Γράψε… λάθος, Κυριακή 23 Μαρτίου 2014

Γράφει ο Σπύρος Καρτσώνης

● Προσπαθούμε να φυλαχθούμε από τα φυόμενα, εκτοξευόμενα και… βαλλόμενα μαργαριτάρια και δεν ξέρουμε πώς! Μιλάνε οι υπουργοί, να τα αδέσποτα! Μαλώνουν οι προσκεκλημένοι στα ‘‘πάνελ’’, να οι βολές κατά ριπάς! ‘‘Ενημερώνουν’’ οι δημοσιογράφοι, να οι βολές κατά βούλησιν! Παρακολουθείς τις εκπομπές ‘‘ποικίλης ύλης’’, πριν ή μετά το μεσημέρι, να η βολή κατά βολή! Διαβάζεις τα ‘‘blogs’’, να η χαριστική βολή! Μόνη λύση το κουμπί στο off. Τους χαιρετάς ανακουφισμένος: Άντε, γεια…

☺«Έχουν προσκεκληθεί εκπρόσωποι όλων των κομμάτων».

Προσκεκληθεί· του ρήματος… προσκεκαλώ· δηλαδή κεκαλώ!

Πώς να αποκεκαλέσουμε αυτόν τον άνθρωπο τώρα; Άντε, χαλάλι του… κακαλός είναι· απλώς μας προκεκαλεί, γι’ αυτό ας μην επιμείνουμε να ανακεκαλέσει· σας παρακεκαλώ…

☺«Πρέπει να πληρώνουν τις προδιαγραφές».

Βρε τι ακούμε οι δυστυχείς! Θα βρεθεί άραγε να πει κανείς στον ευτυχή ‘‘μαρκουτσοφόρο’’ ότι όσοι πιάνουν το μικρόφωνο στο χέρι πρέπει να πληρούν τις προδιαγραφές; Ή θα συνεχίσει να… καλλιεργεί τα ‘‘μαργαριτάρια’’ του, κάτι που κάνουν και πολλοί άλλοι, οπότε όλοι εμείς θα… πληρώνουμε τα σπασμένα αυτών που δεν πληρούν τις προδιαγραφές και όμως η φωνή τους μπαίνει μέσα στα σπίτια μας;

☺«Θεαματικός ήχος».

Μόνο; Και… ακροαματική εικόνα!

☺ «Εξόφληση σε είκοσι μία μήνες».

Πώς λέμε είκοσι μία κήποι, είκοσι μία άνθρωποι, είκοσι μία μαθητές, είκοσι μία υπουργοί; Ακριβώς το ίδιο! Είκοσι ένας ραβδισμοί που σου χρειάζονται!

☺ «Το ταξίδι αναβάλλεται οριστικά».

Η φράση έχει την ίδια λογική με τη λογική που έχει και η φράση ‘‘το ταξίδι ματαιώνεται για λίγες μέρες’’!

Πλήρης… ματαίωση της λογικής! Ούτε καν… επ’ αόριστον αναβολή!

● «Πιο βιβλίο διάβασες τελευταία;».

Αρκετά συχνή η ορθογραφική σύγχυση ανάμεσα στην ερωτηματική αντωνυμία ποιος, ποια, ποιο (γράφεται με -οι-), στο ποσοτικό επίρρημα πιο (γράφεται με -ι-) και στο χρονικό πια (γράφεται κι αυτό με -ι-): «Ποιο βιβλίο διάβασες τελευταία;» - «Το αεροπλάνο είναι το πιο γρήγορο από τα μέσα συγκοινωνίας» - «Δε θα ακούσουμε πια το τραγούδι του».

● Το τελικό -ν (δ΄ μέρος)

Συνεχίζουμε, αγαπητοί φίλοι, τα σχόλιά μας για την ορθή χρήση του τελικού -ν:

- Το τελικό -ν πρέπει να μπαίνει σε επίθετα και μετοχές αρσενικού γένους ουσιαστικοποιημένα (όταν δηλαδή στη φράση παραλείπεται το ουσιαστικό όπου ανήκουν). Παραδείγματα: Παραπέμπω κάθε ενδιαφερόμενον στη σχετική διάταξη του νόμου. Θα επαινέσουμε τον δραστήριο. Θα βραβεύσουμε τον φιλότιμο. Και ακόμα: τον χειρότεροˑ τον νεοφερμένο. Και εδώ το τελικό -ν βοηθά στο να αποφεύγεται η σύγχυση μεταξύ αρσενικού και ουδετέρου γένους.

- Το τελικό -ν μπορεί να σημειώνεται και στα αρσενικά άναρθρα επίθετα. Παραδείγματα: Πρόκειται για λαμπρόν άνθρωπο. Είχε σκληρόν αντίπαλο. Έκανα ανήσυχον ύπνο. Είχε πολύν κόσμο.

- Μερικοί βάζουν το τελικό -ν και σε έναρθρα επίθετα (το άρθρο ακολουθεί τον κανόνα του τελικού -ν) είτε αρσενικά είναι αυτά είτε θηλυκά: τον καλόν επιστήμονα, την πολλήν αγάπη, τη μεγάλην ανάγκη. Άλλοι όμως το θεωρούν αυτό επιτήδευση -στο γραπτό λόγο- και δεν το βάζουν: τον καλό επιστήμονα, την πολλή αγάπη, τη μεγάλη ανάγκη.

- Συνηθίζουμε να βάζουμε το τελικό -ν στο τέλος μερικών φράσεων: ένα βαρύ γλυκόν, δεν έχω κανένα άλλον (στο προηγούμενο σημείωμα είχαμε δει την περίπτωση κανέναν άλλο), εκεί έχει αέρα καθαρόν.

- Μερικές φορές στα ουδέτερα σε -ι και σε -ο, όταν βρίσκονται σε στίχο, για να αποφύγουμε τη χασμωδία βάζουμε ένα -ν: Καράβιν έρχετ΄ απ΄ τη Χιο (δημ.), Πουλάκιν είχα στο κλουβί και το ΄χα μερωμένο (δημ.), Τα ρόδα που έχυσαν τ΄ αγνόν άνθινον αίμα αγάλι (Πορφύρας).

- Η λογοτεχνική γλώσσα συνηθίζει στην περίπτωση της προσωπικής αντωνυμίας του τρίτου προσώπου και τους τύπους τονε, τηνε: τονε βλέπω, τηνε ξέρω.

- Επίσης στα ρήματα που τελειώνουν σε -ν προτιμούνται οι τύποι σε -νε, -να: γνωρίζουνε, βρισκόμουνα.

- Το τελικό -ν φυλάγεται σε ορισμένες λέξεις ή εκφράσεις που έχουν λόγια προέλευση. Λέμε: αυτό το ποτό είναι πολύ δυνατό, αλλά δεν είναι δυνατόν.

- Στα αρσενικά ονόματα της αλληλογραφίας είναι καλό να βάζουμε το τελικό -ν στη λέξη κύριον, και, αν υπάρχει περίπτωση να προκληθεί συναίσθημα αβεβαιότητας ως προς το γένος και την πτώση, και στο ονοματεπώνυμο. Παράδειγμα: Κύριον Άλκην Θεοτοκάτον (ή, τουλάχιστον: Κύριον Άλκη Θεοτοκάτο). 

Θα συνεχίσουμε -και θα τελειώσουμε- στο επόμενο σημείωμα.

Εν τω μεταξύ, γιορτάστε περήφανοι την επέτειο του Μεγάλου Αγώνα. Απλώστε τα φτερά της μνήμης, ψηλαφίστε τις ρίζες των προγόνων και ανάψτε στους Ήρωες ένα κερί!

kartswnhs@gmail.com