Γράψε… λάθος, Κυριακή 9 Μαρτίου 2014

Γράφει ο Σπύρος Καρτσώνης
● Δεν ξέρω αν είναι από την πολλή βροχή που έριξε ο ουρανός αυτές τις μέρες, αλλά τα ραδιο-τηλεοπτκο-διαδικτυακά λιβάδια γέμισαν μαργαριτάρια. Φούντωσαν και πάνε να μας πνίξουν στη χαζομάρα. Ακούσατε, ακούσατε, τι άκουσα λοιπόν:

☺«Οι οπαδοί της μιας ομάδας επιτίθονται στους οπαδούς της άλλης».

Δεν… τίθοται θέμα. Έτσι πρέπει να έγινε. Υποτίθοται όμως ότι όποιος προτίθοται να τίθοται -με τα λεγόμενά του- σε δημόσια κριτική, θα πρέπει να αντιτίθοται σε τέτοιου είδους ‘‘μαργαριτάρια’’. Εγώ πάντως προτίθομαι να του διευκρινίσω (του… δράστη), χωρίς να έχω την πρόθεση να του επιτοθώ, ότι το ανωτέρω σύνθοτο ρήμα συντίθοται από το επί και το τίθεμαι και όχι από το επί και το τίθομαι. (Γι’ αυτό, στη θέση του -ο- πρέπει να μπει το -ε-: επιτίθενται, τίθεται κ.λπ.)

☺«Πρόκειται για μια υποτυπώδης μορφή ζωής».

Πρόκειται για μια… κωματώδης κατάσταση! Που οφείλεται σε μια υποτυπώδη μελέτη της ελληνικής γλώσσας!

☺«Ή είναι παρεξήγηση ή είναι ηθελημένη ομαδική αποπλάνηση των τηλεθεατών».

Εγώ δεν έχω καμία αμφιβολία. Πρόκειται για ομαδική αποπλάνηση. Το συνηθίζει άλλωστε η τηλεόραση. Όλα τα άλλα είναι για παραπλάνηση των ευκολόπιστων!

☺«Βλέπουμε τον προπονητή αγωνιούντα».

Μπορεί ο… περιγραφέας να έβλεπε τον προπονητή αγωνιώντα, ο ίδιος όμως δεν είχε, καθώς φαίνεται, ούτε ίχνος αγωνίας για τα ελληνικά του!

☺ «Ο καιρός αύριο θα είναι αίθριος, αλλά με σύννεφα».

Θα πρόκειται προφανώς για ασύνηθες καιρικό φαινόμενο· το οποίο θα οφείλεται μάλλον σε κάποιο υψηλό βαρομετρικό χαμηλό… Εκτός και αν φταίνε οι ισχυροί νότιοι βοριάδες… Ή κάτι τέτοιο, τέλος πάντων!

● «Ενόψη της νέας χρονιάς…».

Το υπόψη (ή υπ΄ όψιν) γράφεται με -η-, το ενόψει όμως (ή εν όψει) με -ει-. Επ’ ευκαιρία: η επιρρηματική φράση ενόψει (< εν + δοτ. του ουσ. όψις, -εως) χρησιμοποιείται για κάτι που πρόκειται να γίνει στο μέλλον. Έτσι: «ενόψει του Πάσχα… » (σωστό), «ενόψει του φοβερού σεισμού που έγινε στην Κεφαλονιά… » (λάθος).

● Το τελικό -ν (β΄ μέρος)

Συνεχίζουμε με το τελικό -ν, ελπίζοντας ότι δε θα γίνουμε βαρετοί. Όλα αυτά που θα διαβάσετε στη συνέχεια είναι πολύ ενδιαφέροντα και ίσως να μην τα έχετε ξαναδιαβάσει, γιατί δεν περιέχονται στη σχολική γραμματική. Άλλωστε η σχολική γραμματική περιέχει βασικούς μεν, ελάχιστους όμως κανόνες σε σχέση με όσους αντλούμε από την καθημερινή χρήση. Υπάρχουν άνθρωποι που ασχολούνται με την γλώσσα, υπάρχουν φιλόλογοι ή εφημερίδες, ακόμη και απλοί άνθρωποι με αυξημένο γλωσσικό αίσθημα, που σε ορισμένα σημεία διαφοροποιούνται από τους κανόνες της σχολικής γραμματικής ή τους διευρύνουν. Λοιπόν:

- Είπαμε ότι το τελικό -ν γράφεται πάντα στο σαν. Συχνά όμως, κυρίως σε λογοτεχνικά κείμενα, παραλείπεται το τελικό -ν και γράφεται σα.

- Σχετικά με το άκλιτο δεν, υπάρχει και η άποψη ότι το τελικό -ν πρέπει να διατηρείται εκεί που κανονικά θα έπρεπε να αποβληθεί, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση στην άρνηση: Δεν σου επιτρέπω να μιλάς έτσι! Επίσης υπάρχει και η άποψη ότι πρέπει να φυλάγεται το τελικό -ν στην άρνηση δεν, για να διακρίνεται από το λόγιο αντιθετικό στοιχείο δε: Δεν πρέπει δε να σπαταλάμε χωρίς λόγο τα χρήματα του ελληνικού λαού.

- Εξυπακούεται πως ό,τι ισχύει για την αιτιατική του οριστικού άρθρου την, σχετικά με το τελικό -ν, ισχύει και για το εμπρόθετο στην (π.χ. στην πόρτα).

- Στο θηλυκό άρθρο την και στο αρνητικό μη / μην πολλοί υποστηρίζουν, και δικαίως, ότι δεν πρέπει να διατηρείται το τελικό -ν όχι μόνο όταν ακολουθεί εξακολουθητικό σύμφωνο, όπως ορίζει ο κανόνας, αλλά και όταν ακολουθεί λέξη που αρχίζει από (τα ηχηρά κλειστά) μπ, ντ, γκ, κάτι που συμβαίνει στην προφορά σε ρέοντα λόγο (π,χ. τη μπόρα, τη ντομάτα, τη γκλίτσα, μη μπλέκεις, μη ντύνεσαι, μη γκαρίζεις).

Επιπλέον: το αρνητικό μη ακολουθεί τον κανόνα του τελικού -ν μόνο όταν ακολουθεί ρήμα ή προσωπική αντωνυμία: Μην πιστεύεις ό, τι σου λένε. Μη βιάζεσαι. Μην τον ακούς.

Όταν ακολουθούν άλλα μέρη του λόγου ή σημείο στίξης παραμένει πάντοτε μη: Ως εδώ και μη παρέκει. Η μη τήρηση του ΚΟΚ τιμωρείται. Θα έρθεις, θέλοντας και μη. Γνωστός και μη εξαιρετέος. Μη πόλεμος.

Τον κανόνα του τελικού -ν ακολουθεί και το ερωτηματικό μη (=μήπως) αλλά και το ενδοιαστικό μη.

Ερωτηματικό: Μην είδες προς τα πού πήγε; Μη δε θέλεις νά ΄ρθεις;

Το ερωτηματικό μη στα δημοτικά τραγούδια το συναντούμε με τη μορφή μήνα: μήνα σε γάμο ρίχνονται μήνα σε χαροκόπι; (της Δέσπως).

Ενδοιαστικό: Κοίτα μην ξεχάσεις τι σου είπα. Τρέμω μην αρρωστήσεις. Ανησυχώ μη δεν έρθεις.

Το απαγορευτικό μη, όταν ακολουθεί σημείο στίξης, δεν παίρνει το τελικό -ν: Το νου σουˑ μη!

Προσοχή στις ακόλουθες περιπτώσεις (λόγιες μετοχές σε στερεότυπες φράσεις): οι μη έχοντες, οι μη καπνίζοντες.

Όταν εισάγεται μετοχή σε -οντας, ακολουθείται ο γενικός κανόνας(π.χ. μη θέλοντας να τον ακούσω, μην έχοντας τίποτα να χάσω).

- Η αιτιατική μια μπορεί να πάρει το τελικό -ν (γίνεται μιαν) όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από α: Θα σου πω μιαν άλλη φορά. Μου διηγήθηκε μιαν απίστευτη ιστορία. Ενώ: Θα μου δοθεί μια ευκαιρία να σου μιλήσω. Αγάπησα μια όμορφη κοπέλα.

Στο διάλογο όμως και στην ποιητική γλώσσα προφέρεται συχνά το τελικό -ν, στην αιτιατική, και όταν ακολουθεί άλλο φωνήεν (π.χ. μιαν όμορφη νεράιδα).

- Η αόριστη αντωνυμία καμιά (όχι η καμία) παίρνει στην αιτιατική τελικό -ν μόνο όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από α: Θα μας κολλήσει καμιάν αρρώστια. Αλλά: Δεν έχει καμιά ελπίδα.

kartswnhs@gmail.com