896) από τους Οθωμανούς.

Εκεί αφού τακτοποίησαν τις οικοσκευές τους σε βαγόνια τύπου Ζ των Σ.Ε.Κ., καθορίστηκαν και οι θέσεις τους σε επιβατικά βαγόνια Β΄κατηγορίας και ετσι σχηματίστηκε μια ολόκληρη μικτή αμαξοστοιχία με επιβατηγά και εμπορικά βαγόνια.

Διανυκτέρευσαν στα βαγόνια εκεί στο Σταθμό της Δράμας και το πρωί με μπροστάρη τον “καρβουνιάρη” που σφύριζε ασταμάτητα, ξεκινούσε την πορεία του προς τα δυτικά.

Ανηφόρες, κατηφόρες και στροφές με μικρή ταχύτητα ο "καρβουνιάρης" συνεχίζει την πορεία του από Δράμα για Σέρρες στη συνέχεια για Βυρώνεια κατόπιν πέρνει μια στροφή προς νότο προς την κατεύθυνση του Κιλκίς.

Τα μικρά παιδιά των Καβαλιωτών στο διάδρομο και στα παράθυρα όρθια παρακολουθούν συνεχώς εναλλασσόμενες εικόνες και τοπία πρωτόγνωρα, τους εντυπωσιάζει η οροσειρά του Μπέλλες και η λίμνη Κερκίνη και σε λίγο κατηφορίζοντας στα μέρη μας βλέπουν τη δική μας λίμνη, τη Δοϊράνη και αναφωνούν “ Θάλασσα, Θάλασσα ..“ τους εντυπωσιάζει το μέγεθος της λίμνης.

Όρος Μπέλλες και λίμνη Κερκίνη

 Εδώ οι Καβαλιώτες που ήταν συνηθισμένοι στα ψάρια της θάλασσας, γνωστός ο αλιευτικός πλούτος του κόλπου της Καβάλας, βλέπουν τους τοπικούς αλιείς της Δοϊράνης να πουλούν στους επιβάτες των τρένων ψάρια του γλυκού νερού, κυρίως γριβάδια αλλά και γουλιανούς κρεμασμένους σε κλαδιά ιτιάς, αυτή η συνήθεια συνεχίστηκε εκεί στο Σ.Σ. Δοϊράνης και για πολλές δεκαετίες αργότερα, προσωπικά θυμάμαι τέτοιες εικόνες και στις αρχές της δεκαετίας του 1970 όταν ανεβοκατέβαινα Θεσσαλονίκη - Ορεστιάδα όπου εργαζόμουν για πολλά χρόνια.

Η λίμνη Δοϊράνη

Ο ιστορικός Σιδηροδρομικός Σταθμός Δοϊράνης
Χτισμένος στο τέλος του 19ου αιώνα,
ακριβώς πίσω του είναι η λίμνη Δοϊράνη.

Ύστερα από 8 ώρες, απόγευμα, ο "καρβουνιάρης" με τους τελευταίους Καβαλιώτες(Σιταριώτες) φτάνει στο Σ.Σ. Διαλογής Θεσσαλονίκης(Χαρμάνκιοϊ), όπου και διανυκτερεύουν. Χαρμάνκιοϊ (τουρκικά: Harmanköj‎‎ ή Harmankioi), που στην τουρκική γλώσσα σημαίνει «χωριό με αλώνια».

Την επόμενη μέρα ο “καρβουνιάρης” με όλη τη σύνθεση των βαγονιών, επιβατικών και εμπορικών, όπως ξεκίνησαν από τη Δράμα πέρνει πλέον μια άλλη κατεύθυνση από το νότο προς το βορρά, στη γραμμή Θεσσαλονίκης - Ειδομένης και συγκεκριμένα από Διαλογή για Βάρδενο, όπου και φτάνουν λίγες ώρες μετά το μεσημέρι, όπου και τερματίζεται το πολυήμερο ταξίδι των Καβαλιωτών της Σιταριάς.

Εδώ αποβιβάζονται άνθρωποι και οικοσκευές και το έργο της οριστικής μεταφοράς και εγκατάστασης στη Σιταριά, αναλαμβάνει η εταιρεία Φαουντέισον, σε δικές της πλατφόρμες (καρότσες) επιβιβάζονται ανά 2 οικογένειες με τις οικοσκευές τους.

Δύο τέτοιες πλατφόρμες με σύνολο 4 οικογενειών και με ιδιόκτητα τρακτέρ με ερπύστριες γίνεται η μεταφορά σε επαναλαμβανόμενες διαδρομές από Βάρδενο σε Καβάλα 62 (Σιταριά) και αποβιβάζονται μπροστά στις κατοικίες που τους δόθηκαν ύστερα από κλήρωση.

Μια από τις περιγραφές ενός παιδιού τότε, που κατέγραψε με γλαφυρό τρόπο τη διαδρομή έλεγε “...πάνω στις καρότσες της Φαουντέισον ανα δύο οικογένειες στο δρόμο Λιμνοτόπου Σιταριάς μέσα από πυκνή σκόνη που σήκωσαν οι ερπύστριες, εμείς οι πιτσιρικάδες σηκωνόμασταν όρθιοι για να δούμε που πηγαίνουμε αφού δεξιά και αριστερά του δρόμου αμέτρητα τεράστια καλάμια με τις φούντες στην κορυφή και με την πνοή του ανέμου έμοιαζαν με κύμα θαλάσσης, ένα θέαμα εντυπωσιακό και πρωτόγνωρο.”

Έτσι με 16 διαδρομές μεταξύ Λιμνοτόπου - Σιταριάς μεταφέρθηκαν οι οικογένειες των Καβαλιωτών στα 62 - Σιταριά, από τον Λιμνότοπο στον νέο οικισμό, αυτοί ήταν οι τελευταίοι Καβαλιώτες που εγκαταστάθηκαν στο Δήμο μας, ακριβώς πριν 90 χρόνια.

Η ΣΙΤΑΡΙΑ 1934 - 2024

Οι 62 αρχηγοί οικογενειών - κληρούχοι Καβαλιώτες που εγκαταστάθηκαν στη Σιταριά της Κοινότητος Λιμνοτόπου, του Δήμου Παιονίας, ακριβώς πριν 90 χρόνια.

Αντωνιάδης Κυριάκος
Αντωνιάδης Περικλής
Βαμβακάς Χρήστος
Βαρβούτας Ζήσης
Βιρζαμάνης Θωμάς
Βόλος Κυριάκος
Βουλαλάς Κώστας
Βυζίκας Συμεών
Γεωργιάδης Σάββας
Γιαγλής Εμμανουήλ
Γιαρματζίδης Χρήστος
Γκαγκτσής Δημήτριος
Γκίκας Αντώνιος
Δήμου Ευάγγελος
Δόμπρος Δημήτριος
Δόμπρος Παναγιώτης
Ευαγγελινός Τριαντάφυλλος
Ηλιάδης Ηλίας
Ιορδανόπουλος Μάρκος
Ιωακειμίδης Απόστολος
Καμπακουλάκης Χρήστος
Κανταφιδένιος Φώτιος
Καραμελίδης Θεόδωρος
Καρανικόλας Ευάγγλος
Κρίτης Γεώργιος
Κυπαρίσσης Αναστάσιος
Κύρκος Χρήστος
Λιβερίου Δημήτριος
Μαγιόπουλος Γρηγόριος
Μαυρομάτης Χαράλαμπος
Μεϊμάρογλου Γρηγόριος
Μεντεντζής Γεώργιος
Μεντεντζής Ιωάννης
Μιχαηλίδης Ιωάννης
Μπασάκος Μιχαήλ
Μπεμπέκογλου Αβραάμ
Μπίλλης Δημήτριος
Μπουλτούρας Ευστράτιος
Ντάϊκος Θεόδωρος
Παλτόγλου Μηνάς
Παπαδημητρίου Μανώλης
Παπαδόπουλος Ιωάννης
Ποιμενίδης Γεώργιος
Πολυχρόνου Δημήτριος
Ποσταλτζής Ιωάννης
Πριοστόπουλος Βασίλειος
Προδρομίδης Ηλίας
Ραφαηλίδης Βασίλειος
Σικαλίδης Ευθύμιος
Σκλίδας Κωνσταντίνος
Σταμπουλής Παναγιώτης
Συνάνεφης Χρήστος
Τζίνης Άγγελος
Τζίτζιφας Κωνσταντίνος
Τσαχαλίδης Αναστάσιος
Τσελεκίδης Ευθύμιος
Τσελεμπἠς Απόστολος
Τσιρτσώνης Ιωάννης
Τσομπανίδης Νικόλαος
Χατζηβαρίτης Σταύρος
Χαντζίδης Χρήστος
Χατζηπολυχρόνου Σοφοκλής

Μεταξύ των οικογενειών που εγκαταστάθηκαν στη Σιταριά ήταν δεκατέσσερις ποντιακής καταγωγής δύο βλάχικης καταγωγής και οι περισσότερες από την Ανατολική Θράκη, Μικρά Ασία και λίγοι από άλλα μέρη της Ελλάδος.

Πλατεία Σιταριάς.
Αναθηματική τετράπλευρη στήλη, που σε κάθε πλευρά αναγράφονται τα ονοματεπώνυμα των κληρούχων Καβαλιωτών που εγκαταστάθηκαν στον τόπο μας το 1934.

Διοικητικά

Η Σιταριά, όπως και ο Χρυσόκαμπος, από το 1934 έως το 1959 διοικητικά υπάγονταν στην κοινότητα Βαφειοχωρίου και μάλιστα από το 1936 έως το 1944 Πρόεδρος της Κοινότητας διετέλεσε ο Σιταριώτης, αλησμόνητος Περικλής Αντωνιάδης, ο οποιος ηταν Ποντιακής καταγωγής, γνώριζε παραδοσιακή μουσική, έπαιζε Ποντιακή λύρα, βιολί και ούτι και είχε και καφενείο στο χωριό από τα πρώτα χρόνια, προπολεμικά.

Το τελευταίο καφενείο του χωριού που λειτούργησε για πάρα πολλά χρόνια,
σήμερα δυστυχώς και αυτό είναι κλειστό.

Από το 1959 μέχρι τις 31/12/1986 η Σιταριά και όλοι οι οικισμοί των Καβαλιωτών αποτέλεσαν ενιαία Κοινότητα, την Κοινότητα Λιμνοτόπου, με πρώτο Πρόεδρο τον αλησμόνητο Κώστα Αναγνωστόπουλο και μέλος στο Συμβούλιο τον Σιταριώτη Γεώργιο Ζωγραφίδη, στη διάρκεια της θητείας τους και το έτος 1961 θεμελιώθηκε και ολοκληρώθηκε το Κοινοτικό κατάστημα στο Λιμνότοπο.

Από 1/1/1987 η Κοινότητα Λιμνοτόπου συνενώθηκε με αυτή του Πολυκάστρου και ανακηρύχθηκε σε Δήμο Πολυκάστρου, με πρώτους εκλεγμένους Δημοτικούς συμβούλους από τη Σιταριά τους αλησμόνητους Χάρη Μαυρομάτη, Νίκο Λιβερίου και τον Νίκο Χατζηβαρίτη.

Η Εκκλησία

Η πρώτη εκκλησία του χωριού 1935 - 1942, ήταν ξύλινη, στο χώρο που είναι η σημερινή εκκλησία, μία ωραία πρωία 22 Σεπτεμβρίου 1942 ενα δαιμονισμένος βορειάς, ο γνωστός Βαρδάρης, την ξεσήκωσε και την μετέφερε στο χώρο που ήταν το γήπεδο της “Δόξας” Σιταριάς.

Στο διάστημα και μέχρι την ανέγερση της νέας εκκλησίας, για τις θρησκευτικές ανάγκες των κατοίκων, εχρησιμοποιείτο η αίθουσα του Δημοτικού Σχολείου Σιταριάς.
Η νέα εκκλησία ανηγέρθη στις αρχές της δεκαετίας του 1970, με εφημέριοι τον αλησμόνητο Παπαδάσκαλο Βασίλειο Οικονόμου.

Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Σιταριάς

Το Σχολείο

Το Δημοτικό Σχολείο ανεγέρθη το 1935 με δαπάνες του κράτους και την περίοδο μετά την λήξη του εμφυλίου και μέχρι το 1952 συστέγαζε και τα παιδιά του Κοτυλίου, του Ξηρόλακκου, του Χερσότοπου και του Χρυσοκάμπου.

Το Δημοτικό Σχολείο Σιταριάς σήμερα,
συνεργείο ελαιοχρωματιστών δουλεύει εντατικά τελευταίες ημέρες
και εδώ θα συναντηθούμε στις 14 Αυγούστου για την μεγάλη εκδήλωση.

Ο καθαρισμός του αύλειου χώρου του Σχολείου
ολοκληρώνεται.

Το έτος 1952 στο Δημοτικό Σχολείο Σιταριάς φοιτούσαν 79 μαθητές, από το 1960 μέχρι και το 1980 φοιτούσαν περί τους 20 με 25 μαθητές, τέλος το 1988 φοιτούσαν 5 μαθητές.

Το σπίτι του Δάσκαλου στη Σιταριά, σήμερα εξυπηρετεί της ανάγκες
του Αγροτικού Ιατρέιου.

Στο σχολείο της Σιταριάς, υπηρέτησαν πολλοί δάσκαλοι, οι οποίοι προσέφεραν τα μέγιστα για την αγωγή και μόρφωση των νεαρών Σιταριωτών, βεβαια η μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια ήταν η παρουσία και η προσφορά ώς Ιερέα και Δασκαλου (1972 - 1986) του αλησμόνητου Παπα-Βασίλη Οικονόμου.

Μετά το κλείσιμο του Σχολείου οι λίγοι μαθητές της Σιταριάς ενεγράφησαν στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Πολυκάστρου. Το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου, σήμερα χρησιμοποιείται για κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις από την Κοινότητα και την εκκλησία της Σιταριάς.

Ο πίνακας στην αίθουσα διδασκαλίας του Δημοτικού Σχολείου Σιταριάς
εδώ όπου δεκάδες νεαροί Σιταριώτες με την κιμωλία έγραφαν τα πρώτα τους γράμματα

Σήμερα ο πίνακας του Δημοτικού Σχολείου Σιταριάς, κοσμείται από ενα θαυμάσιο έργο ζωγραφικής της εξαίρετης Σιταριώτισας ζωγράφου κας Μαρίας Σκλίδα.

Επίλογος

Σήμερα δυστυχώς στη Σιταριά διαμένουν ελάχιστοι περί τους 30 με 40 κάτοικοι.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος αδρανοποιήθηκε, το ίδιο και η ποδοσφαιρική ομάδα “Δόξα”Σιταριάς που πριν από 30 χρόνια έγραψε ένδοξη ιστορία στα αθλητικά δρώμενα του νομού μας και ανέδειξε σημαντικό αριθμό ποδοσφαιριστών που αγωνίστηκαν και στην Α.Ε.Πολυκάστρου.

Αυτοί οι φορείς θα μπορούσαν να δώσουν ποιότητα ζωής στα χωριά μας που είναι δυό βήματα από το Πολύκαστρο στο οποίο διαμένουν πολλοί Σιταριώτες.

Χρειάζεται αγάπη και διάθεση προσφοράς για τον πανέμορφο γενέθλιο τόπο την Σιταριά.

Στα πλαίσια του εορτασμού των 90 χρόνων (1934 - 2024) από την εγκατάσταση των Καβαλιωτών στα μέρη μας και με αφορμή την τοπική πανήγυρη του Ιερού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Σιταριάς, η τοπική Κοινότητα Λιμνοτόπου και ο Δήμος Παιονίας καθώς και με τη βοήθεια πολλών χορηγών διοργανώνει εκδηλώσεις σύμφωνα με το συνημμένο πρόγραμμα.




Ευχαριστώ θερμά τον αγαπητό φίλο κο. Αντωνιάδη Αδάμ (90 ετών σήμερα) για τις πληροφορίες και ακόμη για την αγάπη του πρός τον Σύλλογο Ποντίων Πολυκάστρου και περιχώρων “Οι Ακρίτες” που για πάνω από σαράντα χρόνια, αυτός η σύζυγός του, τα παιδιά του και τα εγγόνια του ήταν ενεργά - παρόντα σε κάθε εκδήλωση των “Ακριτών”.

Από Σιταριά ήταν και πολλές άλλες οικογένειες που ήταν δίπλα στο Σύλλογο και ονόματα τους έρχονται άμεσα στο μυαλό μου όπως τα παιδιά του χορευτικού, Σοφία Ιορδανοπούλου, Μάρκος Ιορδανόπουλος(σήμερα τακτικό μέλος της Τράπεζας Αίματος), Άννα Μαρία Δόμπρου, Φανή Αντωνιάδου, Έφη Αντωνιάδου, Άννα Αντωνιάδου, Αδάμ Αντωνιάδης, κ.α. και βέβαια δεν ξεχνάμε τον αλησμόνητο Ηλία Αντωνιάδη που ένστολος και με περηφάνεια μετείχε στις παρελάσεις του Συλλόγου Ποντίων Πολυκάστρου και Περιχώρων "Οι Ακρίτες" μέχρι τα τελευταία του χρόνια.

* Φωτογραφίες από τη Σιταριά του Γ.Β. Αθανασιάδη

Βασίλης Αθανασιάδης
Επίτιμος Πρόεδρος
“Ακριτών” Πολυκάστρου