Γράψε… λάθος, Κυριακή 22 Δεκεμβρίου 2013

Γράφει ο Σπύρος Καρτσώνης

● Πιάσανε τα κρύα, πάγωσε ο εγκέφαλος των διαφόρων ‘‘μικροφωνούχων’’ και εκτοξεύουν τα ‘‘μαργαριτάρια’’ τους κατά ριπάς. Μικρό δείγμα, μήπως και το γέλιο σάς ζεστάνει λιγάκι τη διάθεση:

☺ «Να μη γινόμαστε μάντηδες κακών».

Ορθόν! Ούτε… λάτρηδες της ελληνικής! Μιαν αποριούλα μόνο για τον… εκτοξεύσαντα την ανωτέρω φρασούλα: στην ονομαστική πώς τα καταφέρνει; Ο μάντηδας, ο μάντηδος, ο μάντηδης; Ο μάντης, μήπως; Δεν μπορώ να… μαντέψω. Αυτά τα γνωρίζουν μόνον οι μάντεις!

☺ «Η (τάδε) τρέφεται με είδη υγιεινής».

Ναι! Με νιπτήρες, νεροχύτες, μπανιέρες, πλακάκια, βρύσες, καζανάκια, λεκάνες και όλα τα υπόλοιπα καλούδια! Η απορία μας είναι σε ποια από τα είδη αυτά έχει ιδιαίτερη προτίμηση και τι πίνει μετά για να τα χωνέψει. Εμείς, πάντως, ακούγοντας την είδηση, προσπαθούμε να χωνέψουμε τα λεχθέντα, αλλά δε χωνεύονται με τίποτε! Ίσως γιατί εμείς προτιμούμε την υγιεινή διατροφή.

☺ «Από την καταρρακτώδη βροχή το ρέμα μετατράπηκε σε δρόμο».

Λένε πως ο ορισμός της είδησης βγαίνει από το εξής παράδειγμα: είδηση δεν είναι το να δαγκώσει ένας σκύλος άνθρωπο, αλλά το να δαγκώσει ένας άνθρωπος σκύλο! Να, που έχουμε και άλλο εξίσου παραστατικό και μεστό παράδειγμα: Είδηση δεν είναι το να μετατραπεί ένας δρόμος σε ρέμα, αλλά το να μετατραπεί ένα ρέμα σε δρόμο!

☺ «Όλα αυτά δημιουργούν μια κατάσταση που είναι δικτακτορία».

Ελέχθη από ‘‘πατέρα του Έθνους’’· από άνθρωπο δηλαδή που έταξε εαυτόν στην προάσπιση του πολιτεύματος· που θα έπρεπε να γνωρίζει ότι αντίθετο της δημοκρατίας είναι η δικτατορία…

☺ «Οι κάτοικοι του παραμεθόριου αυτού χωριού φοβούνται να βγουν από τα σπίτια τους, ακόμη και τη νύχτα».

Φανταστείτε πόσο θα φοβούνται την ημέρα! Όχι μόνο δε θα βγαίνουν από τα σπίτια τους, αλλά θα φυλάνε και σκοπιά με το δίκαννο ‘‘παρά πόδα’’!

☺ «Οσαναφορά το θέμα της ανεργίας… ».

Ελέχθη, και αυτό, από ‘‘πατέρα του έθνους’’. Βάζω το χέρι μου στη φωτιά ότι ο εκλεγμένος με την ψήφο του λαού όχι μόνο δε γνωρίζει ότι η σωστή έκφραση είναι όσον αφορά, αλλά δε γνωρίζει ούτε και με ποιες λέξεις γράφεται αυτό το ‘‘οσαναφορά’’ που είπε. Γι’ αυτό και πολύ θα ήθελα να ήξερα πώς στο καλό το έχει στο μυαλό του: Ως αναφορά; Ωσάν αφορά; Όσα ν’ αφορά; Ωσαννά φορά; Όσα να φορά; Ως Άννα φορά; Οσαναφορά;

● Χρήστος ή Χρίστος;

Ποια από τις δύο γραφές του βαφτιστικού αυτού ονόματος είναι η σωστή; Η απάντηση δεν είναι δύσκολη: Η καθεμιά από τις γραφές αυτές έχει τη δική της ετυμολογία (άρα, στην ουσία, έχουμε δύο ομόηχα ονόματα). Ανάλογα λοιπόν με το ποια ετυμολογία δεχόμαστε, γράφουμε και το όνομα. Συγκεκριμένα:

Η γραφή με -η-, Χρήστος: Προέρχεται από το επίθετο χρηστός με αναβιβασμό του τόνου (μερικά από τα βαφτιστικά ονόματα που χρησιμοποιούμε δεν είναι παρά επίθετα, δηλαδή λέξεις που δηλώνουν σωματικές ή ψυχικές ιδιότητες. Τα επίθετα αυτά για να γίνουν βαφτιστικά ονόματα ανεβάζουν συνήθως τον τόνο τους π.χ. λαμπρός>Λάμπρος). Στην αρχαία Αθήνα το όνομα χρήστος ήταν προσωνύμιο του κάθε διακεκριμένου συγγραφέα. Ετυμολογία: επίθετο χρηστός: Για πράγματα: χρήσιμος, ωφέλιμος, κατάλληλος, εξυπηρετικός. Για πρόσωπα: αγαθός, γενναίος, ικανός, καλός ενάρετος, ηθικός, έντιμος, ειλικρινής, ακέραιος, νομοταγής, πειθαρχικός, φιλόπατρις, ευθύς. Για θεούς: ευμενής, ελεήμων, οικτίρμων.

Η γραφή με -ι-, Χρίστος: Παράγεται από το όνομα Χριστός με αναβιβασμό του τόνου. Ετυμολογία: Ρήμα χρίω= αλείφω, επαλείφω, μυρώνω, επιχρίω. Ρηματικό επίθετο χριστός: αυτός που πήρε το χρίσμα, ο φέρων το χρίσμα, ο κεχρισμένος, ο χρισθείς, ο χρισμένος. Με -ι- γράφονται και όλα σχεδόν τα σύνθετα με το Χριστός ονόματα: Χριστόδουλος, Χριστοδούλη, Χριστόφορος, Χριστόφιλος, κ.λπ. καθώς και το αντίστοιχο θηλυκό Χριστίνα.

Το θέμα της γραφής του βαφτιστικού ονόματος Χρήστος-Χρίστος έχει τη συνέχειά του και στα επώνυμα (και είναι πολλά). Έτσι συναντούμε επώνυμα με -η-, όπως Χρήστου, Χρηστοβασίλης, Χρηστομάνος, αλλά και επώνυμα με -ι-, όπως Χριστόπουλος, Χριστουλάκης, Χριστοφιλέας. Συναντούμε όμως και επώνυμα που γράφονται και με -η- και με -ι-, όπως Χρηστίδης (συχνότερα) και Χριστίδης (σπάνια). Φυσικά δε λείπουν και οι περιπτώσεις, όπου το όνομα και το επώνυμο γράφονται με διαφορετικό τρόπο, όπως Χριστόπουλος Χρήστος (με -ι- το επώνυμο, με -η- το βαφτιστικό) ή Χρήστου Χρίστος (με -η- το επώνυμο, με -ι- το βαφτιστικό).

Είναι γεγονός ότι πάρα πολλοί προτιμούν τη γραφή με -η-, δηλαδή Χρήστος, επειδή έτσι το βρήκαν ή το… κληρονόμησαν. Άλλοι προτιμούν, ως σωστότερη, τη γραφή με -ι-, δηλαδή Χρίστος, επειδή το όνομα για το οποίο μιλάμε συνδέεται προφανώς με το όνομα του Χριστού και ανήκει στο χριστιανικό ονοματολόγιο.

Απορία: όσοι φέρουν αυτό το όνομα και προτιμούν τη γραφή Χρήστος σκέφτηκαν άραγε ότι… δεν πρέπει να γιορτάζουν τα Χριστούγεννα;

Καλά Χριστούγεννα!

 kartswnhs@gmail.com